Warmia i Mazury. Procesy konstrukcji i dekonstrukcji regionalnej tożsamości

• Authors: Domagała Bożena

Title variants

EN

Warmia and Mazury. Processes of Construction and Deconstruction of a Local Identity

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Budowana na szerokiej podstawie tożsamość regionalna jest powiązana z tymi wszystkimi cechami, które odróżniają jeden region od drugiego, a więc z jego środowiskiem naturalnym, dziejami, dziedzictwem kulturowym oraz specyfiką kultury jego mieszkańców, widoczną w formach językowych (dialekcie, specyficznych wyrażeniach, akcencie), tradycji, wzorach życia, dominujących wartościach. Możemy zatem sensownie mówić o przestrzeni regionalnej, historii regionalnej w jej obiektywnym i subiektywnym wymiarze świadomości historycznej i pamięci, o regionalnej społeczności, która byłaby czymś więcej niż statystyczną kategorią przypisaną do danego terytorium, i wreszcie o kulturze regionu. A zatem lokowana w ramach społecznie konstruowanych kategorii i będąca odpowiednikiem tożsamości indywidualnej tożsamość regionalna może być badana w odniesieniu do trzech wybranych płaszczyzn: po pierwsze – do terytorium, po drugie – do społeczności terytorium to zamieszkującej i jej cech specyficznych, po trzecie – do pamięci społecznej, w której w szczególny sposób ogniskują się problemy historii i kultury tejże społeczności. Rola tych czynników zależy od kontekstu; dla tożsamości Warmii i Mazur terytorium przekształcone w wartość krajobrazu odgrywa znaczącą rolę tak jeśli chodzi o postawy mieszkańców jak i postrzeganie regionu przez ludzi z zewnątrz; wyznacznikiem problemów społecznych nurtujących społeczność regionalną pozostają migracje, które stają się czynnikiem dekonstrukcji regionalnych struktur, ale mogą też stać się jednym z prorozwojowych dynamizmów, o ile wyjeżdżający w poszukiwaniu pracy i lepszych zarobków ludzie (zwłaszcza młodzi) wrócą i spróbują tutaj zainwestować uzyskane kapitały. I wreszcie rola pamięci, która uwolniona z ideologicznych ograniczeń miała określić wielokulturowy charakter regionu łączącego niemiecką historię i polską teraźniejszość w jedno symboliczne lokalne uniwersum.

EN

Local identity is a multifaceted phenomenon originating from characteristic features which distinguish one region from another and mirror their different natural environment, as well as history, cultural heritage and the cultural singularities of the local population, manifested in their particular use of local language (dialect, vocabulary and intonation), tradition, patterns of behavior, everyday life and dominating value systems. It seems justifiable to assume the existence of a regional „home range”, a local history in its subjective and objective dimension of a collective mind and memory, and a local „native” populace, which in itself constitutes something more than the mere statistically collected data of a given area and local culture. Studying local identity we should focus on three aspects: firstly, on the territory itself in its geographical sense, secondly on the local community and its specific characteristics, thirdly on the collective memory, in which concentrate the singular historical and cultural issues of a given populace. The significance of these respective factors depends on the circumstances: the singular landscape and natural conditions of Warmia and Mazury are of significance as well for the selfperception of the local population as for the way people „from the outside” perceive this region. A main indicator for the crucial social issues the local population has to face today is migration, which, while on the one hand constituting one of the main deconstructive factors affecting regional structures, contributes significantly to the economic development of the region, as successful labor-migrants (predominantly young persons) come „back home” and attempt to invest their financial capital locally. Last not least the collective memory should be mentioned, which sets us free from ideological biases and accentuates the multi-cultural character of this region, linking German history with Polish actual reality and thus forming a symbolical local universe.

Keywords

PL

tożsamość regionalna; Warmia i Mazury; krajobraz; społeczeństwo; pamięć

EN

regional identity; Warmia and Mazuriy; landscape; society; memory

• Publisher: Wyższa Szkoła Informatyki i Ekonomii TWP
• Journal: Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy, Nauki Społeczne
• Year: 2015
• Issue: 4
• Pages: 11-40

Dates

issued

2016-01-10

Contributors

author

Domagała Bożena

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

References

• Adamska P., Tolak B., Między rozwojem lokalnym a indywidualnym – powiatowa strategia rozwoju a plany młodego pokolenia gołdapian, [w:] Społeczność na granicy, [red.] W. Łukowski, H. Bojar, B. Jałowiecki, Centrum Projektów Europejskich Krajowy Ośrodek Europejskiego Funduszu Społecznego, Warszawa 2009.
• Archiwum „Borussi” Olsztyn 1997.
• Berger P., Zaproszenie do socjologii, WN PWN, Warszawa 1988.
• Bielawny K., Zmiany demograficzne w wyniku emigracji w archidiecezji warmińskiej na koniec 2012 roku, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn 2013.
• Bokszański Z., Tożsamości zbiorowe, WN PWN, Warszawa 2006.
• Budakowska E., Współczesne migracje a nowe wyzwania wobec identyfikacji narodowo-kulturowej, [w:] Tożsamość bez granic. Współczesne wyzwania, [red.] E. Budakowska, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2005.
• Domagała B., Mniejszość niemiecka na Warmii i Mazurach. Rodowód kulturowy, organizacja, tożsamość, Ośrodek Badań Naukowych, Olsztyn 1996.
• Domagała B., Problematyka narodowa w publicystyce mniejszości niemieckiej na Warmii i Mazurach, Ośrodek Badań Naukowych, Olsztyn 1998.
• Domagała B., Ukraińcy na Warmii i Mazurach. Studium procesów asymilacji, Ośrodek Badań Naukowych, Olsztyn 2008.
• Donhoff M., Nazwy, których nikt już nie wymienia, Wspólnota Kulturowa „Borussia”, Olsztyn 2001.
• Gładkowska E., Landschaft w odkrytej przestrzeni czasu, [w:] Klub Bałtycki, [red.] A. Wołodźko, Centrum Sztuki Współczesnej „Łaźnia”, Gdańsk 2003.
• Głowacka-Grajper M., Społeczna i indywidualna kontynuacja pamięci ojczyzn kresowych, [w:] Pamięć utraconych ojczyzn, [red.] E. Nowicka, A. Bilewicz, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2012.
• Górecki R., Miastotwórcze oddziaływanie uniwersytetu w Olsztynie, [w:] Olsztyn uniwersytecki, [red.] A. Faruga, Stowarzyszenie Absolwentów Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2013.
• Jeżeli nie my – wówczas kto?, „Mitteilungsblatt” 1996, nr 4.
• Kielar M., Poza ideologicznymi podziałami. Wybrane aspekty stawania się ojczyzny w mazurskich wsiach, „Borussia” 2000, nr 20 – 21.
• Korekta geograficzna i historyczna, „Mitteilungsblatt” 2009, nr 7.
• Koryś P., Peryferyjność a migracja niepełna, [w:] Ludzie na huśtawce, [red.] E. Jaźwińska, M. Okólski, WN „Scholar”, Warszawa 2001.
• Kryszałowicz L., Chcę podzielić się doświadczeniem. Rozmowa z Henrykiem Hochem, przewodniczącym Związku Stowarzyszeń Niemieckich Warmii i Mazur, „Mitteilungsblatt” 2011, nr 9.
• Kryszałowicz L., Swój wśród obcych, „Mitteilungsblatt” 2011, nr 10.
• Kryszałowicz L., Wierni ideałom patrona. 20 lat stowarzyszenia „Herder” z Morąga, „Mitteilungsblatt” 2012, nr 6.
• „Kultura pod pochmurnym niebem”. Dynamiczna diagnoza stanu kultury województwa warmińsko-mazurskiego. Raport przygotowany pod kierunkiem B. Fatygi, Olsztyn 2012, www.ceik.eu.
• Majcherek J., Mit wielokulturowy jako ideał aksjologiczny, [w:] Etniczność: o przemianach społeczeństw narodowych, [red.] M. Szmeja, Zakład Wydawniczy „Nomos”, Kraków 2008.
• Mazgal E., Zaczęło się od lwa. Sukces olsztyńskiej wystawy w Niemczech, „Gazeta Olsztyńska” 1997, nr 79.
• Mazury nie zostały cudem natury, www.wprost.pl.
• Misztal B., Tożsamość jako pojęcie i zjawisko społeczne w zderzeniu z procesami globalizacji, [w:] Tożsamość bez granic. Współczesne wyzwania, [red.] E. Budakowska, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2005.
• Moskałyk J., Uobecnienie tradycji wschodniej w Kościele greckokatolickim w Polsce, [w:] Światło Wschodu w przestrzeni gotyku (materiały pokonferencyjne), [red.] K. Pasławska-Iwanczewska, kościół greckokatolicki Podwyższenia Krzyża Świętego, Górowo Iławeckie 2013.
• Nijakowski L., O pojęciu dyskryminacji historycznej. Na przykładzie pamięci o „dziadku” w Wehrmachcie, [w:] Obszary i formy wykluczenia w Polsce. Mniejszości narodowe, imigranci, uchodźcy, [red.] A. Jasińska-Kania, S. Łodziński, WN „Scholar”, Warszawa 2009.
• Nora P., Zwischen Geschichte und Gedächtnis, Berlin 1990.
• Orłowski H., Literatura peryferii czy pogranicza. Prusy Wschodnie w powojenne literaturze niemieckiej, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1994, nr 1.
• Orłowski H., Za górami, za lasami... O niemieckiej literaturze Prus Wschodnich 1863 – 1945, Wspólnota Kulturowa „Borussia”, Olsztyn 2003.
• Oświadczenie w sprawie spuścizny kulturowej na Warmii i Mazurach, „Gazeta Olsztyńska” 7.11.2005.
• Poniedziałek J., Perspektywy rozwoju. Warmińsko-mazurskie, Instytut Obywatelski, Warszawa 2012.
• Posern-Zieliński A., Tożsamość a terytorium. Perspektywa antropologiczna, „Przegląd Zachodni” 2005, nr 1.
• Sakson A., Od Kłajpedy do Olsztyna. Współcześni mieszkańcy byłych Prus Wschodnich. Kraj Kłajpedzki, Obwód Kaliningradzki, Warmia i Mazury, Instytut Zachodni, Poznań 2011.
• Sakson A., Traba R., Purda Wielka / Gross Purden. Uniwersalny charakter i specyfika opowieści o pograniczu, [w:] Przeszłość zapamiętana. Narracje z pogranicza, [red.] R. Traba, A. Sakson, Wspólnota Kulturowa „Borussia”, Olsztyn 2007.
• Sprawozdania merytoryczne z działalności Stowarzyszenia Wspólnota Kulturowa „Borussia” w okresie I – XII 1999.
• Szacka B., Historia i pamięć zbiorowa, „Kultura i Społeczeństwo” 2003, nr 4.
• Szacka B., Pamięć społeczna, [w:] Encyklopedia socjologii, t. III, [red.] H. Domański i inni, Oficyna Naukowa, Warszawa 2000.
• Tematy polsko-białoruskie, [red.] R. Traba, Wspólnota Kulturowa „Borussia”, Olsztyn 2003.
• Tematy polsko-litewskie, [red.] R. Traba, Wspólnota Kulturowa „Borussia”, Olsztyn 1998.
• Tematy polsko-niemieckie, [red.] E. Traba, R. Traba, Wspólnota Kulturowa „Borussia”, Olsztyn 1997.
• Tematy polsko-ukraińskie, [red.] R. Traba, Wspólnota Kulturowa „Borussia”, Olsztyn 2001.
• Tematy żydowskie, [red.] E. Traba, R. Traba, Wspólnota Kulturowa „Borussia”, Olsztyn 1999.
• Traba R., Borussia. Wspólnota kulturowa. Krok w stronę normalności, Archiwum „Borussi”, Olsztyn 1997.
• Traba R., Dom Mendelsohna w Olsztynie, „Borussia” 2005, nr 37.
• Traba R., Mogiły wrogów? Wschodniopruskie cmentarze wojenne w perspektywie przemian kulturowych 1915 – 1995, „Przegląd Zachodni” 1997, nr 3.
• Traba R., „Wschodniopruskość”. Tożsamość regionalna i narodowa w kulturze politycznej Niemiec, Towarzystwo Miłośników Historii, Poznań – Warszawa 2005.
• Zarycki T., Peryferie. Nowe ujęcia zależności centro-peryferyjnych, WN „Scholar”, Warszawa 2009.
• Zloch S., Krajobraz, [w:] Ziemie pruskie w podręcznikach Polski, Niemiec, Litwy i Rosji, [red.] I. Lewandowska, S. Zloch, Wydawnictwo UWM, Olsztyn 2013.
• Żyromski S., Bilans demograficzny województwa olsztyńskiego, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 1969, nr 4.

Identifiers

ISSN

2084-1140