Obraz islamu w Rzeczpospolitej w XVIII w.

• Authors: Adrianna Maśko

Title variants

EN

The Image of Islam in the Polish-Lithuanian Commonwealth in the 18th Century

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The end of successive wars between the Polish-Lithuanian Commonwealth and the Ottoman Empire (the treaty of Karlowitz, 1699) and a new peaceful coexistence brought gradually changes in Poland in the 18th century as far as the perception of the Muslim state is concerned. This was also due to cultural transformations – the adoption of the ideas of the Enlightenment and orientalism which came into fashion in Western Europe. At that time, the so-called ‘sarmatian’ ideology and mentality, dominant in Poland in the previous century, were still common. The aim of this article is to answer the question whether the influence of these foreign novelties on the Polish image of Islam was significant. The main sources of knowledge about Islam in Poland in the 18th century are considered to be the published works of prominent Polish authors such as Józef Mikosza, Kajetan Chrzanowski, Franciszek Bohomolec and Ignacy Krasicki. Their descriptions of Muslim beliefs are compared with information from Polish magazines, encyclopaedias, geography textbooks, travel descriptions and diaries from the same century as well as with Polish works dealing with this topic which were written in the previous two centuries, and finally with foreign works about Islam which had won some popularity among Polish readers. Two examples are discussed – opinions about the Prophet Muhammad and the Qur’an. The main part of the article is preceded by a short presentation of the aforementioned cultural changes and followed by a conclusion.

Keywords

EN

Poland; 18th century; image of Islam; the Prophet Muhammad; Al-Qur’an

• Publisher: Polskie Towarzystwo Orientalistyczne
• Journal: Przegląd Orientalistyczny
• Year: 2015
• Issue: 3-4
• Pages: 191-206

Contributors

author

Adrianna Maśko

• Uniwersytet im. A. Mickiewicza

References

• Aleksandrowska Elżbieta, „Monitor” 1765–1785, wybór, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1976.
• Aleksandrowska Elżbieta, „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” 1770–1777. Monografia bibliograficzna, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1959.
• Asin Palacios Miguel, Islam and the Divine Comedy, tłum. Harold Sunderland, John Murray, London 1926.
• Bałczewski Marian, Zmiany w ocenie Turcji w opinii polskiej XVIII w., „Acta Universitatis Lodziensis”, „Folia Historica” 22, 1985, s. 91–108.
• Bąkowski-Kois Dariusz, Historia mentalności epoki nowożytnej. Jeszcze o problemach, „Historyka” 2001, t. 31, s. 93–99.
• Birkeland Harris, The Legend of the Opening of Muhammed’s Breast, Jacob Dywbad, Oslo 1955.
• Bohomolec Franciszek, Opisanie Krotkie Panstwa Tureckiego, Collegium Societatis Jesu, Warszawa 1761.
• Buhl Franz, Alford T. Welch, Muhammad 1. The Prophet’s Life and Career, w: C.E. Bosworth, E. Van Donzel, W.P. Heinrichs, G. Lecomte (red.), The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Volume VII, E.J. Brill, Leiden 1993, s. 366.
• Chmielowski Benedykt, Nowe Ateny albo Akademia wszelkiej sciencyi pełna, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1966.
• Chrzanowski Kajetan, Wiadomości o Panstwie Tureckim: przez iednego Polaka w Listach do Przyiaciela pisanych przesłane […], Nadworna Drukarnia Komisji Edukacji Narodowej, Warszawa 1786.
• Chrzanowski Tadeusz, Orient i orientalizm w kulturze staropolskiej, w: Elżbieta Karwowska (red.), Orient i orientalizm w sztuce. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Kraków, grudzień 1983, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1986.
• Czamańska Ilona, Traktaty karłowickie – problemy badawcze, w: Ilona Czamańska, Witold Szulc (red.), Traktaty karłowickie z 1699 roku i ich następstwa, „Balcanica Posnaniensia” XIII, Poznań 2003.
• Czyż Antoni, Kilka słów o badaniach nad historią mentalności, „Przegląd Powszechny” 1985, nr 12, s. 355–366.
• Dębicki Ludwik, Pierwsi orientaliści i archeologowie polscy, „Biblioteka Warszawska” 1884, z. 1, s. 83–90.
• Dolański Dariusz, Trzy cesarstwa. Wiedza i wyobrażenia o Niemczech, Turcji i Rosji w Polsce XVIII wieku, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2013.
• Drohojowski Józef, Pielgrzymka do Ziemi Świętej, niektórych wschodnich i południowych krajów odbyta w latach 1788, 1789, 1790 i 1791, t. I–II, Wilno 1822.
• Dziubiński Andrzej, Na szlakach orientu. Handel między Polską a imperium osmańskim w XVI–XVIII w., Leopoldinum, Wrocław 1997.
• Gaudefroy-Demombynes Maurice, Narodziny islamu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1988.
• Gorczyńska Małgorzata, Popularyzacja wiedzy w polskich kalendarzach okresu oświecenia (1737–1821), Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1999.
• D’Herbelot Bartholomé, Orientalische Bibliothek oder Universalwörterbuch, welches alles enthält, was zur Kenntnis des Orients nothwendig ist, t. I–IV, Johann Jacob Gebauer, Halle 1785, 1787, 1789, 1790.
• Hutton Patrick H., The History of Mentalities: The New Map of Cultural History, „History and Theory” 1981, t. 20, nr 3, s. 237–259.
• Kantemir Dimitrie, Geschichte des osmanischen Reichs nach seinem Anwachse und Abnehmen, Herold, Hamburg 1745.
• Kieniewicz Jan, Spotkania Wschodu, Novus Orbis, Gdańsk 1999.
• Kowalski Piotr, Theatrum świata wszystkiego i poćciwy gospodarz, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000.
• Krasicki Ignacy, Zbiór potrzebniejszych wiadomości, t. II, Michał Gröll, Warszawa–Lwów 1781.
• Krzyżanowski Julian, O powiastkach orientalnych Krasickiego, Nadbitka z Prac historyczno–literackich. Księga zbiorowa ku czci I. Chrzanowskiego, Kraków 1936.
• Lüdeke Christoph Wilhelm, Glaubwürdige Nachrichten von dem Türkischen Reiche, nach seiner neuesten Religions- und Staatsverfassung, Junius, Leipzig 1770.
• Ładowski Remigiusz, Grammatyka Geograficzna Albo Zbior Dokładny Geografii Nowym Ułożony Y Zebrany Sposobem, t. I, Warszawa 1774.
• Maliszewski Kazimierz, Obraz świata i Rzeczypospolitej w polskich gazetach rękopiśmiennych z okresu późnego baroku. Studium z dziejów kształtowania się i rozpowszechniania sarmackich stereotypów wiedzy i informacji o „Theatrum mundi”, Uniwersytet im. M. Kopernika, Toruń 1990.
• Maliszewski Kazimierz, W kręgu staropolskich wyobrażeń o świecie, Fundacja Servire Veritati i Instytut Edukacji Narodowej, Lublin 2006.
• Mignot Vincent, Historya Turecka, Czyli państwo Ottomańskie Od Początku Az Do Pokoiu Belgradzkiego, Piotr Dufour, Warszawa 1779.
• Migoń Krzysztof, Recepcja książki orientalistycznej na Śląsku do końca XVIII w., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1969.
• Mikosza Józef, Obserwacye Polityczne Państwa Tureckiego Rządu, Religii, Obyczaiow i Narodow, cz. I–II, Michał Gröll, Warszawa 1787.
• Niebuhr Carsten, Reisebeschreibung nach Arabien und andere umliegenden Länder, t. I, Nicolaus Möller, Kopenhagen 1774.
• Noth Albret, Ehlert Trude, The Prophet’s Image in Europe and the West, w: C. E. Bosworth, E. Van Donzel, W.P. Heinrichs, G. Lecomte (red.), The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Volume VII, E.J. Brill, Leiden 1993, s. 377–387.
• Von Odessa Bartolomaios, Confutatio Agareni, oprac. Klaus-Peter Todt, Echter, Würzburg 1988.
• Piccolomini Aeneas Silvio, Epistola ad Mahometem II, red. i tłum. Albert R. Baca, Peter Lang, Darmstadt 1990.
• Pilsztynowa Regina Salomea, Proceder podróży i życia mego awantur, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1957.
• Platt Julian (oprac.), Zabawy Przyjemne i Pożyteczne, Biblioteka Narodowa, Wrocław 1968.
• Poselstwo Rafała Leszczyńskiego do Turcji w 1700 roku. Diariusze i inne materiały, oprac. Ilona Czamańska, Danuta Zydorek, Urząd Miasta, Leszno 1998.
• Radziwiłł Mikołaj Krzysztof, Peregrynacya Albo Pielgrzymowanie do Ieruzalem Ziemie Swiętey […], Kraków 1745.
• Reychman Jan, Mahomet i świat muzułmański, Książka i Wiedza, Warszawa 1966.
• Reychman Jan, Tłumacze języków wschodnich w Polsce XVIII w., Polskie Towarzystwo Orientalistyczne, Wrocław 1949.
• Reychman Jan (red.), Wschód w literaturze polskiej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1970.
• Reychman Jan, Zbiory orientaliów w Polsce w XVIII w., w: Kazimierz Budzyk, Alodia Kawecka- -Graczowa (red.), Studia nad książką poświęcone pamięci K. Piekarskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1951.
• Reychman Jan, Z dziejów orientalizmu doby oświecenia: Adam K. Czartoryski, Karol Rewiczky, William Jones, „Przegląd Orientalistyczny” 1958, nr 3, s. 385–408.
• Ricaut Paul, Monarchia turecka, Lipsk 1727.
• Ronikier Jerzy, Historia mentalności a metodologia nauk historycznych, „Historyka” 1996, t. 26, s. 53–62.
• Roszak Stanisław, Środowisko intelektualne i artystyczne Warszawy w połowie XVIII w. Między kulturą sarmatyzmu i oświecenia, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 1998.
• Rutka Teofil, Miecz przeciwko Turkom, Leszno 1684.
• Schimmel Annemarie, Muhammad 2. The Prophet in Popular Muslim Piety, w: C.E. Bosworth, E. Van Donzel, W.P. Heinrichs, G. Lecomte (red.), The Encyclopaedia of Islam. New Edition. Volume VII, E.J. Brill, Leiden 1993, s. 376.
• Siarczyński Franciszek, Geografia, czyli opisanie naturalne, historyczne i polityczne krajów i narodów, Drukarnia Pijarów, Warszawa 1790.
• Sir John Mandevilles Reisebeschreibung, tłum. Michel Velser (nach der Stuttgarter Papierhandschrift Cod. HB V 86), Berlin 1974.
• Starowolski Szymon, Dwór cesarza tureckiego i rezydencja jego w Konstantynopolu, Kraków 1858.
• Stewart William E., Die Reisebeschreibung und ihre Theorie im Deutschland des 18. Jahrhunderts, Bouvier, Bonn 1978.
• Szwenkowski Eugeniusz, Teatr Wojciecha Bogusławskiego w latach 1799–1814, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1954.
• Szybiński Dominik, Krotka Wiadomosc o Znakomitszych w Swiecie Monarchiach, Starodawnych Krolestwach, Rzeczachpospolitych […], Scholarum Piarum, Warszawa 1779–1780.
• Tazbir Janusz, Orient a kultura sarmacka, w: idem, Prace Wybrane, t. I: Państwo bez stosów i inne szkice, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1967.
• Tazbir Janusz, Polska przedmurzem Europy, Twój Styl, Warszawa 2004.
• Tott François, Opisy Turków i Tatarów, Warszawa 1789.
• Turnau Irena, Materiały etnograficzne w polskich czasopismach XVIII w., „Etnografia Polska” 1962, s. 291–301.
• Turowska-Barowa Irena, Powieści wschodnie Ignacego Krasickiego, „Pamiętnik Literacki” 1933, s. 249–261.
• Weisshaupt Winfried, Europa sieht sich mit fremdem Blick. Werke nach dem Schema „Lettres persanes“ in der europäischen, insbesondere der deutschen Literatur des 18. Jahrhunderts, Peter Lang, Frankfurt am Mein 1979.
• Wuthenow Ralph-Reiner, Die erfahrene Welt. Europäische Reiseliteratur im Zeitalter der Aufklärung mit zeitgenossischen Illustrationen, Insel, Frankfurt 1980.