Z dziejów polityki dynastycznej króla Węgier Béli IV

• Authors: Stefaniak Piotr

Title variants

EN

On the history of the dynastic policy of King Béla IV of Hungary

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Żyjąc w okresie niebywałego zagrożenia Węgier od strony Tatarów, którzy upatrzyli sobie nizinę węgierską na swoją potencjalną siedzibę, król Béla IV postanowił nie tylko bronić swej ojczyzny, ale po najeździe z lat 1241–1242 ją odbudować i stać się tym samym drugim założycielem państwa. Pragnąc je ugruntować także na arenie międzynarodowej, postanowił prowadzić dość skuteczną politykę dynastyczną. Dzięki ożenkowi zwłaszcza córek udało się królowi węgierskiemu zmontować blok polityczny obejmujący omal wszystkich sąsiadów, mianowicie: dwóch książąt polskich, dwóch ruskich i, po jednym, bawarskiego, brandenburskiego oraz chana kumańskiego. Pierwszy mariaż, córki Kingi (Kunegundy), został zaaranżowany z księciem sandomierskim Bolesławem Wstydliwym, bratem małżonki młodszego brata króla, księcia Kolomana, w 1239 r. To małżeństwo, podobnie, jak drugie, Anny, zawarte w 1243 r. z księciem czernihowskim Rościsławem Rurykowiczem, miało na celu pomoc w walce z Tatarami. Król Béla IV oczekiwał przede wszystkim informacji o ruchach wojsk mongolskich i posiłków wojskowych od książąt-zięciów. Kolejne decyzje dynastyczne spowodowane były montowaniem bloku politycznego obejmującego Europę Środkową, od Bałtyku po Bawarię, Ruś i Serbię. W 1250 r. królewna Elżbieta poślubiła księcia Bawarii i Palatynatu, Henryka XIII Wittelsbacha, w rok później Konstancja została wysłana do Chełma, aby zostać żoną młodszego księcia halickiego Lwa. W 1256 r. najmłodsza córka królewska, Jolenta, poślubiła Bolesława Pobożnego pana Wielkopolski i Pomorza. W 1264 r. syn Béli IV, noszący jego imię, ożenił się z margrabianką brandenburską Kunegundą. Przy okazji warto podkreślić, że związki małżeńskie Béli oraz Elżbiety szachowały dodatkowo rosnącą potęgę Austrii, która przeszła w ręce Habsburgów. Także antyczeskie oblicze miały śluby Kingi, Konstancji i Jolenty. Aby zaś mieć wpływ na integrację z Węgrami przybyłego na ich tereny ludu koczowników Kumanów (Polowców), król Béla IV postanowił ożenić swego następcę na tronie, Stefana V, z córką chana Kutena. Należy podkreślić trafność decyzji królewskich, gdyż polityka dynastyczna Béli IV przyniosła swe owoce, które były absorbowane przez kolejne trzy pokolenia zasiadające na tronie Węgier aż do początku XIV w.

EN

Living in the times in incredibly threatening to Hungary from the Tatars, who chose the Hungarian plain as their potential seat, King Béla IV decided not only to protect his fatherland, but also to rebuild it after the 1241–1242 invasion and thus to become the second founder of the state. Also wishing to strengthen its position in the international arena he decided to follow a rather successful dynastic policy. Especially, thanks to the marrying off of his daughters, the Hungarian king managed to put together a political alliance which included nearly all his neighbors, namely, two Polish princes, two Ruthenian princes, one duke of Bavaria and one of Brandenburg as well as a Kuman khan. He married off his daughter Kinga (Cunegund) to Bolesław the Chaste, a Duke of Sandomierz, the king’s younger brother’s brother-in-law, in 1239. Similarly, marrying off his daughter Anna to Rostislav Mikhailovich, a prince of Chernigov, in 1243, was aimed at securing support against the Tatars. Mainly, King Béla IV expected to receive information about Mongol troop movements and military support from his sons-in-law. Further dynastic decisions were influenced by the idea of building up a political alliance encompassing Central Europe, from the Baltic to Bavaria, the Kingdom of Ruthenia and Serbia. In 1250 princess Elisabeth was married off to Henry XIII Wittelsbach, Duke of Bavaria and Palatinate, and a year later princess Constance was sent to Chełm to marry the younger prince of Halych, Lev. In 1256 the youngest royal daughter, Yolanda, became the wife of Boleslaw the Pious, Duke of Greater Poland and Pomerania. In 1264 the son of Béla IV, named after him, married a princess of Brandenburg, Cunegund. Incidentally it is worth noting that the marriages of Béla and Elisabeth additionally thwarted the increasing power of Austria, which was taken over by the Habsburgs. Also the marriages of Kinga, Constance and Yolanda had an anti-Bohemian character about them. To secure his influence on the integration between the Hungarians and the nomad tribe of Cumans, who arrived on their territory, King Béla IV decided to marry off his successor to the throne, Stephen V, to a daughter of a chieftain of the Cumans. The relevance of the king’s decisions needs to be emphasized, because the dynastic policy of King Béla IV bore the fruits to which the next three generations of the Hungarian throne reaped untill the beginning of the fourteenth century.

Keywords

PL

Tatarzy; Babenbergowie; Kumanowie (Połowcy); Béla IV; Maria Laskaris;

EN

Tatars; Babenberg’s dynasty; Cumans; King Béla IV; Queen Mary Laskaris;

• Publisher: Uniwersytet Opolski. Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego
• Journal: Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego
• Year: 2016
• Volume: 36
• Issue: 36/2
• Pages: 99-124

Contributors

author

Stefaniak Piotr

• Kraków

References

• Źródła
• Catalogus fontium historiae Hungariae, A. Gombos (wyd.), Budapestini 1937.
• Codex Diplomaticus Hungariae, ecclesiasticus et civilis, G. Feyer (wyd.), Budapest 1839.
• Długosz J., Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, A. Przeździecki (wyd.), t. III, Cracoviae 1864.
• Dworzaczek W., Genealogia. Tablice, cz. 1: Rodziny panujące w Polsce i w krajach sąsiednich, Warszawa 1959.
• Joannis Dlugossi Senioris. Opera omnia, A. Przeździecki (wyd.), Cracoviae 1887.
• Kosmova letopisu českého pokračovatelé, J. Emler (wyd.), Fontes rerum Bohemicarum, t. II, Praha 1874.
• Kronika Wielkopolska, tłum. K. Abgarowicz, Warszawa 1965.
• Rocznik Kapituły Poznańskiej, MPH, seria II, t. VI.
• Rocznik Lubiąski, MPH.
• Rocznik Traski, MPH, t. II.
• Roczniki Wielkopolskie, MPH, seria II, t. VI.
• Stefaniak P., Dekretał papieża Piusa XII źródłem do dziejów życia św. Małgorzaty Węgierskiej OP, ABMK 91 (2009), s. 329.
• Szent Margit legendája írta Ráskai Lea OP nővér a Boldog Szűz Buda Szigetén lévő domonkos apácakolostorában 1510-ben, köz. Stefaniak P., ford. Rostetter Sz., Boroszló 2016 [Legenda św. Małgorzaty w klasztorze dominikanek na Wyspie Błogosławionej Dziewicy pod Budą w 1510 roku przepisała mniszka Lea Ráskai OP., oprac. P. Stefaniak, tłum. S. Rostetter, Wrocław 2016].
• Vita Latina Anonyma, alias Ioanni de Vercelli Magistro Generali Ordinis Praedicatorum tributa, e saecundo XIII exuente, w: Inquisitio iussu Sanctissimi Domini Nostrii Pii Papae XII peracta De Vita beatae Margaritae ab Hungariae sanctimonialis ordinis praedicatorum deque cultu ei praestito, Roma 1944.
• Żywot świętej Kingi Księżnej Krakowskiej. Vita Sanctae Kyngae Ducissae Cracoviensis, tłum. B. Przybyszewski, Tarnów 1997.
• Opracowania
• Almási T., A tizeharmadik század története, Szeged 2000.
• Balazs G., Szelenyi K., Die Magyaren. Geburt einer Nation, Budapest 1989.
• Balzer O., Genealogia Piastów, Kraków 1895.
• Bőle K., Życiorys bł. Małgorzaty (królewny-dominikanki), Lwów 1932.
• Borkiewicz I., Święta Kinga w świetle legend i historii, Stary Sącz 1999.
• Cohn L., Stammtafeln zur Geschichte der deutschen Staaten und Niederlanden, t. I, Braunschweig 1871.
• Dimnik M., The Dynasty of Chernigov 1146–1246, Cambridge 2003.
• Dobraczyński J., Doba krucjat. Szkice historyczne z XI–XIII w., Warszawa 1968.
• Fine J., The Late Medieval Balkans, Ann Arbor 1987.
• Garlicki A. (red.), Poczet królów i książąt polskich, Warszawa 1987.
• Hruszewśkij M., Istorija Ukrainy – Rusy, t. III, Lwiw 1905.
• Jasiński K., Uzupełnienia do genealogii Piastów, SZ (1960), nr 5, s. 100.
• Jörg K., Premysl Otokar II. von Böhmen. Der goldene König, Graz – Wien – Köln 1989.
• Jubileusz 700-lecia śmierci bł. Jolenty, „Wiadomości z Prowincji Św. Maksymiliana Marii Kolbego Zakonu Ojców Franciszkanów w Polsce” (2000), nr 2, s. 141–143.
• Kowalski L., Fischer S., Żywot bł. Kingi i dzieje jej kultu, Tarnów 1992.
• Kristó G., Az Árpád-kor háborúi, Debrecen 1986.
• Lazar I., Kleine Geschichte Ungarns, Wien 1990.
• Ney K., Żywot błogosławionej Jolenty, Kronika klasztoru zakonnic św. Klary w Gnieźnie, Leszno 1843.
• Niezgoda C., Bł. Salomea, św. Kinga i bł. Jolanta – związki rodzinne i duchowość, StF (2001), nr 11, s. 248.
• Niezgoda C., Błogosławiona Jolanta wpośród Arpadów i Piastów, Kraków 2002.
• Niezgoda C., Święta Kinga. Żywot hagiograficzny, Stary Sącz 1999.
• Puskely M., Virágos kert vala híres Pannónia… Példaképek a magyar múltból X–XVII. század, Budapest 1994.
• Reychman J., Dzieje Węgier, Łódź – Warszawa 1963.
• Samsonowicz H., Leszek Czarny, w: Garlicki A. (red.), Poczet królów i książąt polskich, Warszawa 1987, s. 196–202.
• Sawicki W., Błogosławiona Jolenta. Życie i dzieje kultu, Gniezno – Niepokalanów 1980.
• Sroka S., Historia Węgier do 1526 roku w zarysie, Bydgoszcz 2000.
• Stefaniak P., Árpád-házi Boldog Konstancia OP (1238–1301) magyar királylány és halicsi hercegnő, Budapest 2009.
• Stefaniak P., Bł. Konstancja Arpadówna OP, Księżna Halicka (1238–1301), Quo vadis, wydanie specjalne, Budapest 2005.
• Stefaniak P., Błogosławiona Jolenta, Kraków 2011.
• Stefaniak P., Dzieje najstarszego we Lwowie klasztoru żeńskiego, tercjarek dominikańskich (1293–1740), cz. 1, „Cracovia Leopolis” (2003), nr 4, s. 27–29.
• Stefaniak P., Dzieje tercjarek dominikańskich „de poenitentia” we Lwowie (1293–1740), NP 121 (2014), s. 81–87.
• Stefaniak P., Konstancja Arpadówna, księżna halicka, zapomniana dominikanka ze Lwowa, „Semper Fidelis” (2001), nr 1, s. 48–51; (2001), nr 2, s. 26–30
• Stefaniak P., Księżna Wielkopolska, Błogosławiona Jolenta Helena Arpadówna OSC (1244–1304), Gniezno 2009.
• Stefaniak P., Święta Kinga Arpadówna OSC (1234–1292). Życie i dzieło, Kraków 2012.
• Stefaniak P., Święta Kinga Arpadówna, mniszką zakonu Świętej Klary (1234–1292), Quo vadis, wydanie specjalne, Budapest 2005.
• Stefaniak P., Święta Małgorzata Węgierska, Kraków 2011.
• Trzósło R., Życie, działalność i kult bł. Kingi fundatorki klasztoru PP. Klarysek w Starym Sączu, Wrocław 1990.
• Ulanowski B., Drugi napad Tatarów na Polskę, Kraków 1884.
• Walczy L., Kult bł. Kingi w małopolskich ośrodkach górnictwa solnego, „Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce” 28 (1994), s. 27–35.
• Wertner M., Az Árpádok családi története, Nagybecskerek 1892.
• Włodarski B., Polska i Czechy w drugiej połowie XIII wieku i początkach XIV wieku (1250–1306), Lwów 1931.