PL
Autorka artykułu stara się nakreślić współczesne rozumienie pojęcia naród w polszczyźnie i stworzyć jego definicję kognitywną, wychodząc z założeń metodologicznych proponowanych w pracach Anny Wierzbickiej i Jerzego Bartmińskiego. Bada zatem dane systemowe, wyniki ankiet oraz zróżnicowane współczesne teksty publicystyczne (jak i inne). Pierwsza część pracy zawiera wprowadzenie w zagadnienie definicji kognitywnej oraz w specyfikę polskiego (kulturalistycznego) rozumienia pojęcia naród, wynikłą z uwarunkowań historycznych. Część druga prezentuje, w ujęciu diachronicznym i synchronicznym, funkcjonowanie pojęcia na podstawie danych słownikowych, a następnie jego potoczne rozumienie przez użytkowników języka na materiale uzyskanym eksperymentalnie (ankiety). Dalej odtworzono współczesne postrzeganie narodu w pismach wielkonakładowych oraz reakcje na nadużywanie tego pojęcia przez niektóre nurty polityczne. Za bazowe elementy w rozumieniu narodu można uznać: 1) wspólnotę terytorium; 2) wspólnotę historii, doświadczeń; 3) wspólnotę kultury, świadomości zbiorowej, języka; rzadziej religii (katolickiej); 4) wspólnotę interesów politycznych i gospodarczych. Miejsce poszczególnych elementów w układzie nie jest jednak stałe, zaś kwestie wspólnego terytorium i języka są traktowane niekiedy z dystansem, zwłaszcza przez młodsze pokolenie, w związku z powszechną migracją i coraz większą akceptacją biwalentywności. Ostatnią część artykułu poświęcono zagadnieniu profilowania pojęcia w różnych typach dyskursu publicznego (lewicowym, narodowoprawicowym, kościelnokatolickim, liberalnodemokratycznym, feministycznym, anarchistycznym i neopogańskim), wraz z tradycją ideową, do której się odwołują.
EN
The author attempts to describe the understanding of the concept of nation in contemporary Polish and construct its cognitive definition on the basis of the methodological principles proposed by Anna Wierzbicka and Jerzy Bartmiński. The analysis comprises systemic data, results of questionnaires, and diverse contemporary journalistic and other texts. The first part of the article contains an introduction to the conception of the cognitive definition and to the specific nature of Polish, culture-oriented and history-laden understanding of a nation. The second part presents, diachronically and synchronically, the functioning of the concept on the basis of lexicographic data, as well as its colloquial understanding by the speakers of Polish, on the basis the questionnaires. Next, a discussion is offered of the contemporary image of a nation in press and of the reactions to the abuse of the concept in certain political spheres. The base elements in the understanding of nation are: (1) a common territory; (2) a common history; (3) a common culture, collective consciousness, language, perhaps religion (Catholicism); (4) common political and economic interests. However, the position of individual elements in the structure of the concept is not stable, e.g. the questions of a common territory and language are sometimes treated loosely, especially by the younger generation (easier and more common migration). The final part is devoted to the problem of the profiling of the concept in various types of public discourse (leftwing, national and rightwing, Catholic (typical of the Catholic Church), liberaldemocratic, feminist, anarchist and neopagan), together with the ideological tradition on which these discourses are built.