Znaczenie torfowisk dla wnioskowania o reaktywacji zmarzliny w młodszym dryasie

• Authors: Dzieduszyńska Danuta , Petera-Zganiacz Joanna

Title variants

EN

Significance of peatlands for the reactivation of permafrost in the Younger Dryas

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł prezentuje dane geologiczne zachowane w osadach rozległego torfowiska, które rozwinęło się w pó źnym vistulianie w dnie doliny środkowej Warty. W spągu osadów organiczno-mineralnych, datowanych metodą radiowęglową na schyłek allerödu i młodszy dryas, powszechnie wykształciły się struktury deformacyjne reprezentowane przez inwolucje oraz pojedyncze struktury szczelinowe kontrakcji termicznej, których cechy dają podstawy do twierdzenia o reaktywacji permafrostu. Powrót zmarzliny, na skutek ochłodzenia w młodszym dryasie, był uwarunkowany nie tylko termicznie, ale także w znacznym stopniu litologicznie, o czym zdecydowały różnice w przewodności cieplnej torfu zależne od temperatury i stopnia nawodnienia osadu. Dopuszczane do podłoża niskie temperatury w zimie oraz izolacja od wpływu wysokich temperatur w lecie skutkowało głębszym zamarzaniem w zimie niż odmarzaniem w lecie. Opierając się na prawidłowościach ewolucji środowiska przyrodniczego regionu łódzkiego, wskazano potencjalne miejsca reaktywacji permafrostu, co pozwala na wnioskowanie o rozmieszczeniu stref nieciągłej zmarzliny w młodszym dryasie.

EN

The article presents geological records preserved in deposits of the extensive peatbog developed in the Late Vistulian in the valley floor of the middle Warta River. At the bottom of the organic-mineral series, radiocarbon dated at the Alleröd decline and the Younger Dryas, deformation structures commonly were formed, represented by involutions and some frost fissures which characteristics provide basis to infer the permafrost reactivation. In the study area, the return of permafrost in response to the Younger Dryas cooling was determined not only thermally but to a large extend lithologically, controlled by differences in thermal conductivity of peat, depending on temperature conditions and material saturation. The cold easily penetrating deep during winters and isulation from heat during summers result in a deeper freezing in winters than thawing in summers. Based on the regularities of the evolution of the natural environment of the Łódź Region potential localities of permafrost reactivation were indicated, which allow to conclude about distribution of discontinuous permafrost during the Younger Dryas.

Keywords

PL

torf; uwarunkowania litologiczne; inwolucje; nieciągła zmarzlina; region łódzki

EN

peat; lithological conditions; involutions; discontinuous permafrost; Łódź Region

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Acta Geographica Lodziensia
• Year: 2016
• Volume: 105
• Pages: 81-91

Dates

published

2016

Contributors

author

Dzieduszyńska Danuta

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geomorfologii i Paleogeografii

author

Petera-Zganiacz Joanna

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geomorfologii i Paleogeografii

References

• Berglund B.E. 1986. Handbook of Holocene palaeoecology and palaeohydrology. Willey, Chichester: 1-869.
• Böse M. 1995. Problems of dead ice and ground ice in the central part of the North European Plain. Quaternary International 28: 123-125.
• Dzieduszyńska D. 2011. Ochłodzenie młodszego dryasu i jego efekty morfogenetyczne w regionie łódzkim. Acta Geographica Lodziensia 98: 1-104.
• Dzieduszyńska D., Forysiak J. 2013. Sygnały zmian klimatycznych późnego vistulianu w archiwach biogenicznych region łódzkiego. Acta Geographica Lodziensia 101: 37-48.
• Dzieduszyńska D., Forysiak J. 2015. Late Glacial organic sediments in palaeogeographical reconstructions (cases from the Łódź region). Bulletin of Geography. Physical Geography Series 8: 47-57.
• Dzieduszyńska D., Petera-Zganiacz J. 2012. Geologic position of the Younger Dryas subfossil forest in the Warta River Valley, central Poland. Bulletin of the Geological Society of Finland 84: 69-79.
• Dzieduszyńska D., Twardy J. 2014. Ogólna charakterystyka stanowiska Koźmin Las. Acta Geographica Lodziensia 102: 11-21.
• Dzieduszyńska D.A., Kittel P., Petera-Zganiacz J., Brooks S.J., Korzeń K., Krąpiec M., Pawłowski D., Płaza D.K., Płóciennik M., Stachowicz-Rybka R., Twardy J. 2014. Environmental influence on forest development and decline in the Warta River valley (Central Poland) during the Late Weichselian. Quaternary International 324: 99-114.
• Forysiak J. 2005. Ewolucja doliny Warty między ujściem Widawki a ujściem Neru. Acta Geographica Lodziensia 90: 1-116.
• Forysiak J. 2012. Zapis zmian środowiska przyrodniczego późnego vistulianu i holocenu w osadach torfowisk regionu łódzkiego. Acta Geographica Lodziensia 99: 1-164.
• French H.M. 2007. The periglacial environment. John Willey & Sons: 1-458.
• Goździk J.S. 1996. A permafrost evolution and its impact on some depositional conditions between 20 and 10 ka in Poland. Biuletyn Peryglacjalny 34: 53-72.
• Isarin R.F.B. 1997. Permafrost distribution and temperatures in Europe during the Younger Dryas. Permafrost and Periglacial Processes 8: 313-333.
• Isarin R.F.B., Renssen H., Vandenberghe J. 1998. The impact of the North Atlantic Ocean on the Younger Dryas climate in northwestern and central Europe. Journal of Quaternary Sciences 13: 447-453.
• Kozarski S. 1995. Deglacjacja północno-zachodniej Polski: warunki środowiska i transformacja geosystemu (~20 ka →10 ka BP). Dokumentacja Geograficzna 1: 1-82.
• Kujala K., Seppälä M., Holappa T. 2008. Physical properties of peat and palsa formation. Cold regions Science and Technology 52: 408-414.
• Petera J. 2002. Vistuliańskie osady dolinne w basenie uniejowskim i ich wymowa paleogeograficzna. Acta Geographica Lodziensia 83: 1-174.
• Petera-Zganiacz J. 2016. Czynniki determinujące zróżnicowanie inwolucji późnovistuliańskich w północno-zachodniej części regionu łódzkiego. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica Physica 15: 35-44.
• Petera-Zganiacz J., Andrzejak K. 2014. Uwarunkowania rozprzestrzenienia serii organicznej zawierającej szczątki lasu z młodszego dryasu w Kotlinie Kolskiej. Acta Geographica Lodziensia 102: 39-51.
• Petera-Zganiacz J., Dzieduszyńska D. 2007. Wymowa paleogeograficzna horyzontu pni kopalnych w osadach późnego vistulianu. Acta Geographica Lodziensia 93: 57-66.
• Petera-Zganiacz J., Dzieduszyńska D. w przygotowaniu. Palaeogeographical value of the Younger Dryas periglacial structures.
• Petera-Zganiacz J., Dzieduszyńska D.A., Twardy J., Pawłowski D., Płóciennik M., Lutyńska M., Kittel P. 2015. Younger Dryas flood events. A case study from the middle Warta River Valley (Central Poland). Quaternary International 386: 55-69.
• Renssen H., Isarin R.F.B., Vandenberghe J., Lautenschlager M., Schlese U. 2000. Permafrost as critical factor in paleoclimate modelling: the Younger Dryas case in Europe. Earth and Planetary Science Letters 176: 1-5.
• Seppälä M. 1988. Palsas and related forms. W: M.J. Clark (ed.) Advances in periglacial geomorphology. John Willey & Sons: 247-278.
• Shur Y.L, Jorgenson M.T. 2007. Patterns of the permafrost formation and degradation in relation to climate and ecosystems. Permafrost and Periglacial Processes 18: 7-19.
• Stachowicz-Rybka R., Korzeń K. 2014. Rozwój roślinności w późnym vistulianie oraz funkcjonowanie i zanik ekosystemu leśnego w stanowisku Koźmin Las. Acta Geographica Lodziensia 102: 53-63.
• Tobolski K. 2000. Przewodnik do oznaczania torfów i osadów jeziornych. Vademecum Geobotanicum, PWN, Warszawa: 1-508.
• Turkowska K. 2006. Geomorfologia regionu łódzkiego. Wyd. UŁ, Łódź: 1-238.
• Turkowska K., Forysiak J., Petera J., Miotk-Szpiganowicz G. 2000. Morfogeneza powierzchni Kotliny Kolskiej w okolicach Koźmina. Acta Geographica Lodziensia 78: 98-134.
• Vandenberghe J. 1988. Cryoturbations. In: M.J. Clark (red.) Advances in Periglacial Geomorphology. Wiley, Chichester: 179-198.
• Washburn A.L. 1979. Geocryology. A survey of periglacial processes and environments. Fletcher and Sons Ltd. Norwich: 1-406.
• Zoltai S.C. 1972. Palsas and peat plateaus in Central Manitoba and Saskatchewan. Canadian Journal of Forest Research 2: 291-302.

Identifiers

ISSN

0065-1249