Błoto na szosie od „Pociechy” do Warszawy jest jednym z najcelniejszych i najgłębszych błot na świecie. Funkcje form superlatywnych w felietonach Henryka Sienkiewicza

• Authors: Pietrzak Magdalena

Title variants

EN

The mud on the road from “Pociecha” to Warsaw is one of the most accurate and deepest muds in the world: Functions of superlative forms in the feuilletons by Henryk Sienkiewicz

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest określenie funkcji form superlatywnych występujących w kronikach felietonowych Henryka Sienkiewicza. Teksty pochodzą z lat 1873–1875, czyli z okresu, kiedy Litwos był czynnym dziennikarzem. Wyekscerpowana baza materiałowa liczy ok. 500 superlatywów (zarówno form syntetycznych, jak i analitycznych oraz wtórnych użyć). Uśredniając dane liczbowe, w jednym felietonie Sienkiewicza występuje 8 superlatywów. Formy superlatywne stanowią materiał zróżnicowany zarówno pod względem formalnym, jak i znaczeniowym, a co za tym idzie – funkcjonalnym. Szczegółowe funkcje determinowane są przez kontekst użycia. Funkcja prymarna, czyli intensyfikacja cechy wyrażonej przez przymiotnik lub przysłówek, służyła różnym celom – najczęściej perswazyjnym, ponadto była wykładnikiem wartościowania, hiperbolizacji i delimitacji. Dotychczasowe badania nad warsztatem pisarskim autora Trylogii każą tłumaczyć znaczną frekwencję superlatywów specyfiką gatunkową felietonu – czyli tendencją do wyolbrzymiania zjawisk, ich perswazyjnego przerysowywania.

EN

The purpose of the article is to identify the functions of the superlative forms in the feuilletonschronicles by Henryk Sienkiewicz. The texts date from 1873 to 1875, i. e. from the time when Litwos was an active journalist. The excerpted material basis contains ca. 500 superlatives (both the synthetic and analytic ones, as well as their secondary usages). On average in one feuilleton by Henryk Sienkiewicz there is 8 superlatives. Superlative forms constitute a material diverse with respect to both form and meaning, and therefore – the function. The particular functions are determined by the usage context. The primary function, i.e. the intensification of the feature expressed by the adjective or the adverb, served different purposes – most frequently persuasive ones. Moreover, it was an exponent of the valuation, hyperbolizing, and delimitation. The existing research into the writing craft of the author of Trilogy explains the considerable quantity of superlatives by the feuilleton genre specificity – i. e. the tendency toward overestimating and persuasive exaggerating.

Keywords

PL

Henryk Sienkiewicz; felieton; superlatywa

EN

Henryk Sienkiewicz; feuilleton; superlative

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny
• Year: 2017
• Volume: 16
• Pages: 189-204

Contributors

author

Pietrzak Magdalena

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny Łódź

References

• Białoskórska, Mirosława. Słownictwo prasy polskiej połowy XIX wieku. Zjawiska progresywne i recesywne. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 1992.
• Krzyżanowski, Julian. Henryka Sienkiewicza żywot i sprawy. Warszawa: PIW, 1968.
• Krzyżanowski, Julian. Twórczość Henryka Sienkiewicza. Warszawa: PIW, 1973.
• Mariak, Leonarda, Perswazyjność prasy tajnej okresu Powstania Styczniowego (1861–1864) na przykładzie leksyki. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2001.
• Mariak, Leonarda, Leksyka z zakresu wojskowości w Trylogii Henryka Sienkiewicza. Część II. Słownik. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2009.
• Mariak, Leonarda. „Funkcja ekspresywna leksyki z zakresu medycyny w listach prywatnych Henryka Sienkiewicza”. Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza 21 (2014), 2: 53–71.
• Mariak, Leonarda. „Funkcja informacyjna leksyki z zakresu medycyny w listach prywatnych Henryka Sienkiewicza”. W: Leksyka języków słowiańskich w badaniach synchronicznych i diachronicznych, red. Małgorzata Gębka-Wolak, Joanna Kamper-Warejko, Andrzej Moroz, 217–241. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2014.
• Mariak, Leonarda. „Neologizmy w korespondencji prywatnej Henryka Sienkiewicza”, Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza 23 (2016), 2 [w druku].
• Mazan, Bogdan, „Z tajników i powszechników sztuki pisarskiej Sienkiewicza”. W: Po co Sienkiewicz? Sienkiewicz a tożsamość narodowa: Z kim i przeciw komu? Warszawa–Kiejdany–Łuck–Zbaraż–Beresteczko, koncepcja i red. naukowa Tadeusz Bujnicki, Jerzy Axer, 216–239. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2007.
• Mocarska-Tycowa, Zofia. „Sienkiewicz i malarstwo”. W: Z pogranicza literatury i sztuk, red. Zofia Mocarska-Tycowa, 113–140. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 1996.
• Pietrzak, Magdalena, „Felieton doby pozytywizmu i jego pogranicza”. W: Pogranicza, red. Danuta Kowalska, 515–526. Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie, 2007.
• Pietrzak, Magdalena. „«Malowanie słowem» – o stylu sprawozdań Henryka Sienkiewicza z wystaw malarskich”. LingVaria XI (2016): 111–122.
• Pietrzak, Magdalena. Językowe środki kreowania postaci w twórczości historycznej Henryka Sienkiewicza. Łódź: Wydawnictwo UŁ, 2004.
• Pietrzak, Magdalena. Wyznaczniki gatunkowe felietonu drugiej połowy XIX wieku (na przykładzie tekstów Henryka Sienkiewicza, Bolesława Prusa i Aleksandra Świętochowskiego). Łódź: Wydawnictwo UŁ, 2013.
• Puzynina, Jadwiga. „Kontekst a rozumienie tekstu”. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego 53 (1997): 15–32.
• Wilkoń, Aleksander. O języku i stylu „Ogniem i mieczem” Henryka Sienkiewicza. Studia nad tekstem. Warszawa: PWN, 1976.
• Wilkoń, Aleksander, Spójność i struktura tekstu. Wstęp do lingwistyki tekstu. Kraków: Universitas, 2002.

Identifiers

ISSN

1730-4180

DOI

10.18276/sj.2017.16-12