Logopedia polska w stuleciu Polski Niepodległej. Trzy perspektywy rozwoju dyscypliny

• Authors: Grabias Stanisław

Title variants

EN

Polish Logopedics in the Century of Independent Poland. Three Development Prospects of the Discipline

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Rozprawa jest próbą ujęcia procesu tworzenia się logopedii jako dyscypliny naukowej: – od początku XX w. wiedza o zaburzeniach mowy znalazła się za przyczyną W. Ołtuszewskiego w ramach rodzącej się foniatrii. Interpretacji ich dokonał autor w kategoriach czynności biologicznych; – w 60. latach XX w. L. Kaczmarek, językoznawca, opisał zaburzenia mowy w kategoriach lingwistyki strukturalnej. Zinterpretował także proces zdobywania języka przez dzieci w perspektywie teorii behawioralnej: język – byt, utworzony przez grupę społeczną, jest efektem doświadczeń dziecka zdobywanych w procesie uczenia się; – początek XXI w. pozwolił ująć problemy logopedyczne w kategoriach kognitywnych: bytem generującym zachowania językowe stała się kompetencja językowa i komunikacyjna. Jest ona komponentem umysłu i zawiera mentalne wzorce jednostek językowych. Pole badawcze logopedii, oprócz kompetencji językowej i komunikacyjnej, stanowią budowane przez jednostkę wypowiedzi oraz sprawności biologiczne warunkujące proces nabywania kompetencji i wreszcie ustalone tradycją byty konceptualne, kryjące się pod różnymi nazwami zaburzeń mowy (np. afazja, jąkanie, dyzartria).

EN

The present study is an attempt to present the process of the development of logopedics as a scientific discipline: – from the early 20th century, knowledge about speech disorders became, owing to W. Ołtuszewski, part of the emerging phoniatrics. The disorders were interpreted by this author in terms of biological functions. – in the 1960s, L. Kaczmarek, a linguist, described speech disorders in terms of structural linguistics. He also interpreted the process of language acquisition by children from the perspective of behavioral theory: language – an entity created by a social group is the effect of the child’s experiences gained in the process of learning. – the beginning of the 21st century enabled the interpretation of logopedic (speech therapy) problems in cognitive terms: the entity that generates language behaviors is now linguistic competence and communicative competence. It is a component of the mind and contains mental patterns of linguistic units. The research field of logopedics is made up, in addition to linguistic and communicative competence, of utterances built by a person, as well as of biological skills determining the process of acquiring competence, and finally, traditionally established conceptual entities hidden under different names of speech disorders (e.g. aphasia, stuttering, dysarthria).

Keywords

PL

perspektywy opisu zaburzeń mowy: biologiczna, behawioralna, kognitywna; pole badawcze logopedii; kompetencja językowa i komunikacyjna; sprawności formacyjne; klasyfikacja zaburzeń mowy; procedury postepowania logopedycznego

EN

perspectives of description of speech disorders: biological, behavioral, cognitive; research field of logopedics; linguistic and communicative competence; formative skills; classification of speech disorders; speech therapy procedures

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2018
• Volume: 47
• Issue: 2
• Pages: 517-537

Dates

published

2020-08-27

Contributors

author

Grabias Stanisław

• Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach Wydział Humanistyczny

References

• Grabias S., 2001, Perspektywy opisu zaburzeń mowy, [w:] Zaburzenia mowy, t. 1, red. S. Grabias, seria Mowa, Teoria, Praktyka, Lublin, s. 7–43.
• Grabias S., 2012, Teoria zaburzeń mowy. Perspektywy badań, typologie zaburzeń, procedury postępowania logopedycznego, [w:] Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, red. S. Grabias, M. Kurkowski, Lublin, s. 15–72.
• Grabias S., 2017, Od językoznawstwa do nauki o mowie. Logopedia w koncepcji Leona Kaczmarka, [w:] Studia logopedyczno-lingwistyczne. Księga jubileuszowa z okazji 70-lecia urodzin prof. Edwarda Łuczyńskiego, Gdańsk, s. 51–62.
• Grabias S., 2019, Język w zachowaniach społecznych. Podstawy socjolingwistyki i logopedii, rozdział IV: Społeczne uwarunkowania zachowań językowych, Lublin, s. 207–280.
• Kaczmarek L., 1953, Kształtowanie się mowy dziecka, Poznań, s. 91.
• Kaczmarek L., 1962, O przedmiocie i zadaniach logopedii, „Logopedia” 4, s. 3–7.
• Kaczmarek L., 1975, Korelacyjna klasyfikacja zaburzeń słownego i pisemnego porozumiewania się, „Logopedia” 12, s. 5–13.
• Kaczmarek L., 1977, Nasze dziecko uczy się mowy, Lublin, s. 97–107.
• Kaczmarek L., 1991, O polskiej logopedii, [w:] Przedmiot logopedii, t. 1, red. S. Grabias, seria Komunikacja Językowa i Jej Zaburzenia, Lublin, s. 5–25.
• Kamińska B., 2015 Standard postępowania logopedycznego w logopedii artystycznej, [w:] Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego, red. S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak. Lublin, s. 1145–1156.
• Kamiński S., 1992, Nauka i metoda. Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk, Lublin, s. 95
• Kuczkowski J., Cieszyńska J., 2017, Dzieje polskiej foniatrii, [w:] Studia logopedyczno-lingwistyczne. Księga jubileuszowa z okazji 70-lecia urodzin prof. Edwarda Łuczyńskiego, Gdańsk, s. 63 82.
• Kurkowski M., 2012, Zaburzenia przetwarzania słuchowego, [w:] Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, red. S. Grabias, M. Kurkowski, Lublin, s. 117–128.
• Mueller-Malesińska M., Skarżyński H., 2015, Klasyfikacja zaburzeń słuchu, [w:] Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego, red. S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak, Lublin, s. 93.
• Ołtuszewski W., 1905, Szkic nauki o mowie i jej zboczeniach, Warszawa.
• Panasiuk J., 2012, Afazja – typologia zaburzenia. Interpretacja afazji w perspektywie interakcyjnej, [w:] Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, red. S. Grabias, M. Kurkowski, Lublin, s. 570–621.
• Panasiuk J., 2012, Interakcja a afazja. TEKST – metaTEKST – konTEKST, Lublin.
• Panasiuk J., 2015, Postępowanie logopedyczne w przypadku pragnozji, [w:] Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego, red. S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak, Lublin, s. 919–951.
• Smoczyński P., 1955, Przyswajanie przez dziecko podstaw systemu językowego, Łódź.
• Standardy postępowania logopedycznego, 2015, red. S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak, Lublin.
• Teoria zaburzeń mowy, 2012, red. S. Grabias, M. Kurkowski, Lublin.
• Wysocka M., 2012, Zaburzenia prozodii mowy, [w:] Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, red. S. Grabias, M. Kurkowski, Lublin s. 165–184.
• Zarębina M., 1965, Kształtowanie się systemu językowego dziecka, Wrocław.