Podmiotowość małp człekokształtnych

• Authors: Robert Roczeń

Title variants

EN

The subjectivity of the Great Apes

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Problem zdolności intelektualnych i cech osobowych naczelnych jest szeroko dyskutowany we współczesnej literaturze przedmiotu. Dyskurs często koncentruje się wokół porównań i odniesień do ludzkiego umysłu. Jest to jednak kryterium niemiarodajne, które nie pozwala na analizę bytu osobowego naczelnych w oparciu o fundamentalne jego cechy. Ponadto granica pomiędzy gatunkiem Homo sapiens a małpami człekokształtnymi nie jest tak ostra, jak by nam się wydawało. Aktywne poszukiwanie różnic prowadzi do błędnych kategoryzacji cech i zdolności. Z pewnością granicy tej nie ma, a poszczególne zjawiska ulegają przekształceniom jako kontinuum, pozwalając na jednoznaczne wyodrębnianie jedynie skrajnych przykładów. Czy zatem małpy człekokształtne posiadają cechy stawiające je w szczególnej pozycji względem praw ustanowionych przez człowieka? Idea pozwalająca na rozważanie tej kwestii zawarta jest w pojęciu osoby.

EN

The question of the intellectual abilities and personal features of the Great Apes is widely discussed in academic literature. The discourse usually concentrates on comparisons to the human mind, but such criteriona areis not reliable because they don’t allow us to analysisze the personal being of primates in terms of its fundamental features. The borderline between Homo sapiens and the Great Apes is not as sharp as it seems. There is a continuous transition between them as regards Pparticulars phenomena, which. makes it possible to single out only extreme examples. Do the Great Apes therefore have features which put them in a special position in terms of humans law? The notion of “person” makes enables us to consider this issue.

• Publisher: Instytut Filozofii - Uniwersytet Jagielloński
• Journal: Diametros
• Year: 2006
• Issue: 9
• Pages: 126-135

Contributors

author

Robert Roczeń

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

References

• Andersen [2004] – J. R. Andersen i wsp., Contagiuos yawning in chimpanzees, ”Proc. R. Soc. Lond. B: Biol. Sci.”, Supl. 6: 468-470, 2004.
• Byrne, Whiten [1988] – R. W. Byrne & A. Whiten, Machiavellian Intelligence: Social Expertise and the Evolution of Intellect in Monkeys, Apsl, and Humans, Clarendon Press/Oxford University Press, Oxford 1988.
• Dennet [1983] – D. C. Dennett, Intentional systems in cognitive ethology: The”Panglossian paradigm” defended, ”Behavioral and Brain Sciences”, 6: 343- 90, 1983.
• Dunbar [1993] – R. I. M. Dunbar, The co-evolution of neocortical size, group size and the evolution of language in humans, ”Behavioral and Brain Sciences”, 16: 681-735, 1993.
• Fouts [1999] – R. Fouts, Najbliżsi krewni, tłum. A. Jankowski, Media Rodzina, Poznań 1999.
• Fuster [1997] – J. M. Fuster, The Prefrontal Cortex: Anatomy, Physiology, and Neu- ropsychology of the Frontal Lobe, (third edition), Lippincott-Raven Publishers, Philadelphia 1997.
• Gallup [1970] – G.G. Gallup Jr, Chimpanzees: self-recognition, ”Science”, 167: 86-87, 1970.
• Gallup [1985] – G. G. Gallup Jr, Do minus exist in species other than our own?, ”Neurosci Biobehav Rev”, 9: 631-41, 1985.
• Gallup [1998a] – G. G. Gallup Jr, Self- awareness and the evolution of social intel- ligence, ”Behav. Proc.”, 42: 239-47, 1998.
• Gallup [1998b] – G. G. Gallup Jr, Can animals empathize?, ”Sci. Am. Presents”, 9 (4 spec. ed.): 66-71, 1998.
• Goodall [1995] – J.Goodall, Przez dziurkę od klucza, tłum. J. Prószyński, Prószyński i S-ka, Warszawa 1995.
• Griffin [2004] – D. R. Griffin, Umysły zwierząt, tłum. M. Ślósarska, A. Tabaczyńska GWP, Gdańsk 2004.
• Habermas [2003] – J. Habermas, Przyszłość natury ludzkiej, tłum. M. Łukasiewicz, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2003.
• Hare [2000] – B. Hare et al., Chimpanzees know what conspecifics do and do not see, ”Animal Behaviour”, 59: 771-785, 2000.
• Heyes [1998] – C.M. Heyes, Theory of mind in nonhuman primates, ”Behavioral and Brain Sciences” 21: 101-148, 1998.
• Lawick – Goodall [1974] – J. van Lawick-Goodall, W cieniu człowieka, tłum. G. Bujalska-Grüm i L. Grüm, PWN, Warszawa 1974.
• Lefebvre [2002] – L. Lefebvre et al., Tools and brains in bird, ”Behaviour”, 139: 939-973, 2002.
• Lewin [2002] – R. Lewin, Wprowadzenie do ewolucji człowieka, tłum. A. Toma- szewski, Prószyński i S-ka, Warszawa 2002.
• Locke [1955] – J. Locke, Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego, tłum. B.J. Gawecki. PWN, Warszawa 1955.
• Menzel [1999] – C.R. Menzel, Unprompted recall and reporting of hidden objects by a chimpanzee (Pan troglodytes) after extended delays, ”Journal of Comparative Psychology”, 113: 1-9, 1999.
• Milner [1967] – E. Milner, Human neural and behavioral development, Charles C. Thomas, Spriengfield 1967.
• Nagel [1997] – Thomas Nagel, Jak to jest być nietoperzem, tłum. A. Romaniuk, w: Pytania ostateczne, Fundacja Aletheia, Warszawa 1997.
• Pinker, Bloom [1990] – S. Pinker & P. Bloom, Natural language and natura selection, ”Behavioral and Brain Sciences”, 1: 707-784, 1990.
• Posiad, Więckowski [1983] – A. Posiad, Z. Więckowski, Mały słownik terminów i pojęć filozoficznych, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1983.
• Povinelli [1992] – D. J. Povinelli et al., Comprehension of Role Reversal in Chim- panzees: Evidence of Empathy? ”Animal Behaviour”, 43(4): 633-640, 1992.
• Premarck, Woodruff [1978] – D. Premack & G. Woodruff, Does the chimpanze have a theory of mind? ”Behavioral and Brain Sciences”, 1: 515-526, 1978.
• Reber, Reber [ 2005] – A. S. Reber & E. S. Reber, Słownik psychologii, tłum. I. Kurcz, K. Skarżyńska, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005.
• Schaik [ 2006] – C. van Schaik, Początki małpiej kultury, „Świat Nauki”, 5(177): 56-63, 2006.
• Schaik [2006] – C. van Schaik Początki małpiej kultury, „Świat Nauki”, 5(177): 56-63, 2006.
• Silk [2002] – J. B. Silk, Using the ’F-word’ in primatology, ”Behaviour”, 139: 421- 446, 2002.
• Singer [2003] – P. Singer, Etyka praktyczna, tłum. A. Sagan, Książka i Wiedza, Warszawa 2003.
• Singer [2004] – P. Singer, Wyzwolenie zwierząt, tłum. A. Alichniewicz, A. Szczęsna, PIW, Warszawa 2004.
• Speamann [2001] – R. Speamann, Osoby. O różnicy między czymś a kimś, Oficyna naukowa, Warszawa 2001.
• Swedenborg [2005] – E. Swedenborg, O stosunkach pomiędzy duszą i ciałem, tłum. A. Sawicki, Miniatura, Kraków 2005.
• Vander Waal, Jenkins [2003] – S. B. Vander Wall, S. H. Jenkins, Reciprocal pilferage and the evolution of ford-hoarding behaviour, ”Behavioral Ecology”, 14: 656-667, 2003.
• Waal [1996] – F. B. M. de Waal, Good natured: The origins of Right and Wrong in Humans and Other Animal, Harvard University Press, Cambridge 1996.

Identifiers

DOI

10.13153/diam.9.2006.255