Stanowiska archeologiczne w krajobrazie kulturowym Mazowsza : problemy zarządzania i ekspozycji

• Authors: Jacek Wysocki

Title variants

EN

Archaeological sites in the cultural landscape of Mazovia. Problems of management and exposition

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wśród tysięcy stanowisk archeologicznych zarejestrowanych w archiwach konserwatorskich, szczególne miejsce zajmują stanowiska archeologiczne o własnej formie krajobrazowej. Na terenie województwa mazowieckiego znajduje się ok. 200 grodzisk i zamczysk. Artykuł przedstawia typy tych obiektów, zagrożenia dla nich oraz formy działań podejmowanych w celu ich ochrony. Ochrona ich polega na wpisywaniu do rejestru zabytków, ale ważniejsze znacznie - zwłaszcza na obszarach podlegających intensywnym procesom urbanizacyjnym - są działania związane z planowaniem przestrzennym, ponieważ mają one bezpośredni wpływ na problem zmian w otoczeniu zabytku. Niestety, aktualnie żadne z grodzisk na terenie Mazowsza nie posiada planu ochrony. Współcześnie równie ważne jest uspołecznienie procesu zarządzania dziedzictwem archeologicznym. Uzyskanie akceptacji społecznej dla obiektu, doprowadzenie do identyfikacji z nim społeczności lokalnej, doprowadzenie do stałego zaangażowania organizacji społecznych w proces zarządzania oraz permanentne działania władz lokalnych mogą w praktyce okazać się o wiele bardziej znaczące i efektywne, niż nakazy i zakazy konserwatorskie. Do realizacji tego postulatu konieczne jest odpowiednie przygotowanie merytoryczne urzędników samorządowych zajmujących się problematyką zarządzania dziedzictwem kulturowym zarówno na poziomie gminy jak i powiatu. Konserwator powinien być zaangażowany w proces ochrony jako jeden z partnerów służący radą oraz pomocą i tylko w przypadkach skrajnych używać instrumentów administracyjnych. Do realizacji takiego programu konieczna jest reforma służby konserwatorskiej, mająca na celu zwiększenie jej kompetencji merytorycznych, a ograniczenie obciążeń urzędniczych.

EN

Among the thousands of archaeological sites recorded in the archives of the preservation offices, a special place is occupied by those which have their own landscape form. In the territory of the Mazowieckie Province approximately 200 remains of early historic strongholds have survived to our times. The article presents the types of these sites, threats to them and forms of actions undertaken to protect them. Protecting these sites means first of all to include them into the register of scheduled monuments, but much more important activities are related to planning, because it is important - especially for areas with intensive urban processes - to control changes in the environment of such a monument. Unfortunately, currently none of the strongholds in the Mazovia has a long-term preservation plan. Equally important nowadays is the public participation in archaeological heritage management. The achieving public appreciation and acceptance for historical places, the attaining the identification of the local community with them, and the bringing about a permanent commitment to social organizations in the management and permanent activities of local authorities, may in practice prove to be much more important and more effective than maintenance orders and prohibitions. To accomplish this postulate it is necessary to properly prepare the government officials dealing with cultural heritage management at both the municipality and county level. Civil servant, of course, should also be involved in the preservation process, but should act as a partner, which offers advice and help, and only in extreme cases should use the administrative tools. To implement such a program a reform of conservation service in Poland is required, aimed at increasing its substantive powers, and reducing the administrative burdens.

Keywords

PL

dziedzictwo kulturowe; ochrona zabytków; województwo mazowieckie

EN

archeology; heritage protection; Mazowieckie Voivodship

• Publisher: Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie
• Journal: MAZOWSZE Studia Regionalne
• Year: 2011
• Issue: 7
• Pages: 103-115

Dates

published

2011-10

Contributors

author

Jacek Wysocki

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Warmińsko-Mazurskie Biuro Planowania Przestrzennego

References

• Antoniewicz W., 1930, W sprawie inwentaryzacji i badań grodzisk na ziemiach Polski, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” t. 2, z. 2, s. 315-325.
• Górska I., Paderewska L, Pyrgała J., Szymański W. Gajewski L., Okulicz Ł., 1976, Grodziska Mazowsza i Podlasia (w granicach dawnego województwa warszawskiego), Wrocław.
• Jakimowicz R., 1929, Ochrona zabytków przedhistorycznych, Wiadomości Archeologiczne t. 10, s. 1-26.
• Jaskanis D., 1980, Potrzeba interdyscyplinarnej współpracy w dziedzinie ochrony i zagospodarowania obiektów archeologicznych, (w:) Zabytek archeologiczny i środowisko, D. Jaskanis (red.), Warszawa, s. 13-20.
• Kasprzycka M., Matuszkiewicz J.M., Wielgus M., Wysocki J., 1999, Wyniki badań geomorfologicznych i geobotanicznych realizowanych do planów ochrony stanowisk archeologicznych, Fortyfikacje t. 6, Warszawa, s. 155-173.
• Kobyliński Z. 2001, Teoretyczne podstawy konserwacji dziedzictwa archeologicznego, Warszawa.
• Szymański W., 1967, Szeligi pod Płockiem, Warszawa.
• Wysocki J., 1997, Sposoby ekspozycji w krajobrazie obiektów archeologicznych o własnej formie terenowej, (w:) Ochrona zabytków architektury obronnej, Giżycko, s. 108–114.
• J. Wysocki, 1999, Ochrona stanowisk archeologicznych o charakterze obronnym, Fortyfikacje t. 7, Warszawa, s. 10-24.