Artistic foundations of the Carmelite Order in Silesia in early modern times. Selected issues

• Authors: Galewski Dariusz

Title variants

PL

Fundacje artystyczne dla śląskich karmelitów w okresie nowożytnym – wybrane zagadnienia

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Zakon NMP z Góry Karmel pojawił się na Śląsku pod koniec XIV wieku, kiedy to powstał jedyny tutejszy klasztor w Strzegomiu, zlikwidowany jednak w okresie reformacji. Dopiero po zakończeniu wojny trzydziestoletniej udało się go odzyskać oraz założyć trzy nowe placówki: w Głębowicach, Wołowie i Kożuchowie. Kluczową rolę w ich powstaniu odegrał baron Johann Adam de Garnier, pochodzący z Alzacji pułkownik wojsk cesarskich, właściciel dóbr w Głębowicach. Dwa pierwsze ośrodki to okazałe założenia barokowe, o bogato wyposażonych świątyniach. Natomiast ostatni z wymienionych to średniowieczny zamek, przekazany zakonnikom pod koniec XVII wieku i zaadoptowany na klasztor, co stanowi obok należącego do jezuitów Otynia jedyny tego rodzaju przypadek na Śląsku. Artykuł przedstawia dorobek artystyczny śląskich karmelitów w oparciu o dotychczasowy stan badań oraz podkreśla rolę fundatora. Jest również próbą ocenienia wkładu zakonu w rozwój kultury i sztuki barokowej na Śląsku, który ze względu na niewielką liczbę klasztorów, zwłaszcza w porównaniu z sąsiednimi obszarami Rzeczypospolitej, jest skromny. Tekst akcentuje także nieobecność na tym obszarze zreformowanej gałęzi zgromadzenia, czyli karmelitów bosych. Chociaż dorobek zakonu trudno porównać z imponującą spuścizną cystersów czy jezuitów, którzy zdominowali sferę religijną i artystyczną potrydenckiego Kościoła katolickiego na Śląsku, niemniej zasługuje on na zainteresowanie badaczy różnych dziedzin kultury i sztuki.

EN

The Order of The Brothers of The Most Blessed Virgin Mary of Mount Carmel arrived in Silesia late in the 14th century, when its first monastery was established in Strzegom. It was however liquidated during the Reformation. Only after the end of the Thirty Years’ War was it successfully regained, and three new locations were opened in Głębowice, Wołów, and Kożuchów. Baron Johann Adam de Garnier, a colonel of the imperial army hailing from Alsace, owner of the estate in Głębowice, played a major role in their design and development. The first two centres are impressive Baroque projects with lavishly furnished churches, while the third is a mediaeval castle entrusted to the monks late in the 17th century and adapted into a monastery, which, besides the Jesuit Otyń, is considered a singularity in Silesia. The essay presents the artistic achievement of Silesian Carmelites based on the state-of-the-art research and emphasises the role of the founder. It is also an attempt at assessing the contribution of the Order to the development of Baroque culture and art in Silesia, which is modest, especially when compared to the neighbouring regions of the Commonwealth of Poland–Lithuania. It also emphasised the absence of the reformed branch of the Order, that is the Discalced Carmelites, in the area. Although the achievements of the Carmelites would be difficult to compare with the impressive heritage of Cistercians and Jesuits who dominated the religious and artistic realm of post-Tridentine Catholic Church in Silesia, it nonetheless merits the interest of researchers in various fields of culture and art.

Keywords

PL

karmelici trzewiczkowi; architektura barokowa na Śląsku; kontrreformacja; Johann Adam de Garnier

EN

Calced Carmelites; Silesian Baroque architecture; counterreformation; Johann Adam de Garnier

• Publisher: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
• Journal: Folia Historica Cracoviensia
• Year: 2016
• Volume: 22
• Pages: 109-128

Dates

published

2016-12-31

Contributors

author

Galewski Dariusz

• Akademia Muzyczna im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu

References

• Andrzejewski T., Kaplica zamkowa w Kożuchowie, [in:] Zabytki Kożuchowa i okolic. Ochrona i renowacja. Materiały z seminarium naukowego Renowacja architektury sakralnej i zabytkowych budowli strategią na zachowanie i promocję dziedzictwa kulturowego w województwie lubuskim, red. A. Górski, Kożuchów 2008, p. 15–18.
• Andrzejewski T., Szukiełowicz Z., Zamek w Kożuchowie. Rys historyczny, Kożuchów 2009.
• Dola K., Dzieje Kościoła katolickiego na Śląsku, t. 1: Średniowiecze, Opole 1996.
• Ergentowski R., Biblioteki karmelickich klasztorów w Głębowicach i Wołowie, “Roczniki Biblioteczne” 14 (1970) z. 1–2, p. 155–169.
• Galewski D., Jezuici wobec tradycji średniowiecznej. Barokizacje kościołów w Kłodzku, Świdnicy, Jeleniej Górze i Żaganiu, Kraków 2012 (Ars Vetus et Nova, 36, red. W. Bałus).
• Górak A., Johann Franz Hoffmann, Wizja św. Szymona Stocka, 1745. Strzegom kościół parafialny pw. Św. Piotra i św. Pawła, promotional materials for the “Szlak Sakralny Sztuki Barokowej im. Michaela Willmanna”, no date and place of publication.
• Hołownia R., Pod egidą kardynała Fryderyka Heskiego. Barokizacja kościoła św. Jakuba w Nysie w 4 ćw. XVII wieku, [in:] Nysa. Sztuka w dawnej stolicy biskupiego księstwa, red. R. Hołownia, M. Kapustka, Wrocław 2008, p. 147, 152–153.
• Jeremias Joseph Knechtel (1679–1750), legnicki malarz doby baroku, red. A. Kozieł, E. Kłoda, Legnica 2012, nr B.22, p. 236.
• Kalinowski K., Architektura barokowa na Śląsku w drugiej połowie XVII wieku, Wrocław 1974 (Studia z Historii Sztuki, 21, red. W. Jaworska, J. Pietrusiński).
• Kalinowski K., Architektura doby baroku na Śląsku, Warszawa 1977.
• Kalinowski K., Rzeźba barokowa na Śląsku, Warszawa 1986.
• Kogut M., Dawny kult Matki Boskiej Szkaplerznej w Głębowicach, “Saeculum Christianum” 11 (2004) nr 2, p. 45–50.
• Lec Z., Placówki jezuickie na Śląsku do kasaty zakonu, [in:] Miejsce i rola kościoła wrocławskiego w dziejach Śląska, red. K. Matwijowski, Wrocław 2001, p. 88.
• Linette E., Jan Catenazzi i jego dzieło w Wielkopolsce, Warszawa–Poznań 1973 (Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Wydział Historii i Nauk Społecznych, Prace Komisji Historii Sztuki, t. 9, z. 3).
• Mager R., Gründung des Karmelitenklosters zu Gross-Strenz, “Heimatblätter des Kreises Wohlau” 11 (1922), p. 81–84.
• Organisty A., Skrabski J., Rola i znaczenie projektów architektonicznych Matthiasa Steinla – przegląd dotychczasowych ustaleń, nowe spostrzeżenia, [in:] Opactwo cystersów w Lubiążu i artyści, red. A. Kozieł, Wrocław 2008, p. 202–203 (Acta Universitatis Wratislaviensis, no. 3012, Historia Sztuki, 26).
• Szemborski H., Późnobarokowe wyposażenie rzeźbiarskie w pokarmelickim kościele p.w. św. Eliasza Proroka w Głębowicach koło Wołowa, Wrocław 1988, master degree dissertation typescript, Archiwum Uniwersytetu Wrocławskiego, sygn. W. II, 520.
• Wiszewski P., Nowożytne dzieje chrześcijaństwa na Dolnym Śląsku (1526–1810), [in:] Dolny Śląsk. Monografia historyczna, red. W. Wrzesiński, Wrocław 2009, p. 292–293.
• Wrabec J., Wpływ architektury Wielkopolskiej na przygraniczne tereny Dolnego Śląska w XVIII stuleciu, “Biuletyn Historii Sztuki” 43 (1991) no. 3–4, p. 242–245.
• Wrabec J., Zespół poklasztorny w Głębowicach k. Wołowa (dawniej Trzcinica Wielka). Historia i architektura. Studium do celów konserwatorskich, Wrocław 1991, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu, sygn. 4234/91.
• Wrabec J., Barokowe kościoły na Śląsku w XVIII w. Systematyka typologiczna, Wrocław 1986 (Studia z Historii Sztuki, 37, red. W. Juszczak, J. Kowalczyk, T. Mroczko).
• Wrabec J., Architektoniczny język Dientzenhoferów czeskich na Śląsku, Wrocław 2004 (Acta Universitatis Wratislaviensis, no. 2700, Historia Sztuki, 19).
• Wrabec J., Klasztor na rozdrożu, [in:] Opactwo cystersów w Lubiążu i artyści, red. A. Kozieł, Wrocław 2008, p. 107 (Acta Universitatis Wratislaviensis, no. 3012, Historia Sztuki, 26).

Identifiers

ISSN

0867-8294

DOI

10.15633/fhc.2074

URI

http://czasopisma.upjp2.edu.pl/foliahistoricacracoviensia/article/view/2074