Próba identyfikacji nazw "Bronyk" i " Brysk", w związku z interwencją margrabiego brandenburskiego Zygmunta Luksemburskiego przeciwko Bartoszowi z Odolanowa w latach 1381-1382

• Authors: Brzustowicz Grzegorz Jacek

Title variants

EN

Attempt at identifying names "Bronyk: and "Brysk" in relation to the intervening of Brandenburgian graf Zygmunt Luksemburski against Bartosz from Odolanów in 1381-1382

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

W 1381 roku król węgierski i polski Ludwik Andegaweński wydał Zygmuntowi Luksemburskiemu, margrabiemu brandenburskiemu, kandydatowi do polskiej sukcesji, polecenie zorganizowania wyprawy zbrojnej przeciwko przeciwnikowi przyszłych rządów margrabiego w Polsce – staroście kujawskiemu Bartoszowi Wazenborgowi z Odolanowa. Pretekstem do zorganizowania wyprawy militarnej było spustoszenie przez Bartosza okolicy zamku Odolanowa oraz uwięzienie rycerzy francuskich, którzy podążali na krucjatę do Prus. Do akcji przeciwko Bartoszowi Wazenborgowi doszło jesienią 1381 roku i została przerwana na prawie rok, do lata 1382 roku. Podczas dwóch pobytów margrabiego brandenburskiego ze swym wojskiem na terytorium Królestwa Polskiego, zatrzymywano się między innymi w miejscowościach, których nazwy zniekształcono w kancelarii Luksemburczyka, a co stało się dla historyków przyczyną trudności w ich identyfikacji. Chodzi o miejscowość „Bronik”, w której margrabia zatrzymał się 27 października 1381 roku i o „Brysk”, wspomniany w źródłach 31 sierpnia 1382 roku. Po przywołaniu dotychczasowych ustaleń historiografii w tej kwestii, stosując metodę analizy zapisów źródłowych tych nazw, w powiązaniu z analizą trasy przemarszu margrabiego, autor identyfikuje obydwie nazwy z miejscowościami na terenie Wielkopolski. Nowa identyfikacja tych nazw pozwala na pełniejsze zrozumienie działań margrabiego Zygmunta na terenie Polski w latach 1381-1382.

EN

In 1381 Polish and Hungarian king Louis the Hungarian ordered Zygmunt Luksemburski, who was a Branderburgian graf and a candidate to the Polish throne, to organize an armed excursion against an opponent of future power of the graf in Poland. This adversary was the starosta of Kujawy Bartosz Wanzenborg from Odolanów. The pretext for organizing this military excursion was the fact that Bartosz had plundered the vicinity of the castle in Odolanów and took some French knights prisoners who were heading to Prussia on a crusade. The actions against Bartosz Wanzenborg were taken in autumn 1381. It was then put on hold for almost a year until summer 1382. During two stays of the Branderburgian graf with his army on the territory of Polish Kingdom the army visited towns, the names of which were distorted in his office. For historians it was a cause of difficulties in identifying them. The town in question is “Bronik” where the graf stayed on the 27th of October 1381 and “Brysk” in which he stopped on the 31st of August 1382. After referring to basic historical facts in this topis and applying the method of the source writings’ analysis as well as the analysis of the graf’s march rout, the author identifies both names with towns lying in Wielkopolska. New identification of these names makes it possible to better understand the activities of graf Zygmunt in Poland in 1381-1382.

Keywords

PL

Królestwo Polskie; Nowa Marchia; średniowiecze; Ludwik Węgierski; Zygmunt Luksemburski; Bartosz z Odolanowa; „Bronik”; „Brysk”

EN

Kingdom of Poland; New March; Middle Ages; Zygmunt Luksemburski; Bartosz from Odolanow

• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2018
• Volume: 129
• Pages: 25-37

Contributors

author

Brzustowicz Grzegorz Jacek

References

• Źródła
• Codex diplomaticus Brandenburgensis, hrsg. v. A.F. Riedel, Berlin 1838- 1869, A: I Hauptteil, Bd. I-XXV; B: II Hauptteil, Bd. I-IV; C: III Hauptteil, Bd. I-III, SB: Suplementband.
• Jana Długosza Roczniki, czyli Kroniki Sławnego Królestwa Polskiego, Księga X (1370-1405), Tom VI/1, Red. Z. Perzanowski, Warszawa 1981.
• Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, red. A. Gąsiorowski, tom XI, Poznań 1999.
• Kronika Jana z Czarnkowa, Red. A. Nowakowski, Kraków 1996.
• Regesta Historiae Neomarchicae, K.Kletke, Bd. I Abteilung, „Märkische Forschungen”, Bd. X, Berlin 1867.
• Literatura
• Bieniak J., Epilog zabiegów Siemowita IV o koronę polską, „Acta Universitatis Nicolai Copernici”. Nauki Humanistyczno-społeczne, z. 58 (1973).
• Dąbrowski J., Ostatnie lata panowania Ludwika Węgierskiego (1370-1382), Kraków 1918.
• Hoensch J.K., Itinerar Kőnig und Kaiser Sigismund von Luxemburg 1368- 1437, Műnster 1995.
• Jurek T., Obce rycerstwo na Śląsku, Poznań 1996.
• Łojko J., Wojna domowa w Wielkopolsce w latach 1382-1385, [w:] „Gniezno. Studia i materiały historyczne”, II, Warszawa-Poznań 1987.
• Nowak Z., Polityka północna Zygmunta Luksemburskiego do roku 1411, Toruń 1964.
• Piwowarczyk D., Poczet rycerzy polskich XIV i XV wieku, Warszawa 2004.
• Polaczkówna H., Ród Wazemborgów w Polsce, „Rocznik Towarzystwa Heraldycznego”, t. 7 (1926).
• Rymar E., Historia polityczna i społeczna Nowej Marchii w średniowieczu (do roku 1535), Gorzów Wlkp. 2015.
• Rymar E., Panowie von der Osten (Drzeńscy), cz. 3 i 4, NRHA, nr 6, t. 2, Gorzów 1999.
• Rymar E., Studia i materiały z dziejów Nowej Marchii i Gorzowa. Szkice historyczne, Gorzów Wlkp. 1999.
• Słownik Historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, red. A. Gąsiorowski, cz. III, z. 3, Poznań 1997.
• Spangenberg H., Hof- und Zentralverwaltung der Mark Brandenburg im Mittelalter, Leipzig 1908.
• Sperka J., Otoczenie Władysława Polczyka w latach 1370-1401, Katowice 2006.
• Supruniuk A., Otoczenie księcia mazowieckiego Siemowita IV (1374-1426). Studium o elicie politycznej Mazowsza na przełomie XIV i XV wieku, Warszawa 1998.
• Szweda A., Stronnictwo starosty Domarada z Pierzchna w czasie wojny domowej w Wielkopolsce, [w:] Książęta, urzędnicy, złoczyńcy. Gdańskie Studia do Dziejów Średniowiecza, red. B. Śliwiński, nr 6 (1999).
• Tęgowski J., Bezkrólewie po śmierci Ludwika Węgierskiego a geneza unii Polski z Litwą, [w:] Studia historyczne z XIII-XV wieku, Olsztyn 1995.
• Tomala J., Budownictwo obronne powiatu kaliskiego w XIV-XVIII wieku, tom 1, Poznań 1995.
• Winkelmann J., Sigismund von Luksemburg als Markgraf von Brandenburg (1378-1388), [w:] Kaiser Sigismund (1368-1437). Zur Herrschaftspraxis eines europäischen Monarchen, Hrsg. K. Hruza, A. Kaar,Wien-Kőln- Weimar 2012.