Początki zamku czernelickiego

• Authors: Nagirnyy Vitaliy

Title variants

EN

The beginning of the castle in Chernelytsia

RU

Начало Чернелицкого замка

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule omówiono początkowy okres funkcjonowania zamku w Czernelicy na Pokuciu. Autor dochodzi do wniosku, że budowę twierdzy należy datować na okres między 1607 r. a 1636 r., zaś jej fundatorów trzeba upatrywać w osobach reprezentantów rodu Jazłowieckich, przede wszystkim Jadwidze Bełżeckiej z Jazłowieckich. Wyróżniono także dwa główne etapy budowy zamku: okres przed 1636 r. oraz lata 1650–1659. W czasie pierwszego z nich powstały: pierwsze piętro bramy wjazdowej, północno-wschodni bastion oraz fundamenty kurtyn i pozostałych bastionów. Budowa zamku została przerwana w wyniku najazdu Janusza Tyszkiewicza na Czernelicę w 1636 r. i wznowiona dopiero ok. 1650 r. przez księcia Michała Jerzego Czartoryskiego oraz Eufrozynę Czartoryską ze Stanisławskich. W kolejnym etapie wybudowano drugą kondygnację bramy wjazdowej, bastiony: północno-zachodni, południowo-zachodni i południowo-wschodni, kurtyny, magazyny i spichlerze, pałac oraz drewniane budynki gospodarcze. Zamek został ukończony przed 1659 r.

EN

The article deals with the initial stage of functioning of the Castle in Chernelytsia in Pokuttia. The author makes a conclusion that the foundation of the castle should be dated back to the period between 1607 and 1636. The representatives of the Jazlowiecki, first of all Jadwiga Bełżecka, were its founders. Two stages of the castle foundation were distinguished in the investigation: before 1636 and 1650–1659. During the first one the ground floor of the castle gates, the North-Eastern bastion, the lower elements of the rest of the bastions and the curtain wall were built. The construction of the Castle was interrupted by the attack of Voivode of Kyiv Janusz Tyszkiewicz in 1636 and was resumed in around 1650 by Michał Jerzy Czartoryski and Eufrozyna Czartoryska (Stanislawska). During the second stage the first floor of the gates, NorthWestern, South-Western and South-Eastern bastions, the curtain wall, the palace, the storage buildings and the wooden constructions were built. The foundation of the Castle was finished to the beginning of 1659.

RU

В статье представлено начальный этап функционирования замка в Чернелице на Покутье. Автор пришел к выводу, что основание замка необходимо датировать периодом между 1607 и 1636 гг., а его фундатором были представители рода Язловецких, в первую очередь Ядвига Белзецкая из Язловецких. В исследовании выделено два этапа строительства замка: перед 1636 годом и 1650–1659 гг. Во время первого из них были построены первый этаж замковых ворот, северо-восточный бастион, нижнее части остальных бастионов и куртин. Строительство замка было прервано нападением на Чернелицу отрядов киевского воеводы Януша Тышкевича в 1636 г. и возобновлено только ок. 1650 г. Михалом Ежи Чарторыйским и Евфросинией Чарторыйской из Станиславских. На втором этапе построены были второй этаж ворот, северо-западный, юго-западный и юговосточный бастионы, куртины, дворец, складские и хозяйственные помещения, а также деревяные строения. Строительство замка было окончено перед началом 1659 г.

Keywords

PL

Czernelica; zamek czernelicki; Jadwiga Bełżecka z Jazłowieckich; Eufrozyna Czartoryska ze Stanisławskich; Michał Jerzy Czartoryski.

EN

Chernelytsia; the Castle in Chernelytsia; Jadwiga Bełżecka (Jazlowiecka); Eufrozyna Czartoryska (Stanislawska); Michał Jerzy Czartoryski.

RU

Чернелица; Чернелицкий замок; Ядвига Белзецкая из Язловецких; Евфросиния Чарторыйская из Станиславских; Михал Ежи Чарторыйский.

• Publisher: Towarzystwo Nauki i Kultury Libra
• Journal: Wschodni Rocznik Humanistyczny
• Year: 2019
• Volume: XVI (2019)
• Issue: 2: „Jedno nierozdzielne i nieróżne ciało”. Studia z dziejów polsko-litewskiej Rzeczypospolitej, pod red. Artura Goszczyńskiego
• Pages: 193-208

Dates

published

2019

Contributors

author

Nagirnyy Vitaliy

• Uniwersytet Jagielloński

References

• Aftanazy R., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, t. 7, Wrocław 1995.
• Antonyuk D., Sto p’yatdesyat’ p”yat’ pol’s’kykhzamkiv i rezydentsiy v Ukrayini, vol. 1, Kyyiv 2011.
• Arsenich M., Pozhezha Chernelyts’koho zamku na pochatku XX stolittya i sproby yoho kriz’pryzmu arkhivnykh dzherel, „Visnyk Prykarpats’koho Universytetu. Istoriya”,2013, vol. 23–24, pp. 367–375.
• Arsenich M., Chernelyts’kyy zamok umizhvoyennyy period (1918–1939) u svitli vybranykh arkhivnykh dzherel, „Halychyna”, 2013, vol. 22–23: Do 85-richchya akademika Volodymyra Hrabovets’koho, pp. 425–433.
• Arsenicz M., Losy zamku w Czernelicy na Pokuciu w latach 1880–1939 w świetle badań archiwalnych, „Wiadomości Historyczne”, nr. 5: IX–X, 2014, s. 10–17.
• Arsenicz M., Ochrona zabytków na prowincji – zamek w Czernelicy a działalność konserwatorów galicyjskich na przełomie XIX i XX wieku, [w:] Prowincja galicyjska wokół I wojny światowej: konteksty, porównania, przykłady, pod red. T. Pudłockiego i A. Więcha, Przemyśl 2014, s. 33–39.
• Bondarev I. Istoriya stanyslavivs’koyi fortetsi, [in:] Stanyslavivs’ka fortetsya. Zbirnyk stattey, I. Bondarev, Z. Fedunkiv (Eds), Ivano-Frankivs’k 2010, pp. 7–18.
• Bondarev I., Istoriya stanyslavivs’koyi fortetsi, „Halyts’ka brama”, 2009, vol. 1–3 (169–171), pp. 17–18.
• Chernelica, [in:] Pamjatniki istorii i kultury Ukrainskojj RSR. Katalog-spravochnik, Kiev 1987, pp. 222.
• Chernelytsya, [in:] Istoriya mist i sil Ukrayins’koyi RSR. Ivano-Frankivs’Ka oblast’, Kyyiv 1971, pp. 195.
• Czołowski A., Dawne zamki i twierdze na Rusi halickiej, Lwów 1892.
• Dybas B., Fortece Rzeczypospolitej. Studium z dziejów budowy fortyfikcacji stałych w państwie polsko-litewskim w XVII wieku, Toruń 2018.
• Fedunkiv Z., Halyts’kyy zamok, Ivano-Frankivs’k 2013, pp. 34–35.
• Fedunkiv Z., Теоретична реконструкція Чернелицького замку, „Pam’yatky Ukrayiny: istoriya ta kul’tura”, 2015, no. 7–9(215–217): Чернелицьки zamok, pp. 12–25.
• Fedunkiv Z., Polishchuk L., Nahirnyy V., Davn’orus’ke horodyshche Chernelytsya ІV: rezul’taty poperednikh doslidzhen’, [in:] Knyazha doba, vol. 8, L’viv 2014, pp. 225–234.
• Goszczyński A., Czernelica i jej właściciele na przełomie XVII i XVIII wieku, "Kurier Galicyjski", 2014, nr. 7(203), s. 26–27.
• Goszczyński A., Czernelica w czasach wypraw mołdawskich Jana III Sobieskiego, "Kurier Galicyjski", 2014, nr 4(200), s. 26–27.
• Guerquin B., Zamek Jazlowiecki, Warszawa 1967.
• Guerquin B., Zamki w Polsce, Warszawa 1984.
• Hoshchyns’kyy A., Vid Avdantsiv Do Pilavitiv. Vlasnyky Chernelytsi vid XV do kintsya XVIII stolittya, „Yamhoriv”, 2014, vol. 24–25, pp. 180–187.
• Hoshchyns’kyy A., Povynnosti meshkantsiv Chernelytsi v druhiy polovyni XVIII stolittya, „Yamhoriv”, 2015, vol. 26, pp. 228–234.
• Kwiatkowskyj L., Zamek w Czernelicy za czasów Czartoryskich, KG, 2014, nr. 6(202), s. 26.
• Lukomska Z., Polishchuk L., Lukomska H., Disclosure of the Value of Urban Heritage in the Western Ukraine as a Way to its Preservation, „Technical Transactions Architecture”, vol. 7-A, 2015, s. 39–50.
• Kvyatkovs’kyy L., Дерев’яназабудова Чернелицького замку, [in:] Проблемидослідження, збереження та реставрації istorychnykh fortyfikatsiy , L’viv–Kholm 2018, pp. 61–68.
• Kvyatkovs’kyy L., Zaloha ta ozbroyennya Chernelyts’koho zamku, „Current issues”, 2017, vol. 9, s. 123–131.
• Kvyatkovs’kyy L., Oboronni sporudy Chernelyts’koho zamku, „Current issues”, 2016, vol. 8, s. 98–107.
• Kvyatkovs’kyy L., Palats chernelyts’koho zamku, „Pam’yatky Ukrayiny: istoriya ta kul’tura”, 2015, vol. 7–9(215–217): Chernelyts’kyy zamok, pp. 76–83.
• Lesyk O. V., Zamky ta Monastyri Ukrayiny, L’viv 1993.
• Łoziński W., Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, t. 1: Czasy i ludzie, Lwów 1904.
• Максим’юк М., Оборонні споруди Прикарпаття, [in:] Краєзнавчий збірник на пошану Богдана Гавриліва, Ivano-Frankivs’k, pp. 65–71.
• Nagielski M., Potocki Piotr h. Pilawa, PSB, 1984–1985, t. 28, s. 119–121.
• Nagirnyj W., Pod władaniem Buczackich i Jazłowieckich. Czernelica w XV–XVII wieku, KG, 2013–2014, nr 23–24(195–196), s. 43.
• Nagirnyy V., Czernelica nad Dniestrem – od grodu średniowiecznego do miasta nowożytnego, „Krakowskie Pismo Kresowe”, 2018, t. 10, 2018, s. 9–24.
• Nahirnyy V., Inventarnyy Opyschernelyts’Koho zamku 1757 roku, „Halychyna”, 2013, vol. 22–23: Do 85-richchya akademika Volodymyra Hrabovets’koho, Ivano-Frankivs’k, pp. 425–432.
• Nahirnyy V., Inventarnyy opys Chernelyts’koho zamku 1798 roku, „Visnyk Prykarpats’koho Universytetu. Istoriya ”, 2013, vol. 23–24: Do 20-littya utvorennya kafedry istoriyi slov’yan i 80-richchya profesora Petra Fedorchaka, pp. 22–23.
• Nahirnyy V., Koly Cherlenytsya (Cherlenycha) stala Chernelytseyu?, „Karpaty. Lyudyna, etnos, tsyvilizatsiya”, 2016, vol. 6, pp. 74–78.
• Nahirnyy V., Naukovi doslidzhennya Chernelyts’koho zamku v druhiy polovyni XX – napochatku XXI st., „Visnyk Prykarpats’koho Universytetu. Istoriya ”, 2015, vol. 26, pp. 9–13.
• Nahirnyy V., Seredn’ovichne horodyshche v Chernelytsi: zahal’na kharakterystyka, [in:] Pam’yatky Tustani v konteksti osvoyennya Karpat. Problemy yikh zberezhennya ta vykorystannya: Materialy IV Mizhnarodnoy i naukovo-praktychnoyi konferentsiyi do 80-richchya vid dnya narodzhennya Mykhayla Rozhka, 6–7 chervnya 2019 r., L’viv–Urych, R. H. Mys’ka (Eds), L’viv 2019, pp. 25–26.
• Nahirnyy V., Chernelyts’kyy zamok, [in:] Materialy III Prykarpats’koyi naukovo-istorychnoyi konferentsiyi, Kolomyya 1997, pp. 38–39.
• Nahirnyy V., Chernelytsya– rezydentsiya Tsens’kykh (persha polovyna XIX stolittya), „Visnyk Prykarpats’koho universytetu. Istoriya”, 2014, vol. 25, pp. 9–13.
• Nahirnyy V., Chernelytsya na Pokutti: osnovni vikhy istoriyi mistechka, „Almanaha «Balgarska ukrainistika»”, 2019, vol. 8, pp. 96–105.
• Nahirnyy V., Yak vyhlyadav kostel Sv. Antoniya Paduans’koho v Chernelytsi v 1921 r.?, „Karpaty. Lyudyna, etnos, tsyvilizatsiya”, 2014, vol. 5, pp. 22–30.
• Nelgovskijj Ju. A., Kamennye zamki Zapadnojj Ukrainy konca XVI – pervojj poloviny XVII vv., [in:] Arkhitekturnoe nasledstvo, O. Kh. Khalpakhchjan (Eds), vol. 34: Preemstvennost i vlijanija v arkhitekture narodov SSSR, Moskva 1986, s. 125–133.
• Niesiecki K., Herbarz Polski, t. 3, Lipsk 1839.
• Nykyforchuk V., Smerechans’kyy R., Starodytnosti Horodenkivshchyny, Snyatyn 1995.
• Nykolovych Ya., Zakuvala zozulen’ka oy pid Chernelytsev. Narysy, dokumenty z istoriyi mistechka, L’viv 2013.
• Petryshyn H., Karta F. fon Miha (1779-1782 rr.) yak dzherelo do mistoznavstva Halychyny, L’viv 2006.
• Piwarski K., Czartoryski Michał Jerzy, PSB, 1938, t. 4, s. 287–288.
• Polak T., Zamki na Kresach. Białoruś, Litwa, Ukraina, Warszawa 1997.
• Polishchuk L., Lukoms’ka Z., Istorychne misto Chernelytsya (typescript).
• Rybchyns’kyy O., Osoblyvosti kompozytsiyno-planuval’noyi struktury mistechka Chernelytsya, „Pam’yatky Ukrayiny, 2015, vol. 7–9(215–217): Chernelyts’kyy zamok, pp. 26–31.
• Rybchyns’kyy O., Yazlivets’ – misto renesansu, „Nezalezhnyy kul’turolohichnyy chasopys «Ї»”, 2005, no. 36, pp. 76–94.
• Siredzhuk P., Dzherela do vyvchennya istoriyi vynyknennya mist Halyts’koyi zemli v XV–XVIII st., „Arkhivy Ukrayiny”, 1986, no. 1(195), pp. 58–65.
• Siredzhuk P., Z istoriyi Zaselennya horodenkivshchyny, „Yamhoriv”, 1994–1995, vol. 7–8, pp. 36–51.
• Smerechans’kyy R., Kahlyan O., Nykyforchuk V., Horodenkivshchyna stezhkamy stolit’, Ivano-Frankivs’k 2009.
• Smoliy V., Stepankov V., Bohdan Khmel’nyts’kyy: Sotsial’no-politychnyy portret, Kyyiv 1995.
• Szczygieł R., Lokacje miast w Polsce XVI wieku, Lublin 1989.
• Tomenchuk B., Arkheolohiya Horodyshchhalyts’koyi zemli. Halyts’ko-Bukovyns’ke prykarpattya.Materialy doslidzhen’ 1976–2006 rr., Ivano-Frankivs’k 2008.
• Wagner M., Corossini (Corazzini) Franciszek, [w:] Tenże, Słownik biograficzny oficerów polskich drugiej połowy XVII wieku, t. 1, Oświęcim 2013, s. 52–53.
• Wagner M., Czartoryski Michał Jerzy, [w:] Tenże, Słownik biograficzny oficerów polskich drugiej połowy XVII wieku, t. 2, Oświęcim 2014, s. 61–62.
• Wagner M., W służbie wojny i pokoju. Działalność publiczna Michała Jerzego Czartoryskiego w latach 1649–1691, [w:] Wobec króla i Rzeczpospolitej. Magnateria w XVI–XVIII wieku, red. E. Dubas-Urwanowicz, J. Urwanowicz, Kraków 2012, s. 735–755.
• Vecherskijj V., Zamki i kreposti Ukrainy, Kiev 2005.
• Vechers’kyy V., Fortetsi y zamky. Al’bom, Kyyiv 2007.
• Vechers’kyy V., Fortetsi i zamky Ukrayiny, Kyyiv 2011.
• Vypasnyak I. P., Yatsenyuk Ya. M., Chernelytsya– mistechko nad Dnistrom (Korotkyy istorychnyy narys), Chernivtsi 2007.
• Zaucha T., Kościół parafialny p.w. Św. Antoniego w Czernelicy, [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, t. 18: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, cz. 1, Kraków, 2010, s. 53–68.
• Żelewski R., Jazłowiecki Hieronim h. Abdank, PSB, 1964–1965, t. 11, s. 120–121.

Identifiers

DOI

10.36121/WNAGIRNYJ.16.2019.2.193