Kobiety-ryby: ludowe wyobrażenia syren

• Authors: Walęciuk-Dejneka Beata

Title variants

EN

Folk imagination of mermaids

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia i omawia ludowy wzorzec żeńskiego demona - syrenę, stanowiący z jednej strony ucieleśnienie wizji i marzeń kultury tradycyjnej, z drugiej – epatujący władczością uosabiającą niezależną, dziką kobiecość, chcącą przejąć całkowitą kontrolę nad uwiedzionym mężczyzną. Podania i wierzenia o syrenach były bardzo dobrze znane na płaszczyźnie tradycyjnej kultury ludowej. Znała je również literatura. Wystarczy wspomnieć legendę o warszawskiej syrenie, która stała się symbolem stolicy Polski i została wpisana w jej herb. W prowadzonych rozważaniach postaram się pokazać owe ludowe wizerunki syren oraz wierzenia z nimi związane. W analizach i interpretacjach zastosuję perspektywę antropologiczną, wykorzystywaną w badaniach folklorystycznych (kulturowych) i literackich, przenosząc w ten sposób wysiłki dociekań naukowych na obszar symbolu, mitu czy rytuału. Nie są mi obce także procedury strukturalno-semiotyczno-funkcjonalne.

EN

This article is showing the folk images of the mermaids. It is estblishing to both to beliefs, and to myths or literature which these images functioned in. In conducted analyses and interpretations I use the methodology of the foreign-language description. I am using the anthropological method in folk and anthropological researches, also. I am appealing to the symbol, the myth and the ritual. The mermaids are nymphs, who lives in water, have a fishtail bit and a beautiful voice. They seduce men, above all of fishermen and sailors. Their features considerably influenced the image which it survived in literature, in legends of the Warsaw’s mermaid. These images got through underwent their transformations.

Keywords

PL

polska kultura ludowa; Słowiańszczyzna; kultura tradycyjna; literatura; syreny

EN

Polish folk culture; Slav; traditional culture; literature; the mermaids

• Publisher: Towarzystwo Nauki i Kultury Libra
• Journal: Radzyński Rocznik Humanistyczny
• Year: 2018
• Volume: 16
• Issue: 2
• Pages: 585-592

Contributors

author

Walęciuk-Dejneka Beata

• Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach

References

• Antoniewicz W. Motyw syreny morskiej w sztuce antyku i średniowiecza, [w:] Liber Iosepho Kostrzewski octogenario a veneratoribus dicatus, red. K. Jażdżewski, Wrocław 1968.
• Borges J. L., Zoologia fantastyczna, tłum. Z. Chądzyńska, Warszawa 1983.
• Cooper J., Zwierzęta symboliczne i mityczne, tłum. A. Kozłowska-Ryś i L. Ryś, Poznań 1998.
• Drapella Z, Od Lewiatana do Jormungandra. Rzecz o potworach morskich, ludziach z Morza i duchach wód, Gdańsk 1976.
• Fischer A., Rusini. Zarys etnografii Rusi, Lwów 1928.
• Gimbutas M., The Gods and Goddesses of Old Europe. 700 to 3500 BC. Myths, Legends and Cult Images, Berkeley and Los Angeles 1974.
• Górnickie Z., Woda w duchowych przeżyciach człowieka, Kraków 2008.
• Graves R., Mity greckie, tłum. H. Krzeczkowski, Warszawa 1992.
• Grimal P., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 1987.
• Homer, Odyseja, tłum., L. Siemieński, Wrocław 1992.
• Jodełka-Burzecki T., Syrena zawsze zwodnicza. Portrety warszawianki w XIX wieku, Warszawa 1976.
• Kępiński Z., Symbolika drzwi gnieźnieńskich, [w:] Drzwi gnieźnieńskie, red. M. Walicki, t. II, 161-381. Wrocław 1959.
• Kolberg O., Dzieła wszystkie, Chełmskie, t. 33, Wrocław 1964.
• Kolberg O., Dzieła wszystkie, Mazowsze, t. 24, Wrocław 1963.
• Kohli A., Trzy kolory bogini, Kraków 2007.
• Kosowska E., Legenda. Kanon i transformacje. Św. Jerzy w polskiej kulturze ludowej. Wrocław 1985.
• Kowalski P., Woda żywa: opowieść o wodzie, zdrowiu, higienie i dietetyce, Wrocław 2002.
• Kuczyński S., Herb Warszawy, Warszawa 1977.
• Ligęza L., „Klechdy polskie” Leśmiana na tle folklorystycznym, „Pamiętnik Literacki” 1968, z. 1.
• Łopaciński H., Dwa podania ukraińskie o syrenach, „Wisła” 1900, nr 5.
• Melchior-Bonnet S., Narzędzie magii: historia luster i zwierciadeł, tłum. B. Walicka, Warszawa 2007.
• Moszyński K., Kultura ludowa Słowian, t. 2, cz. 1, Warszawa 1967.
• Owczarski W., Mickiewiczowskie figury wyobraźni, Gdańsk 2001.
• Owidiusz, Przemiany, tłum. B. Kiciński, Wrocław 1953.
• Platon, Państwo, tłum. W. Witwicki, Warszawa 2010.
• Simonides D., Nobilitacja podania wierzeniowego jako przedmiot badań, [w:] Śląskie miscellanea. Literatura – folklor, red. D. Simonides, J. Zaremba, Wrocław 1980.
• Syrenka – odwieczny symbol Warszawy, red. W. Mróz, Bydgoszcz 2001.
• Siemieński L., Podania i legendy polskie, ruskie i litewskie, Warszawa 1975.
• Śliwińska A., Zwierciadło. Studium o magicznej transgresji, [w:] O granicach i ich przekraczaniu, red. P. Kowalski, M. Sztandara, Opole 2004.
• Szafrański W., Prahistoria religii na ziemiach polskich, Wrocław 1987.
• Szuchniewicz W., Huculszczyzna 4, Lwów 1908.
• Walęciuk-Dejneka B., Inny obraz feminy. Szkice folklorystyczno-literackie, Siedlce 2012.
• Walęciuk-Dejneka B., Ludowy obraz kobiety – perspektywa inności. Folklor i literatura. Siedlce 2014.
• Walęciuk-Dejneka B., Tam gdzie odbija się świat… Wśród ludowych zachowań magicznych w polskim folklorze tradycyjnym, [w:] Lustro (zwierciadło) w literaturze i kulturze, red. A. Borkowski, E. Borkowska, M. Burta, Siedlce 2006.
• Wierciński A., Przez wodę i ogień. Biblia i Kabała, Kraków 1996.
• Wójcicki K.W., Klechdy starożytne, podania i powieści ludu polskiego i Rusi, Warszawa 1972.
• Zadrożyńska A., Światy, zaświaty. O tradycji świętowań w Polsce, Warszawa 2000.
• Zmorski R., Podania i baśni ludu na Mazowszu, Warszawa 1902.