Kinetyczne formy powitań i pożegnań

• Authors: Jarząbek Krystyna

Title variants

EN

Kinetic forms of welcoming and saying good bye

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Znaki kinetyczne (komunikacyjne ruchy ciała człowieka) są konwencjonalne, wytworzone w określonej wspólnocie komunikacyjnej, a więc także ograniczone terytorialnie, nadto sens ich utrwalony jest w świadomości społecznej. Aby poprawnie posługiwać się takimi znakami, należy się ich nauczyć. Większość związana jest z komunikacją potoczną, część obsługuje kontakty oficjalne. Ruchy ciała, o których mowa, w porozumiewaniu się tworzą całość z wypowiedzią słowną – zgodność gestu i słowa uwiarygodnia tekst. Jest to więc ważny, nieodzowny element porozumiewania się, dlatego też autorka polemizuje z poglądem, jakoby zachowania kinetyczne nie wymagały badań. W formie artykułów hasłowych, które mogłyby stanowić podstawę postulowanego słownika polskich znaków kinetycznych, prezentuje 17 znaków z grupy znaczeniowej ‘powitania i pożegnania’. Są to: dyg, klaskanie w dłonie, klepnięcie kogoś po ramieniu/łopatce, odchylenie na moment głowy, padnięcie sobie w ramiona, podanie i uścisk dłoni, pomachanie dłonią w dół i w górę, pomachanie dłonią z boku na bok, powstanie z zajmowanego stanowiska, przesłanie dłonią pocałunku, salutowanie, ucałowanie czyjejś dłoni, ucałowanie kogoś w policzki, uchylenie dłonią kapelusza/czapki, ukłon, uniesienie dłoni na wysokość głowy, wyciągnięcie rąk w czyjąś stronę. Jedynie dwa z nich (wyciągnięcie rąk w czyjąś stronę i klaskanie) oznaczają wyłącznie powitanie, dwa wyłącznie pożegnanie (pomachanie dłonią w dół i w górę, przesłanie pocałunku); reszta znaków zawiera oba znaczenia, a ich interpretacja zależy od kontekstu językowego i konsytuacji. Do właściwości omówionych w artykule ruchów ciała należy ich zróżnicowanie pod względem frekwencji oraz utrwalenia w polskiej wspólnocie komunikacyjnej – np. gest machania dłonią z boku na bok został zapożyczony stosunkowo niedawno z Zachodu. Część z nich jest też ograniczona pod względem płci i wieku nadawcy (np. dziewczynka dyga przed dorosłym).

Keywords

PL

gesty; polski słownik znaków kinetycznych

EN

gestures; the Polish dictionary of kinetic signs

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 1994
• Volume: 6
• Pages: 65–81

Contributors

author

Jarząbek Krystyna

References

• Akišina A. A., Formanovskaja Natalija I., 1986, Russkij rečevoj ètiket. Posobie dla studentov–inostrancev, Moskva.
• Akišina A. A., Kano Ch., Akišina T. E., 1991, Žesty i mimika v russkoj reči. Lingvostanovedčeskij slovar’, Moskva.
• Alekseĭ Alekseevich Leont’ev, Juriĭ Aleksandrovich Sorokin, Evgeniĭ Fedorovich Tarasov (red.), 1982, Nacional’no–kul’turnaja specifika rečevogo obščenija narodov SSSR, Moskva.
• Aršavskaja E. A., 1977, Rečevoj ètiket sovremennych amerikancev SŠA (na materiale privetstvij), [w:] Nacional’no–kul’turnaja specifika rečevogo povedenija, red. Alekseĭ Alekseevich Leont’ev, Evgeniĭ Fedorovich Tarasov, Juriĭ Aleksandrovich Sorokin, s. 268–276.
• Balajan A. R., Šabanov A.Š., 1982, Nekotorye osobennosti kommunikativnogo povedenija azerbajdžancev, [w:] Nacional’no–kul’turnaja specifika rečevogo obščenija narodov SSSR, red. Alekseĭ Alekseevich Leont’ev, Evgeniĭ Fedorovich Tarasov, Juriĭ Aleksandrovich Sorokin, Moskva, s. 88–89.
• Bevk France, 1967, Spodobno se obnašaj, Ljubljana.
• Bogucka Maria, 1984, Gest w dawnej kulturze, „Problemy”, nr 11, s. 16–20.
• Cienkowski Witold Paweł, Ożóg Kazimierzrzysztof, 1977, Powitania polskie na tle powitań słowiańskich (geografia językowa i socjolingwistyka), referat wygłoszony na XXXVIII zjeździe PTJ, Wrocław (nie opublikowany).
• Chorvát F., Orlik J., 1977, Slušnost’ naša každodenna, Bratislava.
• Čkadua L. P., 1982, O nekotorych osobennostjach ètiketa abchazov, [w:] Nacional’no–kul’turnaja specifika rečevogo obščenija narodov SSSR, red. Alekseĭ Alekseevich Leont’ev, Evgeniĭ Fedorovich Tarasov, Juriĭ Aleksandrovich Sorokin, Moskva, s. 79–87.
• Dańkowska Maria, 1990, Nastolatki i bon ton, Warszawa.
• Ermuškin G. I., 1982, Osobennosti kommunikativnogo povedenija èrzja-mordovskogo naroda, [w:] Nacional’no–kul’turnaja specifika rečevogo obščenija narodov SSSR, red. Alekseĭ Alekseevich Leont’ev, Evgeniĭ Fedorovich Tarasov, Juriĭ Aleksandrovich Sorokin, Moskva, s. 111–117.
• Firsova N. M., 1991, Ispanskij rečevoj ètiket, Moskva.
• Formanovskaja Natalija. I., 1982a, Russkij rečevoj ètiket: Lingvističeskij i metodičeskij aspekty, Moskva.
• Formanovskaja Natalija. I., 1982b, Vy skazali „Zdravstvujte!”. Rečevoj ètiket v našem obščenii, Moskva.
• Goldnikowa Alina, 1966, Obycie umila życie, Warszawa.
• Gumowska Irena, 1978, ABC dobrego wychowania, Warszawa.
• Guth-Jarkovský Juři Stanislav, 1919, Pozdrav. Společnské úrahy, Praha.
• Guth-Jarkovský Juři Stanislav, 1920, Společenský slabikář, Praha.
• Guth-Jarkovský Juři Stanislav, 1921, Společenský katechismus, Praha.
• Guth-Jarkovský Juři Stanislav, 1922, Pravidla slušnosti pro mladež, Praha .
• Guth-Jarkovský Juři Stanislav, 1929, Společenské klasobrani, Praha.
• Hryniewicz Helena, 1980, Jak cię widzą, tak cię piszą. Savoir-–vivre dla wszystkich, Warszawa.
• Jarząbek Krystyna, 1989, Znaki kinetyczne wspomagające komunikację mowną i ich miejsce w nauczaniu języków obcych (na przykładzie komunikacji Polaków i Rosjan – ujęcie konfrontatywne), Katowice.
• Jarząbek Krystyna, 1993a, Znakowe ruchy rąk jako istotny element porozumiewania się ludzi, [w:] „Socjolingwistyka”, t. 12–13, s. 285–297.
• Jarząbek Krystyna, 1993b, Mimika jako element komunikacji międzyludzkiej, „Studia Semiotyczne”, nr XVIII, s. 67–76.
• Kamyczek Jan, 1978, Grzeczność na co dzień, Warszawa.
• Lendel Ž., 1977, Obraščenija privetstvija i proščanija v rečevom ètikete sovremennych vengrov, [w:] Nacional’no–kul’turnaja specifika rečevogo povedenija, red. Alekseĭ Alekseevich Leont’ev, Evgeniĭ Fedorovich Tarasov, Juriĭ Aleksandrovich Sorokin, s. 193–218.
• Leont’ev Alekseĭ Alekseevich, Tarasov Evgeniĭ Fedorovich, Sorokin Juriĭ Aleksandrovich (red.), 1977, Nacional’no–kul’turnaja specifika rečevogo povedenija, Moskva.
• Markiewicz Marek, 1982, Poradnik dobrych obyczajów, Warszawa.
• Matveev Vladimir Markovich, Panov Alexander Nikolayevich, 1983, V mire vežlivosti, Moskva.
• Meo-Zilio Giovanni, Mejía Silvia, 1980, Diccionario de gestes. Espana e Hispanoámerica, Bogota.
• Ożóg KrzysztofKazimierz, 1980, Powitania i pożegnania w języku mówionym mieszkańców Krakowa, „Język Polski” LX, s. 129–138.
• Ożóg KrzysztofKazimierz, 1990, Zwroty grzecznościowe we współczesnej polszczyźnie mówionej (na materiale języka mówionego mieszkańców Krakowa), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego: Prace Językoznawcze”, z. 98, s. 20–35.
• Pietkiewicz Edward, 1987, Dobre obyczaje, Warszawa.
• Pjurbeev G. C., 1982, Rečevoj ètiket i jazyk žestov u mongolov i kalmykov, [w:] Nacional’no–kul’turnaja specifika rečevogo obščenija narodov SSSR, red. Alekseĭ Alekseevich Leont’ev, Evgeniĭ Fedorovich Tarasov, Juriĭ Aleksandrovich Sorokin, Moskva, s. 117–123.
• Rojek Tadeusz, 1977, Damy, rycerze i dżinsy, Warszawa.
• Rojek Tadeusz, 1984, Polski savoir–vivre, Warszawa.
• Salibaev B. Ch., Aliev S. N., 1982, Ob osobennostjach kommunikativnogo povedenija tadžikov, [w:] Nacional’no–kul’turnaja specifika rečevogo obščenija narodov SSSR, red. Alekseĭ Alekseevich Leont’ev, Evgeniĭ Fedorovich Tarasov, Juriĭ Aleksandrovich Sorokin, Moskva, s. 125–131.
• Smejkal Vladimir, 1989, Abeceda společenskeho chovani, Praha.
• Smirnova N. I., 1977, Sopostavitel’noe opisanie èlementov russkoj i anglijskoj kinesičeskoj kommunikacii, [w:] Nacional’no–kul’turnaja specifika rečevogo povedenija, red. Alekseĭ Alekseevich Leont’ev, Evgeniĭ Fedorovich Tarasov, Juriĭ Aleksandrovich Sorokin.
• Stupin L. P., Ignat’ev K. S., 1980, Sovremennyj anglijskij rečevoj ètiket, Leningrad.
• Sultanov F. F., 1982, Nekotoryje osobennosti kommunikativnogo povedenija tatar i baškir, [w:] Nacional’no–kul’turnaja specifika rečevogo obščenija narodov SSSR, red. Alekseĭ Alekseevich Leont’ev, Evgeniĭ Fedorovich Tarasov, Juriĭ Aleksandrovich Sorokin, Moskva, s. 101–111.
• Sydykbekova D., 1982, Osobennosti kommunikativnogo povedenija kirgizov, [w:] Nacional’no–kul’turnaja specifika rečevogo obščenija narodov SSSR, red. Alekseĭ Alekseevich Leont’ev, Evgeniĭ Fedorovich Tarasov, Juriĭ Aleksandrovich Sorokin, Moskva, s. 132–140.
• Ziółkowska Maria, 1987, Bądź uprzejmy na co dzień i od święta, Szczecin.