„Ateneum Kapłańskie” (1925-1939) jako forum obrony katolickiego charakteru szkoły w Drugiej Rzeczypospolitej

• Authors: Paweł Beczek

Title variants

EN

„Atenenum Kapłańskie” (1925-1939) as a Forum of Defence of the Catholic School in the Second Republic of Poland

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W okresie międzywojennym „Ateneum Kapłańskie” opowiadało się za głoszoną przez Kościół koncepcją szkoły wyznaniowej. Laicyzacyjne tendencje wśród znacznej części polskiego nauczycielstwa, zrzeszonego głównie we wpływowym Związku Nauczycielstwa Polskiego, uzasadniały z kolei szczególną czujność, by decyzje władz państwowych w sprawach oświaty odpowiadały założeniom kościelnym. Ta deklarowana na łamach czasopisma „walka o katolickie oblicze polskiej szkoły” ujawniała się w krytyce niektórych posunięć sanacyjnego rządu, próbującego przeforsować własne idee pedagogiczne - na czele z koncepcją tzw. wychowania państwowego.

EN

: In the interwar period, edited by the Seminary in Włocławek “Ateneum Kapłańskie” played a serious role in debate on secularization of polish educational system. According to the Church teaching, the periodical advocated a denominational type of school, that was characterized by obligatory teaching of catechesis, confessional identity between students and teachers, using devotional means in upbringing process or compatibility of school curriculum with the teaching of the Church. Secular trends among significant part of polish educators, mainly associated in the leftist and influential Związek Nauczycielstwa Polskiego [Union of Polish Teachers], made “Atenenum…” rather vigilant towards the authorities. Declared by the periodical “struggle for a Catholic character of polish school” manifested itself in moderate criticizing of some decisions of the “Sanacja” government trying to press its own educational ideas (so-called “state education”, for instance) , that seemed to be not coherent with Catholic assumptions.

Keywords

PL

„Ateneum Kapłańskie”; Druga Rzeczpospolita; laicyzacja; szkoła wyznaniowa; wychowanie państwowe; Stefan Wyszyński.

EN

„Ateneum Kapłańskie”; denominational school; Second Republic of Poland; secularization; state education; Stefan Wyszyński

• Publisher: Gdańskie Seminarium Duchowne, Kuria Metropolitalna Gdańska
• Journal: Studia Gdańskie
• Year: 2014
• Issue: 35
• Pages: 161-181

Contributors

author

Paweł Beczek

• Wydział Historyczny Uniwersytet Gdański

References

• Adamski, F., Ateizm w kulturze polskiej, Kraków 1993.Adamski, S., Szkoła wyznaniowa czy mieszana?, Poznań 1922.
• Araszkiewicz, F., Ideały wychowawcze Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1978.
• Bagrowicz, J., „Ateneum Kapłańskie” – dzieło seminaryjnego środowiska naukowego, w: Od wieków kształci pasterzy. Wyższe seminarium duchowne we Włocławku, red. J. Bagrowicz, W. Hanc, T. Lewandowski, K. Rulka, Włocławek 1994, s. 80-85.
• Bała, P., Pod wezwaniem Boga czy Narodu? Religia a ustrój – studium przypadku polskich konstytucji, Warszawa 2010.
• Bartnicka, K., Wychowanie państwowe, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 1972, t. XV, s. 61-132.
• Belzyt, L., „Ateneum Kapłańskie” – 75 lat istnienia, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1985, nr 3, s. 69-78.
• Bibliografia „Ateneum Kapłańskiego” za lata 1909-1983, oprac. W. Hanc i K. Rulka, Włocławek 1983.
• Caumanns, U., Die polnischen Jesuiten, der Przegląd Powszechny und der politische Katholizismus in der Zweiten Republik. Ein Beitrag zur Geschichte der katholischen Presse Polens zwischen den Weltkriegen (1918-1939), Dortmund 1996.
• Grabowski, I., Prawo kanoniczne, Warszawa 1948,
• Grochowski, L., Doktryna wychowawcza katolicyzmu w Polsce międzywojennej, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 26 (1983), s. 173-209.
• Jakubiak, K., Wychowanie państwowe jako ideologia wychowawcza sanacji: kształtowanie i upowszechnianie w periodycznych wydawnictwach społeczno-kulturalnych i pedagogicznych, Bydgoszcz 1994.
• Kostkiewicz, J., Kierunki i koncepcje pedagogiki katolickiej w Polsce 1918-1939, Kraków 2013.
• Krasowski, K., Episkopat katolicki w II Rzeczypospolitej: myśl o ustroju państwa – postulaty, realizacja, Poznań 1992.
• Macała, J., Z dyskusji o szkole katolickiej w II RP, „Polityka i Społeczeństwo” 3 (2006), s. 66-84.
• Możdżeń, S.I., Historia wychowania 1918-1945, Kielce 2000.
• Mysłek, W., Kościół katolicki w Polsce w latach 1918-1939. Zarys historyczny, Warszawa 1966.
• Osuchowski, J., Prawo wyznaniowe Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939, Warszawa 1967.
• Paczkowski, A., Prasa polska w latach 1918-1939, Warszawa 1980.
• Pałka, D., Zmagania Kościoła katolickiego o szkolnictwo wyznaniowe w II Rzeczypospolitej, „Społeczeństwo i Kościół” 2 (2005), s. 155-175.
• Pease, N., Rome’s Most Faithful Daughter. The Catholic Church and Independent Poland 1914-1939, Athens, Ohio 2009.
• Pius XI, Encyklika o chrześcijańskim wychowaniu młodzieży Divini illius magistri, http://www.kns. gower.pl/pius_xi/illius.htm [20.07.2014].
• Rulka, K., „Ateneum Kapłańskie” w latach 1925-1932, w: „Ateneum Kapłańskie” 1909-2009, red. K. Rulka, Włocławek 2009, s. 42-62.
• Rulka, K., Pierwsze dziesięciolecie „Ateneum Kapłańskiego” 1909-1918, w: „Ateneum Kapłańskie” 1909-2009, red. K. Rulka, Włocławek 2009, s. 11-41.
• Rulka, K., Pod kierunkiem ks. Stefana Wyszyńskiego. „Ateneum Kapłańskie” w latach 1932-1939, w:
• „Ateneum Kapłańskie” 1909-2009, red. K. Rulka, Włocławek 2009, s. 63-82.
• Szczepaniak, J., Episkopat w obronie katolickiego charakteru polskiej szkoły 1927-1937, Kraków 2000.
• Szczepaniak, J., Troska Kościoła o nauczanie i wychowanie religijne w Polsce w latach 1918-1927, Kraków 1997.
• Szydłowski, P., Kryzys kultury w polskiej myśli katolickiej 1918-1939, Warszawa-Kraków 1984.
• Wilk, S., Episkopat kościoła katolickiego w Polsce w latach 1918-1939, Lublin 1992.
• Wisłocki, J., Konkordat polski z 1925 roku. Zagadnienia prawno-polityczne, Poznań 1977.
• Włodarczyk, T., Konkordaty. Zarys historii ze szczególnym uwzględnieniem XX wieku, Warszawa 1974.
• Wołczański, J., Ksiądz Szczepan Szydelski (1872-1962): polityk i działacz społeczny, Kraków 1992.
• Wroczyński, R., Dzieje oświaty polskiej 1795-1945, Warszawa 1996.