Badanie rozumienia wypowiedzi w afazji – propozycja metodologiczna

• Authors: Bigos Kamila

Title variants

EN

A Study of the Understanding of Aphasia Speech – Metodological Proposa

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule przedstawiono propozycję metodologii badania czynności rozumienia wypowiedzi mówionych i pisanych przez osoby, u których w wyniku ogniskowych uszkodzeń mózgu w obrębie obszaru mowy (zwykle środkowej części lewej półkuli u osób praworęcznych) wystąpiła afazja. Problem rozumienia w logopedii jest kategorią wciąż mało poznaną, pojawia się zatem potrzeba zbadania tej czynności przy użyciu ustrukturalizowanego narzędzia badawczego. Zaproponowana metodologia, odwołując się do doświadczeń glottodydaktyki, która wyodrębnia cztery poziomy rozumienia tekstu: globalny, selektywny, szczegółowy i interakcyjny, pozwala na określenie stopnia zaburzeń rozumienia tekstu na poszczególnych jego poziomach. Dopełnieniem wyników pozyskanych na podstawie badania tekstów mówionych i pisanych (w kontekście i poza kontekstem) jest ocena rozumienia poszczególnych struktur językowych o różnym poziomie złożoności gramatycznej (strona bierna, inwersja składniowa, zdania z podwójnym przeczeniem, związki rządu, struktury porównawcze, wyrażenia przyimkowe) – zarówno w tekstach mówionych, jak i pisanych.

EN

The article presents a proposal for methodology to study of understanding spoken and written statements by people who have developed aphasia as a result of focal brain damage within the speech area (usually the middle part of the left hemisphere in right-handed people). The problem of understanding in speech therapy is a category that is still not well known, so there is a need to investigate this activity on the basis of a structured research tool. The proposed methodology, referring to the experience of glottodidactics, which distinguishes four levels of understanding of the text: global, selective, detailed and interactive, allows to determine the degree of dysfunction in the understanding of the text at its different levels. The results obtained from the study of oral and written texts (in and out of context) are complemented by the assessment of understanding of individual language structures of varying levels of grammatical complexity (passive side, syntactic inversion, sentences with double negation, government relations, comparative expressions, prepositional expressions) – both in oral and written texts.

Keywords

PL

ogniskowe uszkodzenia mózgu; zaburzenia mowy; afazja; czynności rozumienia wypowiedzi mówionych i pisanych

EN

ocal brain damage; speech disorders; aphasia; activities of understanding spoken and written language

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2020
• Volume: 49
• Issue: 1
• Pages: 125-151

Dates

published

2021-04-27

Contributors

author

Bigos Kamila

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Wydział Humanistyczny, Studia Doktoranckie

References

• APA, 1994, Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, DSM-IV, Washington.
• APA, 2013, Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – Fifth Revision, DSM-5, Washington.
• Bąk P., 2010, Gramatyka języka polskiego, Warszawa.
• Bartmiński J., Niebrzegowska-Bartmińska S., 2009, Tekstologia,Warszawa.
• Bochenek A., Reicher M., 1981, Anatomia człowieka, t. IV: Układ nerwowy ośrodkowy, Warszawa.
• Boniecka B., 2000, Struktura i funkcje pytań, Lublin.
• Chodkiewicz H., 1986, O sprawności czytania w nauczaniu języka obcego, Warszawa.
• Drabik L, Sobol E., 2007, Słownik języka polskiego, Warszawa.
• Edelman G.M., 1998, Przenikliwe powietrze, jasny ogień. O materii umysłu, tłum. J. Rączaszek, Warszawa.
• Filar D., Piekarczyk D., 2014, Narracyjność języka i kultury, Lublin 2014.
• Gałkowski, T., Jastrzębowska G., red., 1999, Logopedia. Pytania i odpowiedzi, Opole.
• Grabias S., 2001, 2003, 2019, Język w zachowaniach społecznych, Lublin.
• Grabias S., 1997, Mowa i jej zaburzenia, Lublin.
• Grabias S., 2012, Teoria zaburzeń mowy. Perspektywy badań, typologie zaburzeń, procedury postępowania logopedycznego, [w:] Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, red. S. Grabias, M. Kurkowski, Lublin, s. 15–72.
• Kaczmarek B., 1995, Mózg, język, zachowanie, Lublin.
• Kądzielawa D., 1993, Afazja, [w:] Diagnoza i terapia zaburzeń mowy, red. T. Gałkowski, Z. Tarkowski, T. Zaleski, Lublin, s. 69–78.
• Kądzielawa D., 1983, Czynność rozumienia mowy. Analiza neuropsychologiczna, Wrocław.
• Kertesz A., 1985, Aphasia, [w:] Handbook of Clinical Neurology: Clinical Neuropsychology, red. P.J. Vinken, G.W. Bruyn, H.L. Klawans, Amsterdam.
• Konorski J., 1969, Integracyjna działalność mózgu, Warszawa.
• Łuria A., 1976, Podstawy neuropsychologii, Warszawa.
• Łuria A., 1967, Zaburzenia wyższych czynności korowych wskutek ogniskowych uszkodzeń mózgu, Warszawa.
• Łuria, A., 1976, Problemy neuropsychologii i neurolingwistyki, Warszawa.
• Maruszewski M., 1966, Afazja. Zagadnienia teorii i terapii, Warszawa.
• Maruszewski M., 1974, Chory z afazją i jego usprawnianie, Warszawa.
• Maruszewski M., 1970, Mowa a mózg. Zagadnienia neuropsychologiczne, Warszawa.
• Mędak S., 2014, Polski. Megatest. Polish in Exercises, Warszawa.
• Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Rewizja dziesiąta – ICD-10, 1994, tłum. R. Topór-Mądry, C. Brykczyńska i in., Kraków.
• Pąchalska M., 1999, Afazjologia, Kraków.
• Panasiuk J., 2013, Afazja a interakcja. TEKST – metaTEKST – konTEKST, Lublin.
• Panasiuk J., 2012, Diagnoza logopedyczna w przebiegu chorób neurologicznych u osób dorosłych, [w:] Diagnoza logopedyczna, Podręcznik akademicki, red. E. Czaplewska, S. Milewski, Gdańsk, s. 263–324.
• Panasiuk J., 2005, Diagnoza różnicowa zaburzeń językowych u chorych z uszkodzeniami mózgu, Logopedia. Teoria i praktyka, red. M. Młynarska, T. Smereka, Wrocław, s. 44–68.
• Panasiuk J., 2000, Komunikacja w afazji, „Logopedia”, t. 27, s. 55–80.
• Panasiuk J., 2007, Metodologia badań nad afazją, [w:] Afazja i autyzm. Zaburzenia mowy oraz myślenia, red. M. Młynarska, T. Smereka, Wrocław, s. 45–66.
• Panasiuk J., 2008, Standard postępowania logopedycznego w afazji, „Logopedia”, t. 37, s. 255–278.
• Panasiuk J., 2008a, Standard postępowania logopedycznego w pragnozji, „Logopedia”, t. 37, s. 279–296.
• Panasiuk J., 2005a, Struktury języka a struktury poznania w afazji, [w:] Logopedia. Teoria i praktyka, red. M. Młynarska, T. Smereka, Wrocław, s. 69–91.
• Panasiuk J., Woźniak T., 2002, Pojęcie tekstu a zaburzenia mowy, [w:] Zaburzenia mowy. Mowa. Teoria. Praktyka, t. 1. ,red. S. Grabias, Lublin, s. 108–132.
• Pawłowska R., 2009, Czytam i rozumiem. Lingwistyczna teoria nauki czytania, Kielce.
• Pawłowska R., 2002, Metodyka ćwiczeń w czytaniu, Gdańsk.
• Polkowska A., 1993, Rozumienie tekstu, [w:] Psychologia a semiotyka. Pojęcia i zagadnienia, red. I. Kurcz, „Znak. Język. Rzeczywistość”, Warszawa, s. 266–267.
• Pruszewicz A., red., 1992, Foniatria kliniczna, Warszawa.
• Seretny A., Lipińska E., 2005, ABC metodyki nauczania języka polskiego jako obcego, Kraków.
• Stanosz B., 2005, Wprowadzenie do logiki formalnej, Warszawa.
• Szumska J., 1980, Metody badania afazji, Warszawa.
• Wojciechowska J., 2014, Metodologiczne podstawy badań nad rozumieniem w pragnozji, „Forum logopedyczne”, nr 22/2014, s. 35–44.
• Wojciechowska J., 2015, Ocena rozumienia tekstu w praktyce logopedycznej, „Logopedia Silesiana”, 4, s. 304–318.
• Wojtak M., 2010, Analiza gatunków prasowych, Lublin.
• Zaleski T., 1993, Klasyfikacja zaburzeń mowy, [w:] Diagnoza i terapia zaburzeń mowy, red. T. Gałkowski, Z. Tarkowski, T. Zaleski, Lublin.

Identifiers

DOI

10.24335/pz9c-kt95