Arthur E. Gurney – brytyjski architekt czynny w Warszawie i na dawnych ziemiach Rzeczypospolitej od 1899 do 1915 roku

• Authors: Kilanowski Piotr

Title variants

EN

Arthur E. Gurney – a British architect active in Warsaw and on the former territories of the Polish Republic from 1899 to 1915

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Artykuł prezentuje sylwetkę i twórczość Arthura Edwarda Gurneya (1875-1947), brytyjskiego architekta i budowniczego czynnego w Warszawie na początku XX w., którego dokonania nie doczekały się do tej pory pogłębionych badań. Przedstawiono pochodzenie i wykształcenie architekta, jego działalność społeczną i publicystyczną, a przede wszystkim zawodową. Gurney miał udział w powstaniu ważnych obiektów w Warszawie i na dawnych ziemiach Rzeczypospolitej pod zaborem rosyjskim. Wśród najważniejszych inwestycji można wymienić wieżowiec firmy „Cedergren” w Warszawie, Bibliotekę Publiczną w Warszawie czy kolonię domków dla służby folwarcznej w Fabiankach. Gurney był zaprzyjaźniony i związany zawodowo z Bronisławem Brochwicz-Rogóyskim; charakterystyczne dla jego twórczości było wykorzystanie motywów zaczerpniętych ze średniowiecznej architektury warowno-obronnej, znajdował się też pod wpływem ruchu Arts and Crafts. Działalność publicystyczna Gurneya przyczyniła się do popularyzacji wiedzy o polskiej historii i kulturze za granicą.

EN

The article presents the profile and work of Arthur Edward Gurney (1875-1947), a British architect and constructor active in Warsaw in the beginning of the 20th century whose achievements have not been subject to any deepened research so far. The article presents the origin and educational background of this architect, his social and journalistic activity, and most of all, the professional one. Gurney contributed to creation of many important buildings in Warsaw and on the former territory of the Polish Republic under Russian rule. Among the most im¬portant investments, we can name the skyscraper of “Cedergren” company in Warsaw, the Public Library in Warsaw or the colony of houses for farm servants in Fabianki. Gurney was befriended with and professionally associated with Bronisław Brochwicz-Rogóyski; a distinctive feature of his work was the use of motifs inspired by medieval stronghold and defence architecture, he was also under influence of Arts and Crafts movement. The journalistic activity of Gurney contributed to popularisation of knowledge on Polish history and culture abroad.

Keywords

PL

Arthur Edward Gurney; Arthur E. Gurney; Artur Gurney; architekt; budowniczy; brytyjski architekt; projektant; sylwetka; Warszawa; Polska; Rosja; Cesarstwo Rosyjskie; Rzeczpospolita; Bronisław Brochwicz-Rogóyski; Bronisław Rogóyski; Rogóyski; bracia Horn i Rupiewicz; L.R.I.B.A.; F.R.I.B.A.

EN

Arthur Edward Gurney; Arthur E. Gurney; Artur Gurney; architect; constructor; British architect; designer; profile; Warsaw; Poland; Russia; Russian Empire; Polish Republic; Bronisław Brochwicz-Rogóyski; Bronisław Rogóyski; Rogóyski; Horn brothers and Rupiewicz; L.R.I.B.A.; F.R.I.B.A.

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 2019
• Issue: 2
• Pages: 147-188

Dates

published

2019

Contributors

author

Kilanowski Piotr

• architekt
• architect

References

• I Zjazd Architektów Polskich w Warszawie 1919 r.: sprawozdanie Komitetu organizacyjnego, Warszawa 1919.
• Adresy Warszawy na rok 1909, red. Żwan A., oprac. Gebethner i Wolff, filia Kraków, Warszawa–Kraków 1909.
• Adresy Warszawy na rok 1913-1914, red. Kleber L., Warszawa 1913/1914.
• Aftanazy R., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. 2, przejrzane i uzupełnione, Wrocław 1993.
• Bibliotheca Publica w Warszawie, „Świat” 1912, nr 32, s. 8-9.
• Bielicki J., Fabianki i okolice – Materiały do dziejów, Włocławek 2016.
• Boczar E., Dziewiętnastowieczni wydawcy polskich książek dla dzieci i młodzieży w zaborze rosyjskim, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum” 2014, nr 1, s. 53-70.
• Brodie A. (red.), Directory of British Architects 1834-1914, London–New York 2001.
• Bronisław Rogóyski, „Świat” 1921, nr 30, s. 12.
• Chrościcki J.A., Rottermund A., Atlas Architektury Warszawy, Warszawa 1977.
• Ciborska E., Eugenia Kierbedziowa w Warszawie, „Stolica” 2016, nr 3, s. 46-47.
• Davey P., Arts and Crafts Architecture, London 1980.
• Dobrzyński W. (red.), Postępy idei miast ogrodów w Anglii i u nas, Warszawa 1914.
• Dom przy Al. Jerozolimskiej w Warszawie, „Przegląd Techniczny” 1912, nr 45, s. 599, tabl. XV.
• Dom przy zbiegu ul. Wielkiej i Koszykowej w Warszawie, „Przegląd Techniczny” 1912, nr 50, tabl. XVI.
• England & Wales Deaths 1947, Civil Deaths & Burials, ze zbiorów United Kingdom General Register Office.
• Fedoruk A.T., Starinnye usad’by Berectejŝiny, Minsk 2004 [zapis oryginalny: Федорук А. Т., Старинные усадьбы Берестейщины, Мінск 2004].
• Fundacya Kierbedziów, „Biesiada Literacka” 1912, nr 36 z dn. 7.09.1912 r.
• Gray A.S., Edwardian architecture: A Biographical Dictionary, London 1985.
• Gurney A.E., The population of the Polish commonwealth (with a preface by Ludwik Janowski), London 1916.
• Gurney A.E., The population of the Polish commonwealth (with a preface by Ludwik Janowski), [w:] Poland’s case for independence, New York 1916.
• J.K., Posiedzenie Arch. Wydz. Tow. Opieki nad zabytkami przeszłości za czas od d. 17 września do 1 października r. 1912. Posiedzenie z d. 17 września, „Przegląd Techniczny” 1912, nr 44, s. 584.
• J.L., Posiedzenie Arch. Wydz. Tow. Opieki nad zabytkami przeszłości za czas od d. 4 kwietnia do 9 maja r. 1911, „Przegląd Techniczny” 1911, nr 20, s. 262.
• J.L., Posiedzenie Arch. Wydz. Tow. Opieki nad zabytkami przeszłości od d. 16 maja do 13 kwietnia r. 1911, „Przegląd Techniczny” 1911, nr 25, s. 333-334.
• Janowski L., W promieniach Wilna i Krzemieńca, red. Wrzosek A., Horoszkiewiczówna W., Wilno 1923.
• K.R., Dom księgarni nakładowej „Gebethner i Wolff” w Warszawie, „Przegląd Techniczny” 1907, nr 4, s. 45-47, tabl. I-IV.
• Kilanowski P., Wkład architektów łódzkich w budownictwo warszawskie na początku XX w., „Spotkania z Zabytkami” 2014, nr 5-6, s. 18-27.
• Klarner Cz., Na 50-lecie pracy Piotra Drzewieckiego, „Przegląd Techniczny” 1938, nr 21-22, s. 751-763.
• Kronika Warszawskiego Towarzystwa Wioślarskiego 1878-1945, ze zbiorów Warszawskiego Towarzystwa Wioślarskiego.
• Landau Z., Jeziorański Jan, [w:] Polski słownik biograficzny, Wrocław-Warszawa-Kraków 1964-1965.
• Lobow O.I., Orobej O.N., (red.), Stroiteli Rossii – XX wek: Moskwa načala weka, Moskwa 2001 [zapis oryginalny: Лобов О. И., Оробей О. Н. (red.), Строители России – ХХ век: Москва начала века, Москва 2001].
• Łoza S., Architekci i Budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954.
• Łoza S., Szkice Warszawskie. Zebrał, opracował i wstępem opatrzył Ludwik B. Grzeniewski, Warszawa 1958.
• Majewski J.S., Warszawa nieodbudowana, metropolia belle epoque, Warszawa 2003.
• Majewski J.S., Warszawa nieodbudowana – Puławska 24, Ależ ta baba się nie rozwija, [w:] „Gazeta Wyborcza – regionalna (Stołeczna)”, 5.02.2010, s. 10.
• Mączeński Z., Ze Zjazdu Miłośników ojczystych zabytków sztuki i historyi (Kraków, lipiec 1911 r.), „Przegląd Techniczny” 1911, nr 32, s. 415.
• Miłobędzki A., Wieżowiec towarzystwa telefonów „Cedergren” w Warszawie, „Rocznik Historii Sztuki” 1974, t. 10, s. 98-115.
• Nadzwyczajne posiedzenie Koła Architektów d. 24 lipca, „Przegląd Techniczny” 1911, nr 30, s. 396.
• New stabling at Zakoziel, Grodno, Russia, for the countess Bobrinskoy, with houses for coachman and gamekeeper, „The building news and engineering journal” 1916, July-December, vol. 111, s. 270, 285.
• Noakowski. S., Jan Heurich, jako architekt-artysta, „Architektura i Budownictwo” 1925-1926, nr 12, s. 3-17.
• Omilanowska M., Stefan Szyller 1857-1933, Warszawski Architekt doby Historyzmu, Warszawa 1995.
• Orłowicz M., Krótki ilustrowany przewodnik po Warszawie z 96 ilustracjami w tekście, planem miasta i mapą okolicy, Warszawa 1922.
• P.T., Dom firmy „Drzewiecki i Jeziorański w Warszawie, „Przegląd Techniczny” 1905, nr 3, s. 25-26, tabl. X-XI.
• Pevsner N., Pioneers of Modern Design, Yale 2005.
• Plan Miasta Warszawy, Pomiar pod kierunkiem głównego inżyniera W.H. Lindleya, oryg. 1:2500, Warszawa 1896-1897, ze zbiorów APW, sygn. 734R.
• Plan Miasta Warszawy, Pomiar pod kierunkiem głównego in¬żyniera W.H. Lindleya, oryg. 1:2500, Warszawa 1896-1897, wersja z uzupełnieniami do około 1948 r., Urząd miasta stołecznego Warszawy, http://www.mapa.um.warszawa.pl/ [data dostępu: 01.02.2019].
• Popławska-Bukało E., Gmach biblioteki publicznej w Warszawie, „Ochrona Zabytków” 2006, nr 2, s. 57-68.
• Potempski E., Telefony w Warszawie, „Przegląd Techniczny” 1905, nr 1, s. 3-13, tabl. I-VIII.
• Projekt konkursowy kościoła w Mąkoszynie, „Architekt” 1911, nr 3, s. 47-49, tabl. 9-10; nr 4-5, tabl. 11-13.
• Rabczewski W. (red.), Wodociągi i kanalizacja m. st. Warszawy 1886-1936, Warszawa 1937.
• Radźwicka-Milczewska A., Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Budownictwa, Aleje Jerozolimskie 57, Warszawa 2008, ze zbiorów Archiwum Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
• RIBA Nomination Papers L v5 no.289: Arthur Edward Gurney, ze zbiorów British Architectural Library, Royal Institute of British Architects.
• Roguska J., Środowisko Architektoniczne Warszawy na przełomie XIX i XX w. (1890-1914), „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1974, t. 19, s. 219-230.
• Roguska J., Warszawskie echa nowych koncepcji w planowaniu zabudowy czynszowej na początku XX wieku, [w:] Puget W. (red.), Architektura dawna a współczesność, „Studia i Materiały do Teorii i Historii Architektury i Urbanistyki”, t. 16, Warszawa 1982, s. 85-101.
• Romanûk S.K., Britanskie tradicii v oblike Moskby, „Moskovckij žurnal” 2015, nr 10, s. 59-73 [zapis oryginalny: Романюк С. К., Британские традиции в облике Москвы, „Московский журнал” 2015].
• Rozbicka M., Małe mieszkanie z ogrodem w tle w teorii i praktyce popularnego budownictwa mieszkaniowego w międzywojennej Polsce, Warszawa 2007.
• Songhurst W.J. (red.), Ars Quatuor Coronatorum, London 1925.
• Sprawozdanie z działalności Koła Architektów za r. 1910, „Przegląd Techniczny” 1911, nr 26, s 337-338.
• Stefański K., Ludzie którzy zbudowali Łódź. Leksykon architektów i budowniczych miasta do 1939 roku, Łódź 2009.
• Sturm E., Baumeister des Historismus: Georg Kegel, „Buchenblätter”, dodatek do „Fuldaer Zeitung”, 8.10.1996, s. 109-111.
• Szuliński J., Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Budownictwa, Aleje Jerozolimskie 99, Warszawa 2005, ze zbiorów Archiwum Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
• T.J., Domki dla służby folwarcznej, „Tygodnik Ilustrowany” 1914, nr 5, s. 89.
• T.Sz., Posiedzenie Koła Architektów d. 1 maja r. b., „Przegląd Techniczny” 1911, nr 18, s. 240.
• T.Sz., Nadzwyczajne posiedzenie Koła Architektów d. 19 maja r. b., „Przegląd Techniczny” 1911, nr 21, s. 284.
• T.Sz., Posiedzenie Koła Architektów d. 29 maja, „Przegląd Techniczny” 1911, nr 22, s. 296.
• T.Sz., Sprawozdanie z posiedzenia Koła Architektów d. 14 kwietnia r. b., „Przegląd Techniczny” 1913, nr 17, s. 246.
• The Kalendar Of The Royal Institute Of British Architects 1912-1913, London 1912.
• The Kalendar Of The Royal Institute Of British Architects 1913-1914, London 1913.
• The Kalendar Of The Royal Institute Of British Architects 1914-1915, London 1914.
• The Kalendar Of The Royal Institute Of British Architects 1915-1916, London 1915.
• The Kalendar Of The Royal Institute Of British Architects 1925-1926, London 1925.
• The Kalendar Of The Royal Institute Of British Architects 1928-1929, London 1929.
• The Kalendar Of The Royal Institute Of British Architects 1934-1935, London 1934.
• The Transactions of the Royal Institute of British Architects Town Planning Conference, London, 10-15 October 1910 (introduction by William Whyte), London 2011.
• Tomiczek M., Juliusz Nagórski 1887-1944: monografia architekta, Warszawa 2015.
• W sprawie przebudowy teatru Rozmaitości, „Kurjer Warszawski” 1913, nr 137 z dn. 20.05.1913 r., s. 2-3.
• Wagner A.A., Czas i miejsce. Architektura politechniki Warszawskiej, Warszawa 2015.
• Who’s who in architecture 1914, 1923, 1926 (with an introduction by Neil Bingham), London 1987.
• Wykaz ofiar, „Przegląd Techniczny” 1913, nr 20, s. 277.
• Z konkursu XXX-go na kościół we Włocławku, „Przegląd Techniczny” 1911, nr 17, s 228; nr 21, s. 281.
• Za przykładem Ameryki, „Lechita” 1908, nr 30, s. 76-77.
• Zamenitel’nyj Proekt postrojki kamennago 8-mu ètažnago licovogo doma dlâ rasšireniâ Gorodskoj Ctancii Telegrafov’ na mesti No 1407, prinadležavšij Akcion Obŝestbu „Cedergren” w Waršave [zapis oryginalny: Заменительный Проект постройки ка-меннаго 8-ми этажнаго лицового дома для расширения Городской Станции Телеграфовь на мести Но 1407, принадлежавший Акцион Обществу „Цедергрен” в Варшаве], Kolekcja planów architektonicznych, Warszawa 1857-1967, ze zbiorów APW, nr zespołu 1311, sygn. 127.
• Zbiór Walerego Przyborowskiego, ze zbiorów Archiwum Państwowego w Warszawie, nr zespołu 202.
• Zieliński J., Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy, t. 1-15, Warszawa 1995-2012.
• Zodčie Moskvy vremeni èklektiki, moderna i neoklassicizma (1830-e – 1917 gg.): il. Biogr. Slovar’, Moskva 2001 [zapis oryginalny: Зодчие Москвы времени эклектики, модерна и неоклассицизма (1830-е – 1917 гг.): ил. биогр. Словарь, Москва 2001].

Identifiers

ISSN

0029-8247