Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


2017 | 13 | 191-224

Article title

Ewolucja łyżew – od form kościanych do żelaznych

Authors

Content

Title variants

EN
Evolution of ice skates – from bone to iron forms

Languages of publication

PL

Abstracts

EN
Early medieval and late medieval skates belong to a category of archaeological material that deals with issues such as craft, communication, the relationship between humans and the environment, and which requires interdisciplinary research. The article discusses their form, function, chronology, where they appeared and methods of the research. It has been argued that, like bone specimens which are frequently found in early medieval strongholds, there should be remains of iron skates in location towns of the late Middle Ages. Although they have not been discovered in Poland yet, thanks to material found in Dutch cities, written sources and iconography, some attempts can be made to describe them. A suggestion on the cultural context and the time when the concept was changed (from bone to iron) is based on commentaries on the Life of St Lidwina of Schiedam and an illustration from this source which is the oldest depiction of iron skates. The identifying of iron footwear fittings as skates in archaeological sources from Poland would allow to recognize them as an indicator of sociotopography in location towns.

Year

Volume

13

Pages

191-224

Physical description

Dates

published
2017-12-21

Contributors

author
  • Instytut Archeologii i Etnologii PAN

References

  • Abramowicz A., Nadolski A., Poklewski-Koziełł T., Wieczorek J. 2003. Łęczyca wczesnośredniowieczna III. Łódź. Polskie Badania Archeologiczne 34.
  • Acta Sanctorum II, Aprilis, Parisiis & Romae MDCCCLXV [1865], [tu: Joannes Brugman, De B. Lidwige sive Lidwina, Virgine Schiedami in Hollandia, 266–365].
  • Alexandre-Bidon D. 1993. Les jeux et sports d’hiver au moyen âge et la renaissance. W: Etudes Francoprovençales: Actes Du Colloque Réunis Dans Le Cadre Du 116e Congrès National Des Sociétes Savantes (Chambery–Annecy, 29 Avril – 4 Mai 1991), Section d’histoire médiévale et de philologie. Chambery 1993, 143–160.
  • Banach B. 2015. Zabytki wydzielone z warstw wczesnośredniowiecznych grodu i podgrodzia (stan. 1 i 1a). W: S. Kurnatowski (red.), Międzyrzecz. Gród i zamek w wiekach IX–XIV. Warszawa, 287–308. Origines Polonorum 8.
  • Baranowski T. 1998. Gród w Kaliszu – badania, odkrycia, interpretacje. W: T. Baranowski (red.), Kalisz wczesnośredniowieczny. Materiały sesji, Kalisz, 15 czerwca 1998. Kalisz, 29–38.
  • Baranowski T., Cyngot D., Kędzierski A., Miłek S., Wyczółkowski D., Ziąbka L. 2004/2005. Badania wykopaliskowe na terenie Starego Miasta w Kaliszu w latach 2001–2004. Rocznik Kaliski 30, 39–62.
  • Baumann F. 1996. Liduina. Bibliotheca sanctorum (Enciclopedia dei santi) VIII, kol. 45–46.
  • Bijlsma H. 2014. Circa 1225. Ijzern schaatsen. Kouwe Drukte (Jubileumnummer met Canon van de winter), t. 18, nr 50 (april 2014), 6 <http://www.schoonrijden.nu/wp-content/uploads/KD50.pdf > [dostęp: 15.07.2017].
  • Bis W. 2015. Zabytki metalowe. W: Tykocin. Zamek nad Narwią (XV–XVIII w.). Badania archeologiczne w latach 1961–1963 i 1999–2007. Warszawa, 255–312.
  • Bosing W. 2000. Hieronim Bosch (ok. 1450–1516). Między niebem i piekłem. Kolonia.
  • Broström M., Ekblad D., Hallquist J., Alexandrov Y., Peterson A. 2002. Isläggar. Projektarbete MNT 2002 <http://www.forntidateknik.z.se/IFT/MNTarb/2002/islaggar/islaggar.htm> [dostęp: 15.07.2017].
  • Bukowska-Gedigowa J., Gediga B. 1986. Wczesnośredniowieczny gród na Ostrówku w Opolu. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź. Polskie Badania Archeologiczne 25.
  • Ceynowa B. 2009. Obuwie ochronne znalezione w Gdańsku – problematyka i metody badawcze. W: A.B. Kowalska, B. Wywrot-Wyszkowska (red.), In gremio – in praxi. Studia nad średniowiecznym skórnictwem. Szczecin, 95–112.
  • Cnotliwy E. 1973. Rzemiosło rogownicze na Pomorzu wczesnośredniowiecznym. Szczecin.
  • Cnotliwy E. 1983. Obróbka poroża i kości. W: E. Cnotliwy, L. Leciejewicz, W. Łosiński (red.), Szczecin we wczesnym średniowieczu. Wzgórze Zamkowe. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, 271–275. Polskie Badania Archeologiczne 23.
  • Cnotliwy E. 1994. Późnośredniowieczne obuwie ochronne z badań na Podzamczu w Szczecinie. Materiały Zachodniopomorskie 40, 201–209.
  • Cnotliwy E. 1999. Wczesnośredniowieczne przedmioty z poroża i kości z Kruszwicy na Kujawach. Acta Universitatis Wratislaviensis 2151, Studia Archeologiczne 31, 153–241.
  • Cnotliwy E. 2000. Z badań nad wczesnośredniowiecznym rzemiosłem rogowniczym Kruszwicy. Archaeologia Historica Polona 8, 83–95.
  • Cyngot D. 2004/2005. Kościane łyżwy z Kalisza-Starego Miasta (Badania 2001–2004). W: T. Baranowski, D. Cyngot, A. Kędzierski, S. Miłek, D. Wyczółkowski, L. Ziąbka, Badania wykopaliskowe na terenie Starego Miasta w Kaliszu w latach 2001–2004. Rocznik Kaliski 30, 57–61.
  • Cyngot D. 2015. Zabytki kościane (łyżwy i płozy) ze Starego Miasta w Kaliszu z badań IAE PAN w latach 2005–2014. Maszynopis niepublikowany. Archiwum IAE PAN. Warszawa.
  • Dąbrowska I. 1966. Wczesnośredniowieczny warsztat rogowiarsko-kamieniarski z Zawodzia w Kaliszu. Archeologia Polski 10/2, 713–722.
  • Dąbrowska I., Rauhutowa J., Uzdowska T. 1960. Materiały wczesnośredniowieczne z Kalisza i Piwonic. Materiały Wczesnośredniowieczne 5, 7–34.
  • Drzewicz A. 2004. Wyroby z kości i poroża z osiedla obronnego ludności kultury łużyckiej w Biskupinie. Warszawa.
  • Dunin-Wąsowicz T. 1974. Zmiany w topografii osadnictwa wielkich dolin na Niżu Środkowoeuropejskim w XIII wieku. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
  • Dunin-Wąsowicz T. 1981. Changements dans la topographie de l’habitat slave au moyen âge. Revue du Nord 63, 929–934.
  • Dunin-Wąsowicz T. 1990. Les changements de climat en Pologne médiévale. Méthodes et recherches. Schweizarische Zeitschrift für Geschichte 40, 409–414.
  • Dymaczewski A. 1961. Badania w grodzie przy ul. Wieżowej 2–4 w Poznaniu w latach 1950–1953. W: W. Hensel (red.), Poznań we wczesnym średniowieczu III. Wrocław–Warszawa, 139–228. Polskie Badania Archeologiczne 7.
  • Fonferek J., Marcinkowski M., Sieńkowska U. 2012. Elbląg – życie codzienne w porcie hanzeatyckim. Elbląg.
  • Fros H. (SJ), Sowa F. 1998. Księga imion i świętych 3 (H–Ł). Kraków, kol. 656–657.
  • Genaille R. 1975. Słownik malarstwa holenderskiego i flamandzkiego. Warszawa.
  • Goudriaan K. 2003. Het Leven van Liduina en de Moderne Devotie. Jaarboek voor Middeleeuwse Geschiedenis 6, 161–236.
  • Gubernat J. 2004/2005. Szczątki zwierzęce z wykopów sondażowych na terenie Starego Miasta w Kaliszu. W: T. Baranowski, D. Cyngot, A. Kędzierski, S. Miłek, D. Wyczółkowski, L. Ziąbka, Badania wykopaliskowe na terenie Starego Miasta w Kaliszu w latach 2001–2004, Rocznik Kaliski 30, 70–86.
  • Herbert Z. 2008. De stomme van Kampen (1585–1634). W: „Mistrz z Delft” i inne utwory odnalezione. Warszawa, 43–47.
  • Huizinga J. 1992. Jesień średniowiecza, przeł. T. Brzostowski. Warszawa.
  • Jacniacka M. 2006. Ludwina, Lidwina. 2. Ikonografia. W: S. Wilk, E. Ziemann, R. Sawa (red.), Encyklopedia katolicka XI. Lublin, kol. 183–184.
  • Kędzierski A., Wyczółkowski D. 2016. Stare Miasto Kalisz. 60 lat badań Instytutu Archeologii i Etnologii PAN. W: A. Kędzierski (red.), Wokół początków Kalisza. 60 lat Stacji Archeologicznej Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Kaliszu, Warszawa–Kalisz, 81–103.
  • Jaworski K. 1990. Wyroby z kości i poroża w kulturze wczesnośredniowiecznego Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu. Wrocław–Warszawa.
  • Jaworski K. 2012. Obróbka surowca kościanego w średniowieczu i czasach nowożytnych w zachodniej części Ostrowa Tumskiego we Wrocławiu. Materiały z posesji przy ul. Katedralnej 4. W: A. Pankiewicz (red.), Nowożytny cmentarz przy kościele św. Piotra i Pawła na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu (1621–1670). Wrocław, 165–204. Wratislavia Antiqua 17.
  • Jongen L., Schotel C. (red.), 1994. Het leven van Liedewij, de maagd van Schiedam. De Middelnederlandse tekst naar de bewaarde bronnen uitgegeven, vertaald en van commentaar voorzien. Hilversum.
  • Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiedzki W. 1952. Słownik języka polskiego. Warszawa [reprint z 1902 r.].
  • Każdy krok 2016. „Każdy krok zostawia ślad”. Obuwie historyczne ze zbiorów Muzeum Archeologicznego w Gdańsku. Katalog wystawy, kuratorzy B. Ceynowa, E. Trawicka, Gdańsk.
  • Kędzierski A., Wyczółkowski D. 2016. Stare Miasto Kalisz. 60 lat badań Instytutu Archeologii i Etnologii PAN. W: A. Kędzierski (red.), Wokół początków Kalisza. 60 lat Stacji Archeologicznej Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Kaliszu, Warszawa–Kalisz, 81–103.
  • Kiernik E. 1912. Kości gładzone, domniemane łyżwy, z okolic Krakowa. Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne 12, 61–72.
  • Kiesel G. 1974. Lidwina (Lidwina, Lydwina, Lidie, Ludwina, Lidia) von Schiedam. W: W. Braunfels (red.), Lexikon der Christlichen Ikonographie 7. Rom–Freiburg–Basel–Wien, kol. 405–408.
  • Komorowski W. 2008. Inwestorzy i ich odkrycia. Historia posesji przy ul. św. Krzyża 7 w Krakowie. W: M. Wardas, M. Pawlikowski (red.), Nawarstwienia historyczne Krakowa. Kraków, 95–125.
  • Korobkowa G. 1999. Narzędzia w pradziejach. Badania metodą traseologiczną. Toruń.
  • Kowalska A.B. 2003. Wyroby z poroża i kości. W: W. Łosiński, M. Dworaczyk, A.B. Kowalska, M. Rulewicz (red.), Szczecin we wczesnym średniowieczu. Wschodnia część suburbium. Szczecin, 314–317. Polskie Badania Archeologiczne 33 (red. R. Schild).
  • Kowalska A.B. 2015. Średniowieczne rzemiosło obuwnicze na Pomorzu. Zarys problematyki. W: A.B. Kowalska (red.), In gremio – in praxi. Przedmioty skórzane na co dzień i od święta. Szczecin, 13–44.
  • Kowalska A.B., Dworaczyk M. 2011. Szczecin wczesnośredniowieczny. Nadodrzańskie centrum, Warszawa. Origines Polonorum V.
  • Larousse 1963. Grand Larousse encyclopédique (en dix volumes) 8. Paris.
  • Lasota-Moskalewska A. 1997. Podstawy archeozoologii. Szczątki ssaków. Warszawa.
  • Leciejewicz L. 1961. Ujście we wczesnym średniowieczu. Wrocław–Warszawa–Kraków. Polskie Badania Archeologiczne 8.
  • Leciejewicz L. 2007. Grodzisko w Budzistowie. Badania w latach 1954–1958. W: L. Leciejewicz, M. Rębkowski (red.), Kołobrzeg. Wczesne miasto nad Bałtykiem. Warszawa, 31–112. Origines Polonorum II.
  • Lewicki T. 1953. Łyżwy kościane północno-wschodniej Europy w świetle notatki średniowiecznego pisarza arabskiego Al-Marwaziego (ok. r. 1120). Przegląd Archeologiczny 9, 392–395.
  • Linde S.B. 1855 (1807-1814). Słownik języka polskiego. Lwów.
  • Locher F. 2014a. 1430: Kleine ijstijd. Kouwe Drukte (Jubileumnummer met Canon van de winter), t. 18, nr 50 (april 2014), 8 <http://www.schoonrijden.nu/wp-content/uploads/KD50.pdf > [dostęp: 15.07.2017].
  • Locher F. 2014b. 1700-1914. Remscheid, ‘Schlittschuhschmiede der Welt’, Kouwe Drukte 18/50, Kouwe Drukte (Jubileumnummer met Canon van de winter), t. 18, nr 50 (april 2014), 19 http://www.schoonrijden.nu/wp-content/uploads/KD50.pdf [dostęp: 15.07.2017].
  • Makowiecka M., Makowiecki D. 2015. Identyfikacja zoologiczna przedmiotów z kości i poroża odkrytych w Międzyrzeczu w warstwach grodziska (stan. 1) i podgrodzia (stan. 1a). W: S. Kurnatowski (red.), Międzyrzecz. Gród i zamek w wiekach IX–XIV. Warszawa, 409–421. Origines Polonorum VIII.
  • Malinowska M. 1961. Badania na stanowisku Ostrów Tumski 17 w Poznaniu w latach 1953–1954. W: W. Hensel (red.), Poznań we wczesnym średniowieczu III. Wrocław–Warszawa, 7–95. Polskie Badania Archeologiczne 7.
  • Meijer de A. 1967. Lidwina. W: P. Manns (red.), Die Heiligen in Ihrer Zeit II. Mainz, 156–158.
  • Młynarska M. 1960. Proces lokacji Kalisza w XIII i 1. poł. XIV w. W: A. Gieysztor (red.), Osiemnaście wieków Kalisza. Kalisz, 105–130.
  • Młynarska-Kaletynowa M. 1998. Kalisz w XI–XII wieku. W: T. Baranowski (red.), Kalisz wczesnośredniowieczny. Materiały sesji, Kalisz, 15 czerwca 1998. Kalisz, 13–27.
  • Moerman N. 2013. In hout gesneden. Verbeelding en beeldtraditie in het Leven van Lidwina van Sciedam. Madoc: Tijdschrift ver de Middeleeuwen 27/1, 34–42.
  • Moerman N. 2016. Schaatsafbeelding Lidwina van Schiedam. Lidwina van Schiedam en de oudste schaatsafbeelding in Nederland <http://www.schaatshistorie.nl/geschiedenis/schaatsen-in-vroege-teksten-en-op-afbeeldingen/lidwina/> [dostęp: 4.01.2017].
  • Moszyński K. 1967. Kultura ludowa Słowian, t. I, Kultura materialna, Warszawa.
  • Mulder N. 2014. 1418. Hofvijver – de alleroudste ijsbaan, Kouwe Drukte 18/50, 7 http://www.schoonrijden.nu/wp-content/uploads/KD50.pdf/ [dostęp 15.10.2017].
  • Mullins P. 2016. A Future-Proof Heritage: Dutch Ice and Intangible Heritage. W: Archaeology and Material Culture <https://paulmullins.wordpress.com/2016/12/29/a-future-proof-heritage-dutch-ice-and-intangible-heritage> [dostęp: 04.01.2017].
  • Nawrolska G. 2012. Początki Elbląga w świetle źródeł archeologicznych. Elbląg.
  • Nawrolska G. 2014. Powracająca przeszłość Starego Miasta w Elblągu. Toruń.
  • Nawrolski T. 1987. Elbląg w XIII–XVIII wieku. Kultura materialna w wykopaliskach archeologicznych. Przewodnik po wystawie. Elbląg.
  • Niesiołowska A., Perzyńska M., Żak J. 1960. Badania na posesji Ostrów Tumski 13 w latach 1950–1953. W: W. Hensel (red.), Poznań we wczesnym średniowieczu II. Wrocław–Warszawa, 67–220. Polskie Badania Archeologiczne 5.
  • Norska-Gulkowa M. 1985. Wyroby z rogu i kości z wczesnośredniowiecznego grodu-miasta na Ostrówku w Opolu. Opolski Rocznik Muzealny 8, 221–308.
  • Nowak A. 1974. Badania wykopaliskowe w ogrodzie arcybiskupim na Ostrowie Tumskim w Poznaniu w latach 1960–1961. W: W. Hensel, J. Żak (red.), Poznań we wczesnym średniowieczu IV. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, 75–144. Polskie Badania Archeologiczne 17.
  • Oczko P. 2016. Martwa natura w wędzidle stereotypu. Wizje sztuki holenderskiej Zbigniewa Herberta i problem z ich recepcją. Biuletyn Historii Sztuki 1, 93–116.
  • Olaus Magnus. 1539. Carta Marina <https://www.lib.umn.edu/apps/bell/map/OLAUS/SEC/fsect.html> [dostęp: 15.07.2017].
  • Olaus Magnus. 1555. Historia de gentibus septentrionalis <http://www.nb.no/nbsok/nb/24169df86a46faa5627ebb429ab7a675.nbdigital?lang=no#111> [dostęp: 15.07.2017].
  • Piekalski J. 2002. Lokacja Wrocławia jako problem badawczy archeologa. W: C. Buśko, J. Klápště, L. Leciejewicz, S. Moździoch (red.), Civitas & Villa. Miasto i wieś w średniowiecznej Europie Środkowej. Wrocław–Praga, 49–62.
  • Piekalski J. 2012. Wczesne miasta Europy Środkowej. W: S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska (red.), Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji. Poznań, 266–272.
  • Pieniak K. 2002–2003. Wyroby z kości z grodziska na Zawodziu w Kaliszu. Maszynopis pracy magisterskiej. Archiwum Instytutu Archeologii UW. Warszawa.
  • Plezia M. (red.), 1979. Słownik łacińsko-polski V: S-Z. Warszawa.
  • Prejs R. 2013. Tomasz à Kempis. W: Encyklopedia katolicka XIX. Lublin, kol. 870–871.
  • Przewoźna K. 1959. Badania wykopaliskowe w katedrze poznańskiej w 1946 r. W: W. Hensel (red.), Poznań we wczesnym średniowieczu I. Warszawa–Wrocław, 59–79.
  • Radzikowska M. 2012. Średniowieczne łyżwy kościane – eksperyment archeologii doświadczalnej. Archeologia Doświadczalna <https://archeologiadoswiadczalna.wordpress.com/2012/05/16/sredniowieczne-lyzwy-kosciane-eksperyment-archeologii-doswiadczalnej> [dostęp: 04.01.2016].
  • Réau L. 1958. Iconographie de l’art chrétien III: Iconographie des saints II (G–O). Paris.
  • Rendecka-Szenic W. 1958. Wyposażenie XVII-wiecznego domu mieszkalnego w Kaliszu w świetle badań archeologicznych. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 6/1, 37–44.
  • Rębkowski M. 2007. Grodzisko w Budzistowie. Badania w 1997 roku. W: L. Leciejewicz, M. Rębkowski (red.), Kołobrzeg. Wczesne miasto nad Bałtykiem. Warszawa, 115–156. Origines Polonorum 2.
  • Rulewicz M. 1994. Rybołówstwo Gdańska na tle ośrodków miejskich Pomorza od IX do XIII wieku. Gdańsk. Gdańsk Wczesnośredniowieczny 10.
  • Samsonowicz A. 1982. Wytwórczość skórzana w Polsce wczesnofeudalnej. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź. Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej 54.
  • Schauber V., Schindler H.M. 2002. Ilustrowany leksykon świętych. Kielce.
  • SJP – Szymczak S. (red.), 1979. Słownik języka polskiego. Warszawa.
  • Sondel J. 1997. Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków. Kraków.
  • Sowa F. 2006. Ludwina, Lidwina. 1. Życie. W: S. Wilk, E. Ziemann, R. Sawa (red.), Encyklopedia katolicka XI (Lu-An – „Maryawita”). Lublin, kol. 183.
  • Stanisławski B., Filipowiak W. (red.), 2013. Wolin wczesnośredniowieczny I. Warszawa. Origines Polonorum 6.
  • Stanisławski B., Filipowiak W. (red.), 2014. Wolin wczesnośredniowieczny II. Warszawa. Origines Polonorum 7.
  • Stupnicka E. 1998. Grodzisko na Zawodziu na tle rozwoju koryta Prosny. W: T. Baranowski (red.), Kalisz wczesnośredniowieczny. Materiały sesji, Kalisz, 15 czerwca 1998. Kalisz, 29–38.
  • Stupnicka E., Baranowski T., Bender W. 2006. Wpływ czynników klimatycznych na procesy osadnicze w dolinach rzek środkowej Polski w okresie rzymskim i we wczesnym średniowieczu. Archeologia Polski 51/1–2, 93–120.
  • Suchtelen van A., Duparc F.J. 2001. Winters van Weleer. Het Hollandse winterlandschap in de Gouden Eeuw. Den Haag.
  • Szafrański W. 1961. Wyniki badań archeologicznych w Biskupinie, pow. Żnin, na stanowisku 6. W: W. i Z. Szafrańscy, Z badań nad wczesnośredniowiecznym osadnictwem wiejskim w Biskupinie, Wrocław–Warszawa–Kraków, 7–144. Polskie Badania Archeologiczne 6.
  • Szczecińska J. 1999. Łyżwy i płozy kościane we wczesnośredniowiecznej Polsce. Maszynopis pracy magisterskiej. Archiwum Instytutu Archeologii UW. Warszawa.
  • Szenicowa W. 1961. Archeologiczne badania ratownicze na terenie lokacyjnego Kalisza. W: A. Gieysztor (red.), Osiemnaście wieków Kalisza. Studia i materiały do dziejów miasta Kalisza i regionu kaliskiego II. Kalisz, 55–90.
  • Szymański J. 2001. Nauki pomocnicze historii. Warszawa.
  • Thomas à Kempis. 1912. St. Lydwine of Schiedam, Virgin. Przeł. Dom Vincent Scully C.R.L., London <https://archive.org/details/schiedamvirgin00kempuoft> [dostęp: 7.01.2017].
  • Thurston H. SJ, Attwater D. (red.), 1956. Butler’s lives of the Saints II: April, May, June. London, 95–98.
  • Tomala J. 2004. Kalisz: miasto lokacyjne w XIII–XVIII wieku. Kalisz.
  • Urbańczyk S. 1970–1973. Słownik staropolski VI. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
  • Uzdowska T. 1959. Sprawozdanie z prac wykopaliskowych na Starym Mieście w Kaliszu w r. 1955. Sprawozdania Archeologiczne 5, 169–171.
  • Waszczuk K., Żychliński D., Prawniczak R., Pachulski P. 2014. Czy w Gnieźnie wszyscy jeździli na łyżwach? Łyżwy z osady Targowisko w Gnieźnie – przyczynek do sposobów ich użytkowania w okresie średniowiecza i nie tylko. Slavia Antiqua 55, 179–209.
  • Wiślański T. 1960. Badania wykopaliskowe w Poznaniu na posesji Ostrów Tumski w roku 1948. W: W. Hensel (red.), Poznań we wczesnym średniowieczu II. Wrocław–Warszawa, 7–65. Polskie Badania Archeologiczne 5.
  • Wywrot-Wyszkowska B. 2002. Późnośredniowieczne patynki z lokacyjnego Kołobrzegu. Przegląd Archeologiczny 50, 103–110.
  • Ziemann E. 2009. Naśladowanie Chrystusa, O naśladowaniu Chrystusa, De imitatione Christi. W: Encyklopedia katolicka XIII. Lublin, kol. 788–789.

Document Type

Publication order reference

Identifiers

ISSN
0076-5236

YADDA identifier

bwmeta1.element.desklight-cb491962-2701-47d1-a157-9ae42f220420
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.