Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


2016 | 19 | 3 | 79-98

Article title

Nowatorski program nauczania i wychowania w Gimnazjum Wołyńskim, późniejszym Liceum w Krzemieńcu (1805–1831)

Authors

Content

Title variants

EN
The modern education programme of the Volhynia Gymnasium, later Lyceum in Krzemieniec (1805–1831)

Languages of publication

PL

Abstracts

PL
Gimnazjum Wołyńskie w Krzemieńcu założył Tadeusz Czacki przy wydatnej pomocy i współpracy Hugona Kołłątaja. Rangę liceum szkoła ta uzyskała w 1819 roku. Przez niespełna 26 lat istnienia wpisała się w historię wschodnich ziem Rzeczypospolitej pod rosyjskim zaborem oraz dzieje polskiej oświaty. Tadeusz Czacki miał być orędownikiem spraw i organizacji szkolnictwa na powierzonym mu terenie, podnosząc poziom szkolnictwa i nauczania. Czacki zajmował się sprawami formalnymi i organizacyjnymi szkoły, a program opracował Kołłątaj, uwzględniając jego koncepcje. Program nauczania przewidziany był na 10 lat – cztery jednoroczne klasy oraz trzy dwuletnie kursy. Nacisk kładziono na naukę języków obcych. Uczniowie otoczeni byli opieką wychowawczą w trosce o wysoki poziom moralny, nie tylko naukowy, przyszłych absolwentów. Podlegali oni szczegółowemu regulaminowi, nacisk kładziono na równość wszystkich uczniów niezależnie od ich statusu społecznego. Szkoła oferowała bogaty program nauczania, a także możliwość korzystania z nadobowiązkowych zajęć. Absolwentów łączyło poczucie wspólnoty związane z tą placówką, kultywowane przez długie lata.
EN
The Volhynia Gymnasium in Krzemieniec was founded by Tadeusz Czacki with considerable help from Hugon Kołłątaj. The school became a Lyceum in 1819 and during its less than 26 years of existence gained a permanent place in the history of the Polish Commonwealth’s eastern territories annexed by Russia, as well as in the history of Polish education. Czacki was responsible for formal and organisation issues, while Kołłątaj prepared the teaching programme on the basis of Czacki’s ideas. The programme was designed for 10 years of education – four 1-year courses plus three 2-year courses. Teaching foreign languages was a priority. The school paid close attention to students’ moral advancement as well as the increase of their knowledge. Students followed a strict set of rules with emphasis on the equality of all students irrespective of their social status. The school offered a rich teaching programme as well as extracurricular activities. Graduates were bound by a sense of brotherhood developed at this school and cultivated their friendships for many years later.

Year

Volume

19

Issue

3

Pages

79-98

Physical description

Dates

online
2016-12-23

Contributors

author
  • Polska Akademia Nauk Biblioteka Naukowa PAU i PAN

References

  • Bibliografia polska. XIX stólecie, oprac. K. Estreicher, Akademia Umiejętności, Kraków 1876, t. 3.
  • Bobrowski T., Pamiętnik mego życia, oprac., wstęp i przypisy S. Kieniewicz, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1979, t. 1.
  • Cieszkowski H., Notatki z mojego życia, „Tygodnik Wielkopolski”, Poznań 1873.
  • Czacki T., Mowa […] o pożytkach z wychowania publicznego i domowego przy kończeniu roku szkolnego w Gimnazyum Wołyńskiem miana 1806 roku,
  • b. d. i m. w.
  • Kaczkowski K., Odpowiedź na list pana Kwestarza Somnambula, „Athenaeum” 1845, t. 4, wyd. Józef Ignacy Kraszewski.
  • Materye z nauk w Gymnazium Wołyńskiem przez przeciąg roku szkolnego wyłożonych na popisy publiczne uczniów tegoż Gymnazium w miesiącu lipcu 1810 porządkiem klass i kursów wystawione, b.d. i m. w.
  • Morawski S., Kilka lat młodości mojej w Wilnie (1818–1825), oprac. i wstęp A. Czartkowski i H. Mościcki, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1959.
  • Olizar G., Pamiętniki 1798–1865, Księgarnia Gubrynowicza i Schmidta, Lwów 1892.
  • Słowikowski A., Wspomnienia szkoły krzemienieckiej, za: Krzemieniec. Ateny Juliusza Słowackiego, pod red. S. Makowskiego, Biblioteka Narodowa. Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza, Warszawa 2004.
  • Wzór i porządek nauk które na lekcyach publicznych w Gymnazium Wolyńskiem od 1 października do ostatnich dni lipca 1806 dawane będą […], b. d. i m. w.
  • X. Hugona Kołłątaja korrespondecya listowna z Tadeuszem Czackim, F. Kojsiewicz, Drukarnia Uniwersytecka, Kraków 1844–1845, t. 1–4.
  • Beauvois D., Szkolnictwo polskie na ziemiach litewsko-ruskich 1803–1832, t. II Szkoły podstawowe i średnie, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1991.
  • Bryła P., Organizacya Gimnazyum Krzemienieckiego, w: Sprawozdania Dyrektora c.k. Gimnazyum św. Jacka w Krakowie za rok szkolny 1889, nakładem Funduszu Naukowego, w drukarni Wł. L. Anczyca i Spółki, Kraków 1889.
  • Chodakowska J., Gimnazjum i Liceum Wołyńskie w Krzemieńcu (1805–1832), w: Krzemieniec. Ateny Juliusza Słowackiego, pod red. S. Makowskiego, Biblioteka Narodowa. Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza, Warszawa 2004.
  • Danowska E., Drukarnia i księgarnia przyszkolna Gimnazjum Wołyńskiego i Liceum Krzemienieckiego (1811–1832), w: Działalność instytucji wydawniczych na rzecz oświaty i edukacji w XIX i XX wieku, pod red. I. Michalskiej i G. Michalskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2014.
  • Danowska E., Po upadku Liceum Krzemienieckiego (1805–1831). Polemiki i wspomnienia, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis”, Folia 57. Studia Historica VII 2008, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
  • Danowska E., Tadeusz Czacki 1765–1813. Na pograniczu epok i ziem, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 2006.
  • Danowska E., Tadeusz Czacki i Hugo Kołłątaj. Kulisy współpracy przy tworzeniu Gimnazjum Wołyńskiego w Krzemieńcu, w: „Ateny Wołyńskie” – między historią a współczesnością, pod red. A. Szmyta i H. Strońskiego, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn–Krzemieniec 2015.
  • Danowska E., Życie codzienne w Gimnazjum Wołyńskim (1805–1831), „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis” Folia 17, Studia Historica II 2003, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
  • Kamiński A., Samorząd uczniów w szkołach kuratorium wileńskiego z lat 1804–1812, „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 1959, R. 2, Kwartalnik Związku Nauczycielstwa Polskiego.
  • Kisiel-Dorohinicka C., W stronę Krzemieńca. W poszukiwaniu inspiracji dla wychowania w czasach współczesnych, w: „Ateny Wołyńskie” – między historią a współczesnością, pod red. A. Szmyta i H. Strońskiego, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn–Krzemieniec 2015.
  • Makowska U., Mundury w Gimnazjum i Liceum Wołyńskim w Krzemieńcu, w: „Ateny Wołyńskie” – między historią a współczesnością, pod red. A. Szmyta i H. Strońskiego, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn–Krzemieniec 2015.
  • Merczyng H., Kołłątaja i Czackiego „Projekt urządzenia Gimnazjum Wołyńskiego i wszystkich innych szkół w guberni wołyńskiej”, Drukarnia J. Ungera, Warszawa 1879.
  • Piotrowski W., Słownik Krzemieńczan 1805–1832, Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, Piotrków Trybunalski 2005.
  • Przybylski R., Krzemieniec. Opowieść o rozsądku zwyciężonych, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2003.
  • Szmyt A., Gimnazjum i Liceum Wołyńskie w Krzemieńcu w systemie oświaty Wileńskiego Okręgu Naukowego w latach 1805–1833, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn 2009.
  • Topij-Stempińska B., Liceum Krzemienieckie w uczniowskim „kadrze wspomnień” zatrzymane, w: „Ateny Wołyńskie” – między historią a współczesnością, pod red. A. Szmyta i H. Strońskiego, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn–Krzemieniec 2015.

Document Type

Publication order reference

Identifiers

ISSN
2450-5366

YADDA identifier

bwmeta1.element.desklight-c98dee42-bba1-4817-86bb-37e5bba28219
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.