Reportaż historyczny jako forma współczesnej etnografii na przykładzie Czarnego ogrodu Małgorzaty Szejnert

• Authors: Anna Wróblewska

Title variants

EN

Historical Reportage as a Form of Contemporary Ethnography on the Example of Czarny Ogród (“The Black Garden”) by Małgorzata Szejnert

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Reportaż w Polsce osiągnął wyjątkowy status. Poważne analizy twórczości reportażystów z perspektywy literackiej najczęściej są jednak skupione na twórczości Ryszarda Kapuścińskiego czy Hanny Krall, natomiast te dotyczące przedstawicieli nowej szkoły polskiego reportażu przybierają co najwyżej formę szkiców. Dziwi zwlaszcza brak właściwego omówienia twórczości Małgorzaty Szejnert, osoby niezwykle zasłużonej dla polskiego reportażu. Jej ostanie książki Czarny ogród, Wyspa klucz, Dom żółwia. Zanzibar i Usypać góry. Historie z Polesia nie są tylko dziełami literackimi, ale stanowią istotny wkład do innych dyscyplin. W wyniku szczegółowej analizy Czarnego ogrodu (Genologia; Reportaż historyczny a historiografia; Czarny ogród a antropologia; Poetyka Czarnego ogrodu; Tożsamość; Geopoetyka; Zakończenie) autorka artykułu stwierdza, że Małgorzata Szejnert uprawia właściwie historiografię, aczkolwiek zasadne jest poza tym stwierdzenie, że jej reportaże są również formą etnografii, spełniają bowiem wszystkie kryteria wymieniane przez Clifforda Geertza. Opisy poszczególnych społeczności są wyczerpujące, poruszają wiele aspektów codzienności i przybliżają realia życia, a przez to ułatwiają czytelnikom zrozumienie innych wspólnot.

EN

Reportage in Poland has achieved a unique status. Serious analyzes of this kind of creativity from the literary perspective are, however, mostly focused on the work of Ryszard Kapuściński or Hanna Krall, while those concerning the representatives of the new school of Polish reportage take at most the form of sketches. Surprisingly, there is a lack of proper discussion on the work of Małgorzata Szejnert, a person of great merit for Polish reportage. Her last books: Czarny ogród (“Black Garden”), Wyspa klucz (“Key Island), Dom żółwia. Zanzibar (“Turtle’s House: Zanzibar”) i Usypać góry. Historie z Polesia (“Dump Mountains: Stories from Polesie”) are not only literary works, but they are an important contribution to other disciplines. As a result of a detailed analysis of the “Black Garden” (Genology; Historical reportage and historiography; “Black Garden” and anthropology; The Poetics of the “Black Garden”; Identity; Geopoetics; Conclusion), the author of the paper states that practically the reportages by Małgorzata Szejnert are historiography, although it is also reasonable to say that these reportages are also a form of ethnography, because they meet all criteria mentioned by Clifford Geertz. The descriptions of individual communities are comprehensive, they cover many aspects of everyday life and bring the realities of life closer together, and thus help readers to understand other communities.

Keywords

PL

reportaż; reportaż historyczny; historiografia; Małgorzata Szajnert; etnografia

EN

reportage; historical reportage; historiography; Małgorzata Szajnert; ethnography

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Nauk Społecznych
• Year: 2017
• Volume: 9(45)
• Issue: 4
• Pages: 145-165

Contributors

author

Anna Wróblewska

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

References

• Białek M., Polski reportaż radiowy. Wybrane zagadnienia, Opole: Wydawnictwo Naukowe Scriptorium 2010.
• Bortnowska H., O różnych godzinach, „Znak” 2008, nr 8.
• Culler J., Co to jest literatura i czy pytanie to ma jakiekolwiek znaczenie?, w: J. Culler, Teoria literatury, tłum. M. Bassaj, Warszawa: Prószyński i S-ka 1997.
• Domańska E., Mikrohistorie, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2005.
• Dutka E., Zapisywanie miejsca. Szkice o Śląsku w literaturze przełomów XX i XXI wieku, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2011.
• Geertz C., Być tam. Antropologia i scena pisarska, przeł. S. Sikora, w: tenże, Dzieło i życie. Antropolog jako autor, Warszawa: Wydawnictwo KR 2000.
• Geertz C., Opis gęsty. W poszukiwaniu interpretatywnej teorii kultury, w: tenże, Interpretacja kultur. Wybrane eseje, tłum. M. Piechaczek, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2005.
• Glensk U., Precyzja, rzeczowość i nadmiar (Małgorzata Szejnert), w: taż, Po Kapuścińskim. Szkice o reportażu, Kraków: Universitas 2012.
• Jedlicki P., Co o Katowicach wiedzą stołeczni urzędnicy? To tam, gdzie dziwnie mówią, http://katowice.gazeta.pl/katowice/1,106509,14949292,Co_o_Katowicach_wiedza_stoleczni_urzednicy__To_tam_.html (dostęp; 6.04.2014).
• Kejna A., Zakochani w Rzymie – Zakochani w Krakowie?, „Newsweek” 23.08.2012, http://filmy.newsweek.pl/-zakochani-w-rzymie-zakochani-w-krakowie,95291,1,1.html.
• Krupiński P., Trzy spojrzenia na „Dom żółwia”, w tym jedno (prawie) jego własnym okiem, „Pogranicza. Szczeciński Kwartalnik Kulturalny” 2012, nr 2, s. 29-33.
• KULA – kultura w sieci dla dzieci, http://kula.gov.pl (dostęp: 22.03.2018).
• Kula M., Reportaż historyczny jako rodzaj współczesnej historiografii, w: Historia w kulturze współczesnej. Niekonwencjonalne podejścia do przeszłości, red. P. Witek, M. Mazur, E. Solska, Lublin–Tczew: edytor.org 2011.
• Magdoń A., Reporter i jego warsztat, Kraków: Universitas 2011.
• Mistrzowie literatury czy dziennikarstwa?, red. K. Wolny-Zmorzyński, Warszawa: Poltext 2011.
• Nagroda im. ks. Augustina Wentzla Górnośląski Tacyt, http://rebuc.pl/nagroda-im-ks-augustina-weltzla-gornoslaski-tacyt (dostęp: 22.03.2018).
• Nagroda w Czarnym ogrodzie, http://www.tvs.pl/informacje/nagroda-w-czarnym-ogrodzie-2008-09-23 (dostęp: 22.03.2018).
• Nowacka B., Magiczne dziennikarstwo. Ryszard Kapuściński w oczach krytyków, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2004.
• Nowacka B., Ziątek Z., Literatura non-fiction. Czytanie Kapuścińskiego po Domosławskim, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2013.
• Nowacka B., Ziątek Z., Ryszard Kapuściński. Biografia pisarza, Kraków: Wydawnictwo Znak 2008.
• Piechota M., Śladem tajemnicy – o reportażach Wojciecha Tochmana, w: Reportaż a przemiany społeczne po 1989 roku, red. K. Wolny-Zmorzyński, W. Furman, Kraków–Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania w Rzeszowie 2005 , s. 75-86.
• Reportaż bez granic? Teksty, warsztaty reportera, zjawiska medialne, red. I. Borkowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2010.
• Rybicka E., Geopoetyka (o mieście, przestrzeni i miejscu we współczesnych teoriach i praktykach kulturowych, w: Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, red. M.P. Markowski, R. Nycz, Kraków: Universitas 2006, s. 471-490.
• Rybicka E., Od poetyki przestrzeni do polityki miejsca. Zwrot topograficzny w badaniach literackich, „Teksty Drugie” 2008, nr 4, s. 21-38.
• Skarżyńska M., Język reportażu telewizyjnego (na przykładzie Magazynu Ekspresu Reporterów TVP2), Warszawa: Wydawnictwo SEMPER 2011.
• Sławiński J., Baśń, w: Słownik terminów literackich, red. T, Kostkiewiczowa, J. Sławiński i in., Wrocław: Ossolineum 1988, s. 57.
• Sławiński J., Epos, w: Słownik terminów literackich, red. T, Kostkiewiczowa, J. Sławiński i in., Wrocław: Ossolineum 1988, s. 127.
• Sławiński J., Kronika, w: Słownik terminów literackich, red. T, Kostkiewiczowa, J. Sławiński i in., Wrocław: Ossolineum 1988, s. 241.
• Sławiński J., Reportaż, w: Słownik terminów literackich, red. T, Kostkiewiczowa, J. Sławiński i in., Wrocław: Ossolineum 1988, s. 431.
• Sławiński J., Saga, w: Słownik terminów literackich, red. T, Kostkiewiczowa, J. Sławiński i in., Wrocław: Ossolineum 1988, s. 454.
• Szejnert M., Historyk bez patentu, rozmowę przeprowadził D. Lis, „Znak” 2011, nr 12.
• Szejnert M., Krajobraz po detonacji, rozmowę przeprowadziła A. Wójcińska, w: Reporterzy bez fikcji, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne 2011.
• Szejnert M., Reportaż krzepi?, rozmowę przeprowadziła D. Bruszewska, http://kortowskie spotkaniazliteratura.blogspot.com/2012/04/reportaz-krzepi-z-magorzata-szejnert.html (dostęp: 22.03.2018).
• Sztompka P., Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków: Wydawnictwo Znak 2002.
• Uniłowski K., Czarny ogród, czyli maszyna do mieszkania, „Opcje” 2010, nr 2.
• Urbaniak P., Reportaż jako źródło wiedzy o społeczeństwie, w: Reportaż bez granic? Teksty, warsztaty reportera, zjawiska medialne, red. I. Borkowski, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2010.
• Waniek H., W śląskich plewach, „Więź” 2008, nr 4-5.
• White H., Tekst historiograficzny jako artefakt literacki, przeł. M. Wilczyński, w: tenże, Poetyka pisarstwa historycznego, Kraków: Universitas 2000.
• Wolny-Zmorzyński K., Reportaż – jak go napisać?, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 2004.
• Wysdak K., Kto odbiera imię, odbiera też tożsamość, http://www.nto.pl/apps/pbcs.dll/article? AID=/20140404/HEIMAT/140409899s (dostęp: 22.03.2018).
• Zagadać milczenie. O Czarnym ogrodzie rozmawiają K. Łęcki, D. Nowacki, S. Szymutko, K. Uniłowski i K. Wojcieszuk, „Opcje” 2008, nr 1.
• Zajas P., Jak świat prawdziwny stał się bajką. O literaturze niefikcjonalnej, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2011.
• Zaremba M., Czego nam..., http://wyborcza.pl/1,75475,1785993.html (dostęp: 5.04.2014).

Identifiers

DOI

10.18290/rns.2017.9.4-8