Recepcja heglizmu w Rosji na przełomie lat trzydziesych i czterdziestych XIX wieku (Wissarion Bieliński, Aleksander Hercen, Iwan Turgieniew)

• Authors: Koprowski Piotr

Title variants

EN

Reception of the concept of Hegel in Russia on the turn of the thirties and forties of the nineteenth century (Vissarion Belinsky, Alexander Herzen, Ivan Turgenev)

RU

Восприятие гегельянства в России на рубеже тридцатых и сороковых годов XIX века (Виссарион Белинский, Александр Герцен, Иван Тургенев)

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

W artykule przybliżono specyfikę recepcji heglizmu w Rosji na przełomie lat trzydziestych i czterdziestych XIX wieku, przedstawiono dylematy ideowe i społeczno-moralne Wissariona Bielińskiego, Aleksandra Hercena i Iwana Turgieniewa, będących w tym okresie reprezentatywnymi rosyjskimi heglistami. Recepcja ta jest świadectwem fascynacji Rosjan nie tylko konstrukcjami teoretycznymi Hegla, ich wszechstronnym zakresem oraz przydatnością terminologiczną. Niemniej ważna jest też swoista współmierność tej filozofii z realną rosyjską rzeczywistością. Kiedy okazało się, że konstatacja ta nie może być utrzymana, rosyjscy myśliciele przestali hołubić Hegla. Zaczęli krytykować heglizm jako filozofię „oderwania od rzeczywistości”.

EN

In the article the specificity of the reception of the concepts of Hegel in Russia at the turn of the 30s and 40s of the 19th century is introduced. Special attention is paid to ideological and socio-moral dilemmas of Vissarion Belinsky, Alexander Herzen and Ivan Turgenev, for them being representative Russian Hegelians in this period. That reception proves the Russians’ fascination for not only theoretical structures of Hegel, but also their versatile scope and the terminological usefulness. Equally important is also some specific adequateness of this philosophy to Russian reality. When it turned out that this observation could not be held, Russian thinkers „turned themselves away” from Hegel. They started to criticize the philosophy of Hegel on the ground of its „detachment from reality”.

Keywords

PL

Georg Wilhelm Friedrich Hegel; Wissarion Bieliński; Aleksander Hercen; Iwan Turgieniew; heglizm; „zbędni ludzie”; „pojednanie z rzeczywistością”; recepcja heglizmu

EN

Georg Wilhelm Friedrich Hegel; Vissarion Belinsky; Alexander Herzen; Ivan Turgenev; philosophy of Hegel; “unnecessary people”; “reconciliation with reality”; reception of the concept of Hegel

• Publisher: Wydział Filologiczny Uniwersytetu Gdańskiego
• Journal: Studia Rossica Gedanensia
• Year: 2015
• Issue: 2
• Pages: 180–195

Dates

online

2015-12-22

Contributors

author

Koprowski Piotr

• Uniwersytet Gdański Wydział Historyczny, Instytut Historii, Zakład Historii Myśli i Kultury Politycznej ul. Wita Stwosza 55, 80-952 Gdańsk, Polska

References

• Bakradze K. Filozofia Hegla. System i metoda. Przeł. Z. Kuderowicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1965.
• Bazylow L. Historia nowożytnej kultury rosyjskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986.
• Bazylow L. Społeczeństwo rosyjskie w pierwszej połowie XIX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1973.
• Bazylow L. Znaczenie myśli politycznej Hercena dla rozwoju nowoczesnych stosunków między narodami. „Slavia Orientalis” 1971. R. 20, nr 1, s. 3–10.
• Berlin I. Karol Marks. Jego życie i środowisko. Z ang. przeł. W. Orliński. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1999. Bieliński W. Pisma filozoficzne. T. 1. Przeł. W. Anisimow-Bieńkowska. Przekład przejrzał, wstępem i przypisami opatrzył A. Walicki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1956.
• Brang P. I.S. Turgenev. Sein Leben und sein Werk. Wiesbaden: Harrassowitz, 1977.
• Chojnacka K. Rodowód literacki inteligencji rosyjskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1992. Cieszkowski A. Prolegomena do historiozofii. Przeł. z niem. syn autora. Poznań: na składzie w Księgarni Jarosława Leitgebra, 1908.
• Custine A. de. Rosja w roku 1839. T. 2. Tłum., przypisami i posłowiem opatrzył P. Hertz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1995. Dynastia Romanowów. Red. A. Iskenderow. Z ros. przeł. J. Chodera, A. Grobicka, G. Wiśniewski. Warszawa: Prolog, 1993. Festschrift für Max Vasmer zum 70. Geburtstag. Hrsg. M. Woltner; P.H. Bräuer Serie Veröffentlichungen der Abteilung für Slavische Sprachen und Literaturen des Osteuropa-Institut. Wiesbaden: Wisebaden In Kommission bei O. Harrassowitz, 1956.
• Gulian C.J. Hegel czyli filozofia kryzysu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974.
• Hegel G.W.F. Encyklopedia nauk filozoficznych. Przeł. z niem., wstępem i komentarzem opatrzył S.F. Nowicki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990.
• Hegel G.W.F. Fenomenologia ducha. Przeł., wstępem i objaśnieniami opatrzył A. Landman. T. 1–2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1953–1965.
• Hegel G.W.F. Wykłady o estetyce. T. 1–3. Przeł. J. Grabowskiego i A. Landmana. Objaśnieniami opatrzył A. Landman. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1964–1967. Hegel G.W.F. Wykłady z filozofii dziejów. T. 1–2. Przeł. J. Grabowskiego, A. Landmana. Wstępem poprzedził T. Kroński. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958. Hegel G.W.F. Wykłady z historii filozofii. T. 1. Przeł. z niem., wstępem i komentarzem opatrzył S.F. Nowicki.. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994. Hercen A. Pisma filozoficzne. T. 1: Eseje filozoficzne. Z tamtego brzegu. Przeł. J. Walicka, H Zelnikowa. Tłumaczenie przejrzał oraz wstępem i przypisami opatrzył A. Walicki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1965.
• Hercen A. Rzeczy minione i rozmyślania. T. 1–2. Przeł. E. i W. Słobodnikowie. Warszawa: Książka i Wiedza, 1951–1952.
• Jakovenko B. Geschichte des Hegelianismus in Rußland. Praha: J. Bartl, 1938.Jegorow B. Oblicza Rosji. Szkice z historii kultury rosyjskiej. Przeł. D. i B. Żyłkowie. Gdańsk: Słowo/Obraz/Terytoria, 2002.
• Kleiner J., Maciąg W. Zarys dziejów literatury polskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1985.
• Koprowski P. „Zbędni ludzie”. W kręgu procesów indywidualizacji inteligencji rosyjskiej w XIX wieku. [W:] Historia — mentalność — tożsamość. Rosja i Europa Zachodnia w polskiej i ukraińskiej historiografii XIX i XX wieku. Red. E. Koko, M. Nowak i L. Zaszkilniak, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2013, s. 407–429.
• Koprowski P. W kręgu romantyzmu. Kształtowanie się struktur światopoglądowych Iwana Turgieniewa. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2008.
• Kowalczyk S. Koncepcja absolutu w pismach Hegla. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1991.
• Kroński T. Hegel i problemy filozofii historii. „Studia Filozoficzne” 1958, nr 3, s. 42–75.
• Kroński T. Hegel. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1961.
• Kroński T. Problem zła moralnego w heglowskiej filozofii dziejów. „Myśl Filozoficzna” 1957, nr 1, s. 24–54.
• Kroński T. Rozważania wokół Hegla. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1960.
• Kuderowicz Z. Hegel i jego uczniowie. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984.
• Lincoln W.B. Mikołaj I. Przeł. H. Krzeczkowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1988.
• Łubnicki N. Ewolucja światopoglądu Aleksandra Hercena. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 1954. T. 9, Lublin, s. 1–76.
• McGrew R.E. Russia and the Cholera. 1823–1832. Madison: University of. Wisconsin Press, 1965.
• Morawski S. Estetyka Hegla i problem tzw. „końca sztuki”. „Studia Filozoficzne” 1965, nr 1, s. 107–115.
• Morawski S. Rozwój myśli estetycznej od Herdera do Heinego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957.
• Panasiuk R. Lewica heglowska. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1969.
• Polskie spory o Hegla. 1830–1860. Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii. Zakład Historii Filozofii Nowożytnej i Myśli Społecznej, 1966.
• Przebinda G. Od Czaadajewa do Bierdiajewa. Spór o Boga i człowieka w myśli rosyjskiej (1832–1922). Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1998.
• Roszkowski A. Poglądy społeczno-ekonomiczne Augusta Cieszkowskiego. Poznań: Fiszer i Majewski, 1923.
• Sakowicz I. Między autokracją a rewolucją. Liberalizm Konstantego Kawielina w epoce wielkich reform. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 1999.
• Śliwowscy W. i R. Aleksander Hercen. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1973.
• Śliwowska W. Mikołaj I i jego czasy (1825–1855). Warszawa: Wiedza Powszechna, 1965.
• Tischner J. Spowiedź rewolucjonisty. Czytając „Fenomenologię ducha” Hegla. Kraków: Wydawnictwo Znak, 1993.
• Turgieniew I. Miesiąc na wsi. Komedia w pięciu aktach. Przeł. P. Hertz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1951.
• Turgieniew I. Rudin. Przeł. J. Dmochowska. Warszawa: Wydawnictwo TPPR „Współpraca”, 1985.
• Turgieniew I. Zacisze i inne opowiadania. Przeł. Z. Kaczorowska i P. Hertz. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1955.
• Turgieniew I. Zapiski myśliwego. Przeł. Cz. Jastrzębiec-Kozłowski et al. Posł. P. Hertz. Seria Dzieła Wybrane. Iwan Turgieniew. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1966.
• Urbankowski B. Myśl romantyczna. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1979.
• Walicki A. Między filozofią religią i polityką. Studia o myśli polskiej epoki romantyzmu. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983.
• Walicki A. Osobowość a historia. Studia z dziejów literatury i myśli rosyjskiej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1959.
• Walicki A. Rosyjska filozofia i myśl społeczna od Oświecenia do marksizmu. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973.
• Walicki A. Rosyjskie słowianofilstwo a filozofia heglowska. „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” 1962. T. 8, s. 53–98.
• Walicki A. W kręgu konserwatywnej utopii. Struktura i przemiany rosyjskiego słowianofilstwa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1964.
• Wierzbicki A. Wschód–Zachód w koncepcjach dziejów Polski. Z dziejów polskiej myśli historycznej w dobie porozbiorowej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1984.
• Wilk M. Petersburg. Stara i nowa historia. Łódź: Wyższa Szkoła Studiów Międzynarodowych, 2003.
• Zdziechowski M. U opoki mesjanizmu. Nowe szkice z psychologii narodów słowiańskich. Lwów: Gubrynowicz i Syn, 1912.
• Żółtowski A. Graf August Cieszkowski’s „Philosophie der Tat”. Die Grundzűge seiner Lehrer und der Aufbau seines Systems. Poznań: J. Leitgeber, 1904.
• Белинский В.Г. Полное собрание сочинений. В 13 томах. Москва: Издательство Академии наук СССР, 1953–1959.
• Герцен А.И. Собрание сочинений в 30 томах. Академия наук СССР. Инcтитут мировой литературы им. А.М. Горького. Москва: Наука, 1954−1965.
• Лаврецкий А. Лишние люди. [W:] Литературная энциклопедия. T. 6. Москва: Советская энциклопедия, 1932, s. 514–540.
• Литературная энциклопедия. T. 6. Москва: Советская энциклопедия, 1932.
• Поэты кружка Н.В. Станкевича. Н.В. Станкевич, В.И. Красов, К.С. Аксаков, М.П. Клюшников. Вступительная статья, подготовка текста и примечания С.И. Машинского. Библиотека поэта. Большая серия. 2-e изд. Москва — Ленинград: Советский писатель, 1964.

Identifiers

ISSN

2392-3644 (online)

ISSN

2449-6715 (print)