Nuda i eksces w Zdarzeniach na brygu Banbury Witolda Gombrowicza

• Authors: Pańczak Martyna

Title variants

EN

Boredom and Excess in Witold Gombrowicz’s The Events on the Banbury

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł jest omówieniem oryginalnego ujęcia nudy w opowiadaniu Witolda Gombrowicza Zdarzenia na brygu Banbury. Znużenie ogarniające załogę tytułowego statku, równoznaczne z egzystencjalnym impasem, zostało przedstawione jako efekt ścierania się dwu niemożliwych do pogodzenia dążeń – typowo ludzkiej troski o utrzymanie czystości i porządku oraz pragnienia wyjścia poza ustalone granice prawa czy tożsamości, które wzmaga się wraz z doznaniem bliskości i intensywności pozaludzkiego świata. Nuda to siła związana ze sferą nieokiełznanej natury i nieracjonalnych popędów. Stanowi zagrożenie dla integralności ludzkiego Ja, dlatego główny bohater broni się przed nią ze wstrętem. Jednocześnie nuda to doświadczenie odsłaniające umowność reguł obowiązujących w świecie, skłaniające tym samym do wyobrażenia sobie alternatyw. Na statku Banbury rozbudzona przez nudę fantazja prowokuje marynarzy do buntu afirmującego bezwstyd i eksces homoerotycznego pożądania.

EN

This article examines the unconventional approach to boredom in Witold Gombrowicz’s “The Events on the Banbury.” The story takes place on a ship, where an overwhelming ennui, synonymous with an existential impasse, is the result of a clash between two contradictory aspirations – the human need for purity and order, and the urge to transgress the borders of law and identity, which is greatly impacted by the closeness and intensity of the extra-human world. Boredom is a force coming from the realm of unbridled nature and irrational impulses. It is a peril to the integrality of the human “I,” thus the protagonist rejects it in disgust. However, boredom is also an experience that reveals the artificiality of the existing rules and leads to imagining alternatives. On the Banbury, a fantasy produced by boredom provokes the sailors to a mutiny affirming shamelessness and an excess of homoerotic lust.

Keywords

PL

Witold Gombrowicz; nuda; eksces; czystość; wstręt

EN

Witold Gombrowicz; boredom; excess; purity; disgust

• Publisher: Instytut Socjologii UW
• Journal: Stan Rzeczy
• Year: 2016
• Issue: 2(11)
• Pages: 167-186

Contributors

author

Pańczak Martyna

References

• Bataille G. 1999. Erotyzm, tłum. M. Ochab, Słowo/obraz terytoria.
• Berressem H. 2001. Reguły dewiacji. Fiz yczne i psychiczne aberracje w powieściach Witolda Gombrowicza, tłum. J. Margański, [w:] Grymasy Gombrowicza. W kręgu problemów modernizmu, społeczno-kulturowej roli płci i tożsamości narodowej, red. E. Płonowska-Ziarek, Universitas, s. 109–155.
• Bourdieu P. 2005. Dystynkcja. Społeczna krytyka władz y sądzenia, tłum. P. Biłos, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Czyżak A. 1999. Nuda podróżowania, [w:] Nuda w kulturze, red. P. Czapliński, P. Śliwiński, Dom Wydawniczy „Rebis”, s. 216–230.
• Deleuze G. 1997. Różnica i powtórzenie, tłum. B. Banasiak, K. Matuszewski, Wydawnictwo KR.
• Douglas M. 2007. Cz ystość i zmaza, tłum. M. Bucholc, wstępem opatrzyła J. Tokarska-Bakir, Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Foucault M. 2005. Inne przestrzenie, tłum. A. Rejniak-Majewska, „Teksty Drugie”, nr 6, s. 117–125.
• Franczak J. 2007. Poszukiwanie realności. Światopogląd polskiej proz y modernistycznej, Universitas.
• Freud S. 1995. Kultura jako źródło cierpień, tłum. J. Prokopiuk, oprac. R. Reszke, Wydawnictwo KR.
• Goffman E. 1975. Charakterystyka instytucji totalnych, tłum. Z. Zwoliński, [w:] Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej, wyboru dokonali W. Derczyński, A. Jasińska-Kania, Jerzy Szacki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 150–177.
• Gombrowicz W. 1986a. Bakakaj, Wydawnictwo Literackie.
• Gombrowicz W. 1986b. Dziennik 1961–1966, Wydawnictwo Literackie.
• Gombrowicz W. 1986c. Kosmos, Wydawnictwo Literackie.
• Gombrowicz W. 2006. Kurs filozofii w sześć godzin i kwadrans, tłum. I Kania, wstęp M.P. Markowski, Wydawnictwo Literackie.
• Grimstad K.A. 2002. Co zdarz yło się na brygu Banbury? Gombrowicz, erotyka i prowokacja kultury, tłum. O. Kubińska, „Teksty Drugie”, nr 3, s. 57–69.
• Healy S.D. 1984. Boredom, Self, and Culture, Fairleigh Dickinson University Press.
• Janion M. 1982. Dramat egz ystencji na morzu, [w:] W. Gombrowicz, Zdarzenia na brygu Banbury, Wydawnictwo Morskie, s. 5–28.
• Kaliściak T. 2013. Statek odmieńców, cz yli o marynarskiej fantaz ji Witolda Gombrowicza, [w:] Literatura popularna, t. 1: Dyskursy wielorakie, red. E. Bartos, M. Tomczok, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 327–346.
• Kristeva J. 2007. Potęga obrz ydzenia. Esej o wstręcie, tłum. M. Falski, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Kühl O. 2005. Gęba Erosa. Tajemnice stylu Witolda Gombrowicza, tłum. K. Niewrzęda, M. Tarnogórska, wstęp W. Bolecki, Universitas.
• Langer G. 2004. Opowiadanie Witolda Gombrowicza Zdarzenia na brygu Banbury jako zamaskowany tekst homoerotyczny, [w:] „Patagończ yk w Berlinie”. Witold Gombrowicz w oczach krytyki niemieckiej, wyb. i oprac. M. Zybura, Universitas, s. 403–420.
• Margański J. 2001. Gombrowicz – wieczny debiutant, Wydawnictwo Literackie.
• Markowski M.P. 2004. Czarny nurt. Gombrowicz, świat, literatura, Wydawnictwo Literackie.
• Markowski M.P. 2007. Polska literatura nowoczesna. Leśmian, Schulz, Witkacy, Universitas.
• Mikołajec M. 2014. Profanacje, rewiz je – przeciw doktrynom. Dwa opowiadania z debiutanckiego tomu Witolda Gombrowicza, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Salgas J.-P. 2010. Witold Gombrowicz, „socjolog w stanie nieważkości”. Bourdieu tłumaczy Gombrowicza, Gombrowicz rozumie Bourdieu, tłum. B. Hrekowicz, [w:] Witold Gombrowicz – nasz współczesny. Materiały międzynarodowej konferencji naukowej w stulecie urodzin pisarza. Uniwersytet Jagielloński – Kraków, 22–27 marca 2004, red. J. Jarzębski, Universitas, s. 157–168.
• Sartre J.-P. 1974. Mdłości, tłum. i wstępem poprzedził J. Trznadel, Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Schopenhauer A. 1994. Świat jako wola i przedstawienie, tłum. J. Garewicz, t. 1, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Sienkiewicz B. 1999. Nuda i świadomość w powieści inteligenckiej, [w:] Nuda w kulturze, red. P. Czapliński, P. Śliwiński, Dom Wydawniczy „Rebis”, s. 142–173.
• Stawiarska A. 2001. Gombrowicz w przedwojennej Polsce, Wydawnictwo Literackie.