Czy teoria postkolonialna jest kobieca? Narodziny, rozwój i zmierzch postkolonializmu

• Authors: Magdalena Nowicka

Title variants

EN

Is postcolonial theory female? Beginnings, rise and decline of Postcolonialism

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Teoria postkolonialna, inaczej postkolonializm, jest poststrukturalnym nurtem krytycznym prężnie rozwijanym od lat 80. XX w. W ostatniej dekadzie można jednak zauważyć narastające wątpliwości wokół repertuaru zastosowań tej perspektywy, koncentrującej się na relacji kolonizator – skolonizowany. Niniejszy artykuł rekonstruuje etapy rozwoju teorii postkolonialnej oraz takich wymiarów tego nurtu, które można ogólnie określić mianem kobiecych (genderowych). Szczególny nacisk jest położony na konfrontację postkolonialnego postulatu odzyskiwania narodowo-kulturowej podmiotowości i perspektywy feministycznej. Instytucjonalizacja teorii postkolonialnej i pojawienie się grupy znaczących badaczek, pochodzących głównie z byłych kolonii, przyczyniło się do powstania socjologiczno-etnograficznej odmiany postkolonializmu o charakterze interwencyjnym. Przedmiotem analiz postkolonialnych stają się praktyki, w których wyraża się kobiecość konstruowana w społeczeństwach doświadczających politycznej i kulturowej dominacji. Na przełomie XX i XXI wieku pojawiły się oparte o instrumentarium pojęciowe postkolonializmu analizy świata postsowieckiego. We wschodnioeuropejskim wariancie teorii postkolonialnej kluczową pozycję zajmuje wizja zniewolonego narodu jako kobiety, m.in. w analizach M. Janion, E. Thompson (Polska) i N. Shevchuk-Murray, T. Hundorovej (Ukraina). Mimo nadziei wiązanych z adaptacją postkolonializmu do badań Europy Wschodniej to podejście, podobnie jak klasyczna teoria postkolonialna, spotyka się z silną krytyką. Czy feminizacja tego nurtu rozsadza go od środka?

EN

Postcolonial theory, or postcolonialism, is a poststructural critical approach dynamically developing since 1980. In the recent decade one can observe increasing doubts about this focused on colonizer – colonized relation perspective. This article reconstructs the stages of the rise of postcolonial theory and such dimensions of this approach which concern gender matters. The stress is put specially on the confrontation between postcolonial claim of regaining national-cultural subjectivity and feminist perspective. The institutionalization of postcolonial theory and apparition of a group of significant female researchers, majority of whom comes from ex-colonies, contributed to emergence of a sociological-ethnographical variant of postcolonialism: an interventionist one. The practices in which the constructed in politically and culturally dominated societies womanhood express itself are becoming an object of postcolonial analysis. At the turn of the XX and XXI centuries the analysis of postsoviet world based on the postcolonial categories emerged. In the Eastern European variant of postcolonial theory the key position is taken by the vision of a enslaved nation as a woman, inter alia in the analysis by M. Janion, E. Thompson (Poland) and N. Shevchuk-Murray, T. Hundorova (Ukraine). Despite the hopes interlinked to the adaptation of postcolonialism to studies of Eastern Europe, this approach, similarly to classic postcolonial theory, is strongly criticized. Is the feminization of this perspective about to disrupt it from inside?

Keywords

PL

postkolonializm; feminizm; etniczność; płeć kulturowa; świat postsowiecki

EN

postcolonialism; feminism; ethnicity; gender; postsoviet world

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Przegląd Socjologiczny
• Year: 2010
• Volume: 59
• Issue: 3
• Pages: 109-130

Dates

published

2010

Contributors

author

Magdalena Nowicka

• Uniwersytet Łódzki

References

• Bakuła B. [2006], Kolonialne i postkolonialne aspekty polskiego dyskursu kresoznawczego (zarys problematyki), „Teksty Drugie”, nr 6.
• Bolecki W. [2007], Myśli różne o postkolonializmie. Wstęp do tekstów nie napisanych, „Teksty Drugie”, nr 4.
• Borkowska G. [2007], Polskie doświadczenie kolonialne, „Teksty Drugie”, nr 4.
• Braidotti R. [2007], Poprzez nomadyzm, Teksty Drugie”, nr 6.
• Brubaker R. [2006], Ethnicity without Groups, Cambridge: Harvard University Press.
• Buchowski M. [2008], Widmo orientalizmu w Europie. Od egzotycznego Innego do napiętnowanego swojego, „Recykling Idei”, nr 10.
• Currier A. [2010], Political Homophobia in Postcolonial Namibia, „Gender and Society”, tom 24, nr 1.
• Chakrabarty D. [2000], Provincializing Europe. Postcolonial Thought and Historical Difference, Princeton: Princeton University Press.
• Deleperrière M. [2008], Gdzie są moje granice. O postkolonialności w literaturze, „Teksty Drugie”, nr 6.
• Domańska E. [2008], Obrazy PRL-u w perspektywie postkolonialnej, [w:] K. Brzechczyn (red.), Obrazy PRL-u, Poznań: IPN.
• Etkind A. [2003], Internal Colonization and Russian Cultural History, „Ulbandus. The Slavic Review of Columbia University”, nr 7.
• Frankenberg R., Mani L. [1993], Crosscurrents, Crosstalk: Race, ‘Postcoloniality’ and the Politics of Location’, „Cultural Studies”, nr 2(7).
• Gandhi L. [2008], Teoria postkolonialna, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• Golinczak M. [2008], Postkolonializm: przed użyciem wstrząsnąć, „Recykling Idei”, nr 10.
• Gosk H. [2008], Polskie opowieści w dyskurs postkolonialny ujęte, [w:] H. Gosk, B. Karwowska (red.), (Nie)obecność. Pominięcia i przemilczenia w narracjach XX wieku, Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.
• Gunne S., Brigley Thompson Z. [2009], Violence and Violation. Feminism, Literature and Rape Narratives, London – New York: Routledge.
• Hall S. [1996], When was ‘the Post-Colonial’? Thinking at the Limit, [w:] I. Chambers, L. Curti (red.), The Post-Colonial Question, London – New York: Routledge.
• Hundorova T. [2007], Postcolonial Ressentiment – the Ukrainian Case, [w:] J. Korek (red.), From Sovietology to Postcoloniality. Poland and Ukraine in the Postcolonial Perspective, „Södertörn Academic Studies”, nr 32.
• Janion M. [2006], Niesamowita słowiańszczyzna, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• McClintock A. [1992], The Myth of Progress: Pitfalls of the Term Post-colonialism, „Social Text”, 31/32.
• Mohanty Ch. T. [1991], Under Western Eyes, [w:] Ch.T. Mohanty, A. Russo, L. Torres (red.), Third World Women and the Politics of Feminism, Bloomington: Indiana University Press.
• Moore D. Ch. [2001], Is the Post- in Postcolonial the Post- in Post-Soviet? Towards a Global Postcolonial Critique, „PLMA”, tom 116, nr 1.
• Patke R.S. [2006], Postcolonial Cultures, „Theory, Culture and Society”, nr 23.
• Said E.W. [2009], Kultura i imperializm, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Said E.W. [2005], Orientalizm, Poznań: Zysk i S-ka.
• Szahaj A. [2004], E Pluribus Unum? Dylematy wielokulturowości i politycznej poprawności, Kraków: Universitas.
• Shevchuk-Murray N. [2006], Lessons from Ukraine: What Happens When Post-Colonial Poetics Goes East, „Toronto Slavic Quarterly”, nr 18.
• Shohat E. [1992], Notes on the “Post-Colonial”, „Social Text”, nr 31/32.
• Spivak G. Ch. [1985], Can the Subaltern Speak?: Speculations on Widow Sacrifice, „Wedge”, nr 7–8.
• Spivak G. Ch. [2008], Komparatystyka ekstremalna, „Recycling Idei”, nr 10.
• Thompson E. [2000], Trubadurzy imperium. Literatura rosyjska i kolonializm, Kraków: Universitas.
• Thompson E. [2005], Said a sprawa polska. Przeciwko kulturowej bezsilności peryferii, „Europa. Tygodnik Idei”, nr 65.
• Thompson E. [2006], Sarmatyzm i postkolonializm. O naturze polskich resentymentów, „Europa. Tygodnik Idei”, nr 46.
• Wolff L. [1994], Inventing Eastern Europe, Stanford: Stanford University Press.
• Zarycki T. [2008], Polska i jej regiony a debata postkolonialna, [w:] M. Dajnowicz (red.), Oblicze polityczne regionów Polski, Białystok: Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania.

Identifiers

ISSN

0033-2356