Jak skutecznie ograniczyć cyberprzemoc rówieśniczą? – o efektywności metod aktywizujących kompetencje społeczne ze szczególnym uwzględnieniem empatii

• Authors: Barlińska Julia , Lalak Dominik , Szuster Anna

Title variants

EN

How to effectively reduce peer cyberbullying? – about the effectiveness of methods that activate social competences with special emphasis on empathy

Abstracts

PL

Cyberprzemoc to odmiana przemocy rówieśniczej, realizowana w przestrzeni cyfrowej. Jej skala i negatywne skutki wskazują na potrzebę opracowania empirycznie potwierdzonych wytycznych dotyczących interwencji i profilaktyki. Celem tekstu jest prezentacja badań psychologicznych realizowanych w ramach projektu pt. Interdyscyplinarny Model Przeciwdziałania Agresji i Cyberprzemocy Technologicznej (IMPACT). Praktyczny kierunek badań koncentrował się na identyfikacji kompetencji społecznych mogących ograniczyć angażowanie się w elektroniczną przemoc rówieśniczą. Integracja jakościowych i ilościowych rezultatów badań pozwoliła zidentyfikować istotne dla ograniczania cyberprzemocy wymiary psychologiczne dotyczące: 1) automatyzmów w postrzeganiu i regulacji zachowania, 2) rozpoznawania emocji, aktywizacji empatii i przyjmowania perspektywy, 3) samokontroli i 4) ukazywania wpływu specyfiki komunikacji zapośredniczonej przez komputer na zachowania przemocowe. Kolejny etap badań eksperymentalnych sprawdzał skuteczność wyłonionych kompetencji oraz adekwatność opracowanych form ich aktywizacji. W niniejszym artykule skoncentrowano się na szczegółowym przedstawieniu wymiaru aktywizacji empatii, prezentując dwa badania eksperymentalne testujące skuteczność różnych form jej aktywizacji – poprzez przyjmowanie perspektywy ofiary oraz sprawcy cyberprzemocy. Okazało się, że tylko przyjęcie perspektywy ofiary efektywnie zwiększało częstość udzielania pomocy w obliczu aktu cyberprzemocy. Uzyskane rezultaty wskazują na złożoność i różnorodność kompetencji empatii oraz specyfikę jej regulacyjnej roli w grupie nastolatków. Zarazem uzasadniają konieczność odrębnego testowania efektywności wzbudzania różnych kompetencji społecznych (nie tylko empatii), dostosowując metody do specyfiki owych umiejętności. Prezentowane wnioski z badań posłużyły do opracowania innowacyjnego polskiego programu profilaktyki cyberprzemocy, który po zakończeniu projektu udostępniony zostanie do powszechnego, bezpłatnego użytku w szkołach.

EN

Cyberbullying is a new manifestation of peer violence transferred into cyberspace. The scale and negative effects of acts of cyber violence indicate the need to develop empirically verified guidelines for intervention and prevention. Psychological research carried out as part of the project „Interdisciplinary Model of Counteracting Aggression and Cyberbullying in Technology” (IMPACT) aimed at identifying and diagnosing the effectiveness of psychological manifestations of social competences and effective methods of activating them leading to reducing negative behaviors in the network among young people. In the area of improving social competences on the basis of integrated results of quantitative and qualitative research, psychological dimensions concerning (1) automatisms in perception and regulation of behavior were identified (2) recognition of emotions, empathy activation and perspective acceptance, (3) self-control, (4) showing the influence of the specificity of computer-mediated- communication on violent behaviour were recognised. The next step was to measure the effectiveness and adequacy of various forms of activation of selected social competences. The focus was on the dimension of activating empathy by presenting two experimental studies testing the effectiveness of various forms of empathy activation - by adopting the perspective of the victim and the perpetrator of cyberbullying. Only the adoption of the victim’s perspective turned out to be effective in increasing the frequency of helpful reactions to cyberbullying victims, which emphasizes the complexity of the empathy construct and the multifaceted nature of its effective activation in the group of adolescents. This is an important premise for testing the effectiveness of activation of various social competences, not only empathy, pointing to the need for selective and consistent testing of each element of methods and tools of preventive interventions. The presented conclusions from the research were used to develop an innovative Polish program for preventing cyberbullying, which will be made available for general free use in schools.

Keywords

PL

cyberprzemoc rówieśnicza; kompetencje społeczne; nastolatki; empatia

EN

cyberbullying; social competences; adolescence; empathy

• Publisher: Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę
• Journal: Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka
• Year: 2018
• Volume: 17
• Issue: 1
• Pages: 68 - 95

Contributors

author

Barlińska Julia

• Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego

author

Lalak Dominik

• Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego

author

Szuster Anna

• Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego

References

• Ang, R. P., Goh, D. H. (2010). Cyberbullying among adolescents: The role of affective and cognitive empathy, and gender. Child Psychiatry and Human Development, 41(4), 387–397.
• Barlińska, J. (2010). Młodzież w sieci – podłoże zachowań agresywnych i antyspołecznych. W: Ł. Wojtasik, (red.), Jak reagować na cyberprzemoc. Poradnik dla szkół. Warszawa: Fundacja Dzieci Niczyje.
• Barlińska, J. (2018a). Cyberprzemoc – wyzwanie dla współczesnej profilaktyki. Warszawa: Nieopublikowany artykuł.
• Barlińska J. (2018b). Cyberdzieciństwo – zagrożenia technologiczne i ich wpływ na rozwój dzieci i młodzieży. Warszawa: Nieopublikowany artykuł.
• Barlińska, J., Szuster, A. (2011). Cyberprzemoc – o starym zjawisku agresji w nowoczesnej przestrzeni internetu. W: J. Czarnota-Bojarska, I. Zinserling (red.), W kręgu psychologii społecznej (s. 222–238). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Barlińska, J., Szuster, A. (2014). Cyberprzemoc. O zagrożeniach i szansach na ograniczenie zjawiska wśród adolescentów. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Barlińska, J., Szuster, A., Winiewski, M. (2013). Cyberbullying among Adolescent Bystanders: Role of the Communication Medium, Form of Violence, and Empathy. Journal of Community & Applied Social Psychology, 23, 37–51.
• Barlińska, J., Szuster, A., Winiewski, M. (2015). The role of short- and long-term cognitive empathy activation in preventing cyberbystander reinforcing cyberbullying behaviour. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking. DOI: 10.1089/cyber.2014.0412.
• Bargh, J. A., McKenna, K. Y. A., Fitzsimmons, G. M. (2002). Can You See the Real Me? Activation and Expression of the “True Self” on the Internet. Journall of Social Issues, 58, 1, 33-48.
• Baumeister, R., Bratslavsky, E., Muraven, M., Tice, D. M. (1998). Ego Depletion: Is the Active Self a Limited Resource? Personality processes and individual differences, 74(5), 1252–1265.
• Berkowitz, L. (2008). On the consideration of automatic as well as controlled psychological processes in aggression. Agressive Behavior, 34,2, 117–129.
• Bloom, P. (2016). Against Empathy: The Case for Rational Compassion. Nowy Jork, NY: Ecco.
• Białek, M. (2010). Związek cech analizowanych treści z pojawiającymi się błędami rozumowania. Rocznik Kognitywistyczny, 4,8, 41–48.
• Brycz, H. (2012). Człowiek – instrukcja obsługi. Przewodnik po zachowaniach społecznych. Sopot: Smak Słowa.
• Boyd, D. (2007). Why youth (heart) social network sites: the role of networked publics in teenage social life. W: D. Buckingham (red.), McArthur Foundation on Digital Learning – youth, identity and digital media volume (s. 119–142). Cambridge, MA: MIT Press.
• Bushman, B. J., Huesmann, L. R. (2014). Twenty-five years of research on violence in digital games and aggression revisited: A reply to Elson and Ferguson (2013). European Psychologist, 19(1), 47–55.
• Bystrek, N. (2018). Aktywizacja empatii poznawczej a reakcje nastoletnich świadków cyberprzemocy. Warszawa: Nieopublikowana praca roczna.
• Carr, N. (2010). The Shallows: What the Internet Is Doing to Our Brains. N.Y., London: W. W. Norton & Company.
• Carr, N. (2013). Płytki umysł. Jak internet wpływa na nasz mózg. Gliwice: Helion.
• Davis, M. H. (1996). Empathy: a Social-Psychological Approach. Boulder, CO: Westview Press.
• Davis, M. H. (1999). Empatia. O umiejętności współodczuwania. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• De Vignemont, F., Singer, T. (2006). The empathic brain: How, when and why? Trends
• in Cognitive Sciences, 10(10), 435–441.
• Dooley, J. J., Pyżalski, J., Cross, D. (2009). Cyberbullying versus face-to-facebullying: a theoretical and conceptual review. Journal of Psychology, 217(4), 182‑188.
• Feibel, T. (2006). Zabójca w dziecinnym pokoju. Przemoc i gry komputerowe. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
• Filipiak, B. (2018). Wpływ aktywizowanej empatii poznawczej na wybór zachowań pomocnych vs antyspołecznych przez świadków cyberprzemocy. Warszawa: Nieopublikowana praca roczna.
• Fletcher, A., Fitzgerald, Yau, N., Jones, R., Allen, E., Viner, R. M., Bonell, C. (2014). Brief report: Cyberbullying perpetration and its associations with socio-demographics, aggressive behaviour at school, and mental health outcomes. J. of Adolescence, 37(8),1393–1398. DOI: 10.1016/j.adolescence.2014.10.005.
• Freud, S. (1957) Revision of the theory of dreams. W: J. Ed. Strachy, The Standard Edition of the Complete Works of Sigmund Freud (s. 8). Londyn: The Hogarth Press.
• Gawronski, B., Craighton, L. A. (2013). Dual Process Theories. W: D. Carlston (red.), The Oxford Handbook of Social Cognition, (s. 282–312), Oxford: Oxford University Press.
• Górecka, A., Szuster, A. (2011). O pozornej nieuchronności autowaloryzacji w obliczu dylematów moralnych. Rola dostępności standardów poza ja i przeciążenia poznawczego. Psychologia Społeczna, 6, 16, 34–49.
• Gross, J. (1998). The emerging field of emotion regulation: an integrative review. Review of General Psychology, 2, 271–299.
• Gross, J., Levenson, R. (1993). Emotional suppression: physiology, self-report, and expressive behavior. Journal of Personality and Social Psychology, 6, 970–986.
• GUS. (2008). Społeczeństwo informacyjne w Unii Europejskiej. Badania gospodarstw domowych i Przedsiębiorstw 2005–2007. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
• GUS. (2013). Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2012/2013. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
• GUS. (2017). Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2013–2017. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
• Hinduja, S., Patchin, J. W. (2008). Cyberbullying: An exploratory analysis of factors related to offending and victimization. Deviant Behavior, 29(2), 129–156.
• Hoffman, M. L. (2006). Empatia i rozwój moralny. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Imbir, K., Jarymowicz, M. (2018). Wzbudzanie emocji o genezie automatycznej bądź refleksyjnej a przejawy efektywności kontroli uwagi w Teście Antysakkad. W przygotowaniu.
• Jarymowicz, M., Szuster, A. (2014). Rozmowy o rozwoju osobowym. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Kagan, J., Snidman, N., Kahn, V., Towsley, S. (2007). The preservation of two infant temperaments into adolescence. Monographs of the Society for Research in Child Development, 72(2), 1–95.
• Kiesler, S., Siegel, J., McGuire, T. W. (1984). Social psychological aspects of computer mediated communications. American Psychology, 39, 1123–1134.
• Knol-Michałowska, K. (2013). Świadkowie cyberbullyingu – między obojętnością a reakcją. Dziecko Krzywdzone. Teoria, Badania, Praktyka, 12(1), 111–120.
• Kolańczyk, A., Fila-Jankowska A., Pawłowska-Fusiara, M., Sterczyński, R. (2004). Serce w rozumie. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Kolańczyk, A., (2009). Trójczynnikowy model intuicji twórczej. Niejawna samokontrola, uwaga ekstensywna i przewartościowanie znaczeń. W: J. Kozielecki (red.), Nowe idee psychologii. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Kowalski, R. M., Limber, S. P., Agatston P. W. (2010). Cyberprzemoc wśród dzieci i młodzieży. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Kowalski, R. M., Giumetti, G. W., Schroeder, A. N., Lattaner, M. R.(2014). Bullying in the digital age: a critical review and meta-analysis of cyberbullying research among youth. Psychol. Bull. 140,1073–1137. DOI:10.1037/a0035618.
• Ledzińska, M. (2012). Młodzi dorośli w dobie globalizacji. Szkice psychologiczne. Warszawa: DEFIN.
• Machácková, H., Dedkova, L., Sevcikova, A., Cerna, A. (2013). Bystanders’ Support of Cyberbullied Schoolmates. Journal of Community & Applied Social Psychology, 23(1), 25–36.
• Makaruk, K., Wójcik S. (2012). EU NET ADB. Badanie nadużywania internetu przez młodzież w Polsce. Warszawa: Fundacja Dzieci Niczyje.
• Martowska, K. (2012). Psychologiczne uwarunkowania kompetencji społecznych. Warszawa: Liberi Libri.
• Mischel, W. (2015). Test marshmalow o pożytkach płynących z samokontroli. Sopot: Smak Słowa.
• Modecki, K. L., Minchin, J., Harbaugh, A. G., Guerra, N. G., Runions, K. C. (2014). Bullying prevalence across contexts: a meta-analysis measuring cyber and traditional bullying. Junior of Adolescence Health, 55(5), 602-611.
• NASK. (2016). Nastolatki 3.0. Wybrane wyniki ogólnopolskiego badania uczniów w szkołach. Warszawa: Instytut Badawczy NASK.
• Nęcka, E., Orzechowski, J., Szymura, B. (2008). Psychologia poznawcza. Warszawa: Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej „Academica”.
• NIK. (2014). Przeciwdziałanie zjawiskom patologii wśród młodzieży szkolnej. Informacje o wynikach kontroli. Warszawa: Najwyższa Izba Kontroli.
• NIK. (2017). Zapobieganie i przeciwdziałanie cyberprzemocy wśród dzieci i młodzieży. Informacja o wynikach kontroli. Warszawa: Najwyższa Izba Kontroli.
• Olweus, D. (2012). Cyberbullying: An overrated phenomenon? European Journal of Developmental Psychology, 5, 520–538.
• Peter, J. R., Macaulay, P. and Boulton, M. J. (2017). Adolescent bystander responses to offline and online bullying: The role of bullying severity and empathy. Conference: 22nd Annual CyberPsychology, CyberTherapy & Social Networking Conference, At University of Wolverhampton.
• Piaget, J. (1963). The Attainment of Invariants and Reversible Operations in the Development of Thinking. Social Research: An International Quarterly, 30, 3, 283–299.
• Pyżalski, J. (2009a) Agresja elektroniczna wśród dzieci i młodzieży. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Pyżalski, J. (2012). Agresja elektroniczna i cyberbullying jako nowe ryzykowne zachowania młodzieży. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Rutkowska, D., Szuster, A. (2003). Operowanie pojęciami wartościującymi w warunkach wzbudzenia automatycznego vs refleksyjnego systemu wartościowania u osób o różnym stopniu ukształtowania standardów pozaosobistych. Studia Psychologiczne, 41, 2, 107–130.
• Shamay-Tsoory, S. G., Aharon-Peretz, J., Perry, D. (2009). Two systems for empathy: a double dissociation between emotional and cognitive empathy in inferior frontal gyrus versus ventromedial prefrontal lesions. Brain, 132(3), 617–627.
• Skinner, B. F. (1976). About Behaviorism. Nowy Jork, NY: Vintage Books.
• Small, G., Vorgan, G. (2011). I-Mózg. Jak przetrwać technologiczną przemianę współczesnej umysłowości. Poznań: Vesper.
• Smith, A. (1759/1976). The Theory of Moral Sentiments. Oxford: Clarendon Press.
• Smith, P. K., Kwak, K., Toda, Y. (2016). School bullying in different cultures: Eastern and western perspectives. Cambridge, MA: Cambridge University Press.
• Steffgen, G., König, A., Pfetsch, J., Metzler, A. (2012). Are cyberbullies less empathic? Adolescents’cyberbullying behavior and empathic responsiveness. Cyberpsychology, Behavior, and Social Psychology, 14(11), 643–648.
• Stewart J. (2000). Mosty zamiast murów. O komunikowaniu się między ludźmi. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Strack,F., Deutsch, R. (2014). The Reflective-impulsive Model. W: W. Sherman, B. Gawronski, Y. Trope (red.), Dual-Procesess Theories of the Social Mind (s. 92–104). Nowy Jork, NY: Guilford Press.
• Szewczyk, S. (2018). Wpływ aktywizowanej refleksji nad specyfiką komunikacji zapośredniczonej przez komputer na wybór zachowań pomocnych przez świadków cyberprzemocy. Warszawa: Nieopublikowana praca roczna.
• Szuster, A. (2008). O roli standardów poza-Ja w antycypacji zachowań innych ludzi. W: W. Ciarkowska, W. Oniszczenko (red.), Szkice z psychologii różnic indywidualnych (s. 294-309). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Szuster, A. (2011). Jak dostępność perspektywy innych zmienia funkcjonowanie w warunkach wzbudzenia nastroju. W: E. Goryńska, M. Ledzińska, M. Zajenkowski (red.), Nastrój: modele geneza i funkcje (s. 288–308). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Szuster, A., Wojnarowska, A., Wieteska, M. (2012). Wpływ naśladowania ekspresji mimicznej oraz dostępności perspektywy innej osoby na ograniczenie zjawiska infrahumanizacji. Psychologia Społeczna, 7(3), 261–271.
• Szuster, A., Barlińska, J., Plichta, P., Pyżalski, J., Wójcik, S., Kowalewicz, T. (2017). Raport z realizacji zadania nr 2„Metodologia ewaluacji ćwiczeń i narzędzi”. Niepublikowany raport z realizacji programu IMPACT – Interdyscyplinarny Model Przeciwdziałania Agresji i Cyberprzemocy Technologicznej finansowanego ze środków NCBiR Innowacje Społeczne.
• Tokunaga, R. S. (2010). Following you home from school: A critical review and synthesis of research on cyberbullying victimization. Computers in human behavior, 26(3), 277–278.
• Ttofi, M. M., Farrington, D. P. (2011). Effectiveness of school-based programs to reduce bullying: A systematic and metanalytic review. J. of Exp. Criminology, 7, 27–56. DOI 10.1007/s11292-010-9109-1.
• Walrave, M., Heirman, W. (2009). Skutki cyberbullyingu – oskarżenie czy obrona technologii? Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 8(1), 27–46.
• Willard, N. E. (2006). Cyberbullying and cyberthreats: Responding to the challenge of online social aggression, threats, and distress. Eugene, OR: Center for Safe and Responsible Internet Use.
• Wójcik, S. (2017). Zagrożenie dzieci i młodzieży w internecie. W: Dzieci się liczą. Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa i rozwoju dzieci w Polsce (s. 270–287). Warszawa: Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę.
• Van Noorden, T. H., Haselager, G. J., Cillessen, A. H., Bukowski, W. M. (2015). Empathy and involvement in bullying in children and adolescents: A systematic review. Journal of Youth and Adolescence, 44(3), 637-657. DOI: 10.1007/s10964-014-0135-6
• Ybarra, M. L., Mitchell, K. J. (2004). Online aggressors/targets, aggressors, and targets: A comparison of associated Youth characteristics. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 45(7), 1308–1316.
• Ybarra, M. L., Mitchell, K. J., Lenhart, A. (2010). Cyberbullying research in United States. W: J. A. Mora-Merchan, T. Jager (red.), Cyberbullying: A Crossnational comparison. Landau: Verlag Empirische Padagogik.
• Zych, I., Ortega-Ruiz, R., and DelRey, R.(2015). Systematic review of theoretical studies on bullying and cyberbullying: facts, knowledge, prevention and intervention. Aggressive Violent Behaviour. 23,1–21. DOI:10.1016/j.avb.2015.10.001.