Kościół w Gdańsku wobec niezależnych środowisk młodzieżowych w latach 80. XX w.

• Authors: Jarosław Wąsowicz

Title variants

EN

The attitude of the Catholic Church in Gdansk towards the independent youth environments in 1980s.

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Kościół gdański po wprowadzeniu stanu wojennego roztaczał opiekę duszpasterską nad niezależnymi grupami młodzieży sprzeciwiającej się władzy: udostępniał lokale, włączał się w sieć kolportażu, interweniował w sprawie represji młodzieży, upominał się o jej prawa, wspierał materialnie niezależną działalność, partycypował w kosztach kar nansowych poniesionych przez młodych za działalność opozycyjną. Taką postawą wyróżniało się wielu duchownych pracujących na terenie diecezji gdańskiej. Poniżej zaprezentowane zostaną przykłady obrazujące zaangażowanie Kościoła wobec niezależnych ruchów młodzieżowych w latach 1981‒1989.

EN

The city of Gdansk in 1980s became one of the political centers of Poland. It was the city where the Solidarity trade union movement and few other independent organizations were born in spite of the communistic regime. The situation changed dramatically after the martial law was introduced in Poland in December 1981. Nevertheless after short time of shock the underground social movements started to build up. The second walk for freedom began. It was partly nalized in 1989 by the rst independent parliamentary elections. Youth movements took an important part in the walk for freedom. In their independent activity they had received a complex help from the Catholic Church in Gdansk. It seems that the Church fullled all the hopes put in it by the Polish young generation at the time. In 1981‒1989 the Archdiocese of Gdansk was opened to the needs of the youth groups by offering the working and meeting space, helping with spreading the independent researches, defending the youth rights, helping materially and nancially. The article shows few examples describing areas of the Church’s activity in front of the independent youth movements after the martial law period in Gdansk.

Keywords

PL

archidiecezja gdańska; duchowieństwo; Kościół; młodzież; opozycja; stan wojenny

EN

Archdiocese of Gdansk; Church; clergy; martial law; opposition; youth

• Publisher: Gdańskie Seminarium Duchowne, Kuria Metropolitalna Gdańska
• Journal: Studia Gdańskie
• Year: 2012
• Issue: 31
• Pages: 177-194

Contributors

author

Jarosław Wąsowicz

• Archiwum Salezjańskie Inspektorii Pilskiej

References

• Antonów R., Pod czarnym sztandarem. Anarchizm w Polsce po 1980 roku, Wrocław 2004.
• Biernacki L., Kazański A., NSZZ „Solidarność” Region Gdański, w: NSZZ „Solidarność” 1980‒1989, t. 3, Polska północna, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, Warszawa 2010.
• Biskup Gdański w obozach wakacyjnych młodzieży, „Miesięcznik Diecezjalny Gdański” 1982.
• Bogdanowicz S., Czas burzenia – czas budowania. Kościół Gdański w społeczeństwie odzyskującym wolność 1984‒1992, Nowy Bukowiec 2004.
• Bogdanowicz S., Kościół w Gdańsku pod rządami Komunizmu 1945‒1984, Gdańsk 2000.
• Cenckiewicz S., Pomorze Gdańskie i Kujawy, w: Stan wojenny w Polsce 1981‒1983, red. A. Dudek, Warszawa 2003.
• 40 lat V Liceum Ogólnokształcącego w Gdańsku, „Miesięcznik Diecezjalny Gdański” 1985.
• Fijałkowska B., „Specyficzne ogniwo”, czyli kłopoty PZPR z duszpasterstwem akademickim, „Przegląd Powszechny” 2002, nr 10.
• Gach Z., Drugie podejście. Niezależne Zrzeszenie Studentów w Uniwersytecie Gdańskim 1985‒1989 na tle swoich czasów, Gdańsk 2009.
• Gocłowski T. Matko Sprawiedliwości i miłości społecznej – módl się za nami! Kazanie Biskupa Gdańskiego wygłoszone na Jasnej Górze 15 IX 1985 r., „Miesięcznik Diecezjalny Gdański” 1985.
• Gocłowski T., List do strajkującej młodzieży Uniwersytetu Gdańskiego, „Miesięcznik Diecezjalny Gdański” 1988.
• Gocłowski T., Madonnie Pięknej Gdańskiej polecamy siebie i umiłowaną Ojczyznę (kazanie wygłoszone w Bazylice Mariackiej w Gdańsku w dniu 11 lutego 1990 r. podczas Mszy św. dziękczynnej za wolność Ojczyzny), „Miesięcznik Diecezjalny Gdański” 1990.
• Gocłowski T., Religijne motywacje odpowiedzialności za Ojczyznę, „Miesięcznik Diecezjalny Gdański” 1990.
• Gocłowski T., Słowo Biskupa Administratora w IV rocznicę podpisania w Gdańsku umów społecznych, „Miesięcznik Diecezjalny Gdański” 1984.
• Gocłowski T., W piątą rocznicę umów społecznych (Słowo Biskupa Gdańskiego), „Miesięcznik Diecezjalny Gdański” 1985.
• Gocłowski T., W trosce o tożsamość Ojczyzny, Pelplin 2006.
• Hlebowicz A., Kościół, opozycja, „Solidarność”, władza, w: „Solidarność” i opozycja antykomunistyczna w Gdańsku (1980‒1989), red. L. Mażewski, W. Turek, Gdańsk 1995.
• Jankowski H., Z tej drogi zejść nie mogę. Wybór kazań z lat 1982‒1991, Gdańsk 1992; Jeśli jest Warszawska, Kielecka, Radomska, dlaczego nie może być Gdańska! Z ks. Bernardem Zielińskim – Przewodnikiem Pielgrzymki rozmawia Mikołaj Kostecki, „Miesięcznik Diecezjalny Gdański” 1986.
• Jubileusz 40-lecia I Liceum Ogólnokształcącego, „Miesięcznik Diecezjalny Gdański” 1985.
• Kapuścińska E., Społeczna funkcja parafii pod wezwaniem św. Brygidy. Fakty i opinie parafian, Gdańsk 1998 (praca magisterska napisana na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego).
• Knoch A., Regionalna Komisja Koordynacyjna w Gdańsku w latach 1982‒1989, w: Solidarność Podziemna 1981‒1989, red. A. Friszke, Warszawa 2006.
• Kościół i społeczeństwo wobec stanu wojennego, red. W. J. Wysocki, Warszawa 2004.
• Krakowiak P., Wspomnienie o Ks. Eugeniuszu Dutkiewiczu, w: Przed odejściem… Refleksje ks. Eugeniusza Dutkiewicza SAC o opiece hospicyjnej, Płock 2004.
• Kreihs G., Dobro ukryte w archiwach. Akcja dobroczynna Kościoła katolickiego w czasie kryzysu gospodarczego i politycznego w Polsce lat 1981‒1990, Katowice 2004.
• Księga Pamiątkowa ks. prałata Henryka Jankowskiego z okazji nadania tytułu honorowego profesora Akademii Polonijnej. Częstochowa, 7 czerwca 2004 r., Poznań 2006.
• Micewski A., Kościół wobec „Solidarności” i stanu wojennego, Paryż 1987.
• Operacja „Zorza II”. Służba Bezpieczeństwa i Komitet Wojewódzki PZPR wobec wizyty Jana Pawła II w Trójmieście (czerwiec 1987), red. S. Cenckiewicz, M. Kruk, Warszawa – Gdańsk 2008.
• Potykanowicz-Suda L., Kościół i społeczeństwo Pomorza Gdańskiego wobec stanu wojennego w okresie od 13 grudnia 1981 r. do lipca 1982 r. w świetle akt KW PZPR w Gdańsku, w: Kościół i społeczeństwo wobec stanu wojennego, red. W. J. Wysocki, Warszawa 2004.
• Przy parafii św. Brygidy pracowali z wielkim oddaniem wspaniali ludzie. Rozmowa z ks. Henrykiem Jankowskim, w: Stan wojenny. Wspomnienia i oceny, red. J. Kulas, Pelplin 1999.
• Raina P., Czy prałat Jankowski miał zginąć? Geneza sprawy, Pelplin 2003.
• Raina P., Henryk Jankowski, proboszcz para$i św. Brygidy. Dążenia Kapłańskie a reakcja władz państwowych, Olsztyn 1991.
• Raina P., Kościół w Polsce 1981‒1984, Londyn 1985.
• Raina P., Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945‒1989, t. 3, (1975‒1989), Poznań – Pelplin 1996.
• Raina P., Ks. Jerzy Popiełuszko męczennik za wiarę i ojczyznę, cz. II: Proces toruński, Olsztyn 1990.
• Raina P., Teczka ks. Henryka Jankowskiego. Agenci SB w Kurii Gdańskiej, Warszawa 2007.
• Raina P., Troska o internowanych. Interwencje Abp. Dąbrowskiego u gen. Kiszczaka 1982‒1989, Warszawa 1999.
• Saryusz B., Ksiądz Henryk Jankowski pro Christo et Patria, w: Rodem z „Solidarności”. Sylwetki twórców NSZZ „Solidarność”, Warszawa 1997.
• Skiba K., Janiszewski J., Konnak P., Artyści, wariaci, anarchiści, Warszawa 2011.
• Smoleń D., Tłum czy społeczność zorganizowana? Strajkujący w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980, w: „Solidarność” w ruchu 1980‒1981, red. M. Kula, Warszawa 2000.
• „Solidarność” i opozycja antykomunistyczna w Gdańsku (1980‒1989), red. L. Mażewski, W. Turek, Gdańsk 1995.
• Świadek. Z abp. Tadeuszem Gocłowskim rozmawia Adam Hlebowicz, Warszawa 2008.
• Wałęsa L., Droga do wolności 1985‒1990. Decydujące lata, Warszawa 1992.
• Wąsowicz J., Działalność Kościoła rzymsko-katolickiego wśród młodzieży na terenie województwa
• gdańskiego w latach 80. XX w. w świetle dokumentów KW PZPR, „Seminare” 2012, nr 31.
• Wąsowicz J., Kościół i opozycja w Gdańsku wobec uprowadzenia i morderstwa ks. Jerzego Popiełuszki, w: Kościół w obliczu totalitaryzmów. Zbiór studiów dla uczczenia XXV rocznicy męczeńskiej śmierci księdza Jerzego Popiełuszki, Toruń 16‒17 X 2009 r., red. W. Polak i in., Toruń 2010.
• Wąsowicz J., Niezależny ruch młodzieżowy w Gdańsku w latach 1981‒1989, Gdańsk 2012.
• Wąsowicz J., Niezależny Ruch Młodzieżowy w latach 1980‒1981 na przykładzie Regionu Gdańskiego, „Saeculum Christianum” 2003, nr 1.
• Wąsowicz J., Podziemne struktury NSZZ „Solidarność” Oświaty i Wychowania w Gdańsku wobec niezależnych organizacji młodzieżowych w okresie 13 XII 1981‒17 VI 1989 r., w: Szkice z dziejów NSZZ „Solidarność” na Pomorzu Nadwiślańskim i Kujawach (1980‒1990), red. I. Hałagida, Gdańsk 2012.
• Wąsowicz J., Propaganda prasowa wobec zaangażowania młodzieży w Gdańsku w niezależne inicjatywy po wprowadzeniu stanu wojennego, w: Stan wojenny. Analizy, hipotezy, komentarze, red. M. Żukowski, Koszalin 2012.
• Wyrwich M., Kapelani „Solidarności” 1980‒1989, Warszawa 2007, t. 2.
• Wyrwich M., Kapelani Solidarności 1980‒1989, Warszawa 2005.
• Zieliński Z., Kościół w Polsce 1944‒2002, Radom 2003.
• Żaryn J., Dzieje Kościoła Katolickiego w Polsce (1944‒1989), Warszawa 2003.