„Sprawa wileńska” na łamach polskojęzycznej prasy litewskiej w Wilnie w latach 1919–1922

• Authors: Dąbrowski Przemysław

Title variants

EN

“The issue of Vilnius” in the pages of Polish-speaking Lithuanian press in Vilnius in the years 1919–1922

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Polskie i litewskie ugrupowania polityczne i społeczne dawnej stolicy byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego wysuwały szereg argumentów w zakresie rozwiązania tak zwanej „sprawy wileńskiej”. Bez wątpienia był to punkt zapalny we wzajemnych stosunkach narodowościowych. W okresie tym, władza w Wilnie zmieniała się bardzo często, zaś naprawę sytuację podjęto już w okresie Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich. Nowe rozwiązania z kolei, zaczęto wprowadzać w życie w ramach tak zwanej Litwy Środkowej. To co prezentowano na szpaltach periodyków litewskich wychodzących w języku polskim było stanowiskiem dość „umiarkowanym”, porównując z niezwykle „radyklanymi” tezami lansowanymi w prasie litewskojęzycznej. Argumenty wysuwane przez publicystów polskojęzycznej prasy litewskiej w Wilnie, a także przedstawicieli polskich ugrupowań polityczno-społecznych, świadczyły o tym, iż w okresie dwudziestolecia międzywojennego, nie było jakiejkolwiek szansy na dialog między Polakami i Litwinami, co do przyszłości stolicy byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Oskarżenia i pretensje jednej strony, rodziły podobne po drugiej, zaś rozwijający się brak obopólnego porozumienia, „zmazywał” przez kolejne lata tak ciężko wypracowane wspólne dziedzictwo dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

EN

Polish and Lithuanian political and social groups in the former capital of the former Grand Duchy of Lithuania claimed a number of arguments in solving the “case of Vilnius”. Without a doubt, this was a flashpoint in relations between nationalities. During this period, the authorities in Vilnius changed very often and the repair situation had already been taken during the Board of Civil Eastern Territories. New solutions were introduced in place in the so-called Central Lithuania. This is what was presented in the pages of Polish-speaking Lithuanian press of Vilnius was quite “moderate” in comparison with the unusually “radical” theses offered in a Lithuanian-press. The arguments put forward by the Polish-language journalists of the Lithuanian press in Vilnius and representatives of the Polish political and social groups testified to the fact that in the interwar period, there was not any chance of dialogue between Poles and Lithuanians, about the future of the former capital of the former Grand Duchy of Lithuania. Accusations and blame the one hand, bore similar on the other. Developing a lack of mutual agreement, blurred over the years the common heritage of the former Polish-Lithuanian Commonwealth.

Keywords

PL

Wielkie Księstwo Litewskie; spór o Wilno; prasa litewska; Rzeczpospolita Obojga Narodów

EN

the former Grand Duchy of Lithuania; dispute over Vilnius; Lithuanian newspaper; Polish-Lithuanian Commonwealth

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Studia Prawno-Ekonomiczne
• Year: 2015
• Volume: XCV (95)
• Pages: 31-55

Dates

published

2015

Contributors

author

Dąbrowski Przemysław

• UWM, Katedra Filozofii i Polityki Prawa, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

References

• Materiały źródłowe:
• 15 lipca 1920 r…, Echo Litwy, 1920/128.
• A.L. [sygn. nierozwiązana], Jak się tworzy państwo litewskie, cz. I, Głos Litwy 1919/9.
• A.L. [sygn. nierozwiązana], Jak się tworzy państwo litewskie, cz. II, Głos Litwy 1919/10.
• A.R. [sygn. nierozwiązana], A jednak jaśniej, Głos Litwy 1919/125.
• A.R. [sygn. nierozwiązana], Czyżby to miała być antypolskość?, Echo Litwy 1920/84.
• A.R. [sygn. nierozwiązana], Demokratom z przeciwka, Głos Litwy 1919/111.
• A.R. [sygn. nierozwiązana], Któż my tacy, my – wilnianie?, Głos Litwy 1919/110.
• A.R. [sygn. nierozwiązana], Luźne myśli o moralności w polityce, cz. I, Głos Litwy 1919/143.
• A.R. [sygn. nierozwiązana], O Wilno, cz. I, Głos Litwy 1919/19.
• A.R. [sygn. nierozwiązana], O Wilno, cz. II, Głos Litwy i1919/20.
• A.R. [sygn. nierozwiązana], Różne poglądy, Głos Litwy 1919/113.
• A.R. [sygn. nierozwiązana], We własnej przystani, Wiadomości Wileńskie 1920/7.
• [Abramowicz L.], Statystyka druków wileńskich w 1919 r.[oku], mps., Kolekcja Ludwika Abramowicza, Lietuvos Mokslų Akademijos Vrublevskių Biblioteka, Rankraščių Skyrius (LMAVB), Kolekcja Ludwika Abramowicz, fond 79, teczka 868.
• Akt oskarżenia przeciwko mieszkańcowi miasta Wilna Michałowi Birżyszce, mps., LMAVB, Kolekcja rękopisów literackich, fond 29, teczka 91.
• Alfa [sygn. nierozwiązana], Zgromadzenie wileńskie zamiast Sejmu, Litwa, Wilno 1922/4.
• Alfa. [sygn. nierozwiązana], Uchwała w przedmiocie przynależności państwowej Ziemi Wileńskiej, Litwa 1922/17.
• Alski [sygn. nierozwiązana], Moment obecny sporu polsko-litewskiego o Wilno, Litwa 1922/47.
• Alski. [sygn. nierozwiązana], Ciężka próba narodu, Litwa 1922/19.
• Andrzejewski Z., Dążenia Litwinów, Nasza Niwa 1920/10.
• Artykuł zamieszczony…, Głos Litwy 1919/89.
• Audax. [sygn. nierozwiązana], O tak zwanej fizjognomii m. Wilna, cz. II, Echo Litwy 1920/37.
• B.Z. [sygn. nierozwiązana], Naród i państwo, Nasza Niwa 1920/11.
• B.[irżysz]-ka M., Al. Babiański…, Głos Litwy 1919/36.
• B.[irżysz]-ka M., Dookoła plebiscytu, Głos Litwy 1920/46.
• B.[irżysz]-ka M., Drobne, nieuchwytne…, Głos Litwy 1919/2.
• B.[irżysz]-ka M., Gdyśmy przed paru tygodniami…, Głos Litwy 1919/29.
• B.[irżysz]-ka M., I jeszcze o plebiscycie…, Głos Litwy 1919/30.
• B.[irżysz]-ka M., Jedną z plag…, Głos Litwy 1919/3.
• B.[irżysz]-ka M., Jesteśmy obecnie w okresie…, Głos Litwy 1919/21.
• B.[irżysz]-ka M., Jesteśmy świadkami…, Głos Litwy 1919/14.
• B.[irżysz]-ka M., Nieznośna atmosfera, Głos Litwy 1919/6.
• B.[irżysz]-ka M., Prasa polska…, Głos Litwy 1919/35.
• B.[irżysz]-ka M., Przed paru zaledwie tygodniami…, Głos Litwy 1919/7.
• B.[irżysz]-ka M., Sprawozdanie korespondenta…, Głos Litwy 1919/4.
• B.[irżysz]-ka M., Ułożenie się stosunków międzypaństwowych..., Głos Litwy 1919/8.
• B.[irżysz]-ka M., W chwili obecnej Polska…, Głos Litwy 1919/13.
• B.[irżysz]-ka M., W pismach warszawskich…, Głos Litwy 1919/11.
• B.[irżysz]-ka M., Wiadomość…, Głos Litwy 1919/33.
• Baczny obserwator…, Głos Litwy 1919/122.
• Bierzemy do rąk…, Głos Litwy 1919/88.
• Brzozowski Z., Litwa – Wilno 1910–1945, Paryż 1988.
• Bukowiecki H., Niebezpieczny posiew, Głos Ludu 1921/3.
• Chiński mur, Głos Litwy 1919/62.
• Co o nas mówią w Sejmie Litewskim, Głos Ludu 1921/4.
• Czemu „w Litwie”, nie „na Litwie”, Głos Litwy 1919/155.
• Czy rząd kowieński posiada prawa do Litwy Wschodniej?, Przyszłość Litwy 1922/1.
• Czy zdzierżycie?, Zakneblowane usta – jednodniówka, Wilno 7 VI 1922.
• Daje się nieraz dziś usłyszeć…, Wiadomości Wileńskie 1920/2.
• Dziś odbędą się wybory…, Głos Litwy 1922/6.
• Do czytelników, Głos Ludu 1921/1.
• Feliks K-ki. [sygn. nierozwiązana], Do pracy nad ekonomicznym stanem Litwy, Głos Litwy 1919/13.
• Filaret. [sygn. nierozwiązana], Ze stosunków krajowych, Głos Ludu 1921/6
• Gal. [sygn. nierozwiązana], W błędnym kole, Litwa 1922/29.
• Galingas [sygn. nierozwiązana], Rocznica, Litwa 1922/11.
• Gdy się zejdzie przeciętny…, Głos Litwy 1919/84.
• „Głos Litwy” a „Nasz Kraj”…, Głos Litwy 1919/55.
• Guga [sygn. nierozwiązana], O przyszłość naszą i Wilna, Litwa Niepodległa – jednodniówka, Wilno 3 XII 1921.
• J.B. [sygn. nierozwiązana], O polityce polskiej względem Litwinów, Głos Litwy 1919/122.
• J.G. [sygn. nierozwiązana], O los Wileńszczyzny, Nasza Niwa 1920/2.
• J.K. [sygn. nierozwiązana], O plebiscycie, Głos Litwy 1919/37.
• J. P-jis. [sygn. nierozwiązana], Granice Litwy etnograficznej, Nowiny Litewskie 1918/11.
• Jeden z naszych artykułów…, Głos Litwy 1919/83.
• Jedna ze spraw…, Echo Litwy 1920/25.
• Jesteśmy świadkami…, Głos Litwy 1919/73.
• Jeszcze na początku…, Głos Litwy 1919/134.
• K.B. [sygn. nierozwiązana], O losy Litwy, Echo Litwy 1919/8.
• K.C. [sygn. nierozwiązana], Samookreślenie, a plebiscyt, Głos Litwy 1919/53.
• Kapka [sygn. nierozwiązana], Zamaskowana polonizacja, Straż Litwy 1921/23.
• Kn. [sygn. nierozwiązana], Łzy radości – łzy smutku, Echo Litwy 1920/131.
• Komitet Redakcyjno-Wydawniczy, Od dziś dnia…, Głos Litwy 1920/1.
• Komitet Redakcyjno-Wydawniczy, W poczuciu powagi…, Echo Litwy 1920/135.
• Kunigaikštis [sygn. nierozwiązana], Rozdziobią was kruki i wrony, Litwa 1922/58.
• Litewska teoria o „spolszczonych” Litwinach, mps., Archiwum Akt Nowych w Warszawie (AAN), Ministerstwo Spraw Zagranicznych w Warszawie, zespół 322, teczka 9382.
• Łachim B., Rok temu my…, Dzwon Litwy 1921/26.
• M.P. [sygn. nierozwiązana], O przyszłość miasta Wilna i guberni wileńskiej, Wilno 1918.
• Mański [sygn. nierozwiązana], Gdzie wyjście?, cz. II, Echo Litwy 1920/101.
• Mański [sygn. nierozwiązana], Nasza antypolskość, Echo Litwy 1920/44.
• Mański [sygn. nierozwiązana], Spotkajmy się i poznajmy, Echo Litwy 1920/43.
• Mański [sygn. nierozwiązana], Tylko z Litwą, Dzwon Litwy 1920/3.
• Martyrologia prasy litewskiej w Wilnie, Józef – jednodniówka wileńska, Wilno 22 XI 1921.
• Michałowski B., Każdy człowiek…, Dzwon Litwy 1921/16.
• Minął rok 1919…, Echo Litwy 1920/1.
• N. [sygn. nierozwiązana], Wówczas i dziś, Głos Litwy 1919/134.
• Nareszcie sami!…, Wiadomości Wileńskie 1920/16.
• Nie tyle czytamy…, Głos Litwy 1919/133.
• Ob. T. Szopie…, Echo Litwy 1920/1.
• Od dłuższego już czasu…, Wiadomości Wileńskie 1920/19.
• Od Redakcji „Przyszłości Litwy”, Przyszłość Litwy 1922/1.
• Od Redakcji, Dzwon Litwy 1920/1.
• Od Redakcji, Głos Litwinów – jednodniówka, Wilno 21 VI 1922.
• Od Redakcji, Nasza Niwa 1920/1.
• Ostrzeżenie!!, Głos Litwy 1922/5.
• Parę razy już poruszaliśmy…, Głos Litwy 1919/74.
• Parokrotnie poruszaliśmy…, Echo Litwy 1920/108.
• Pax [sygn. nierozwiązana], Pierwsze kroki, Głos Litwy 1919/4.
• Pertinas [sygn. nierozwiązana], Dlaczego Litwa domaga się stale Wilna, Litwa 1922/76.
• Pewien polityk wileński…, Wiadomości Wileńskie 1920/21.
• Pewne pismo wileńskie…, Głos Litwy 1919/104.
• Polska w Wilnie, Głos Litwy 1921/83.
• Pos. Kamieniecki, jak wiemy…, Głos Litwy 1919/150.
• Pragnęlibyśmy przede wszystkim…, Echo Litwy 1920/11.
• Prasa litewska, mps., Kolekcja Ludwika Abramowicza, LMAVB, fond 79, teczka 844.
• Przed paru dniami…, Głos Litwy 1919/96.
• Przed półtrzecia rokiem…, Adam – jednodniówka, Wilno 22 XI 1921.
• Przegląd prasy…, Echo Litwy 1920/10.
• Redakcja, Od dawna już…, Głos Ludu 1921/1.
• Redakcja, Przed paru laty…, Głos Litwy 1919/1.
• Rola Polaków litewskich…, Echo Litwy 1920/26.
• Römer M., Litwa. Studium o odrodzeniu narodu litewskiego, Lwów 1908.
• Sprawa zawieszenia dziennika „Głos Litwy”, Echo Litwy 1919/1.
• Stanowisko litewskie wobec wyborów do tak zwanego „Sejmu Wileńskiego”, Litwo, ojczyzno moja – jednodniówka, Wilno 10 XII 1921.
• Stosunek Litwy Niezależnej do Państwa Polskiego, Głos Ludu 1921/6.
• Stosunek Litwy Niezależnej do Państwa Polskiego, Głos Ludu 1921/8.
• T. zw. demokracja polska…, Echo Litwy 1920/95.
• Ten trzeci [sygn. nierozwiązana], Ewentualne drogi do porozumienia, Głos Litwy 1920/51.
• W artykule swym…, Głos Litwy 1919/156.
• W artykule wczorajszym…, Głos Litwy 1919/69.
• W nr 146 „Głosu Litwy”…, Głos Litwy 1919/149.
• W numerze sobotnim…, Głos Litwy 1919/160.
• W wyborach…, Głos Litwy 1922/1.
• W.O. [sygn. nierozwiązana], Naprawa błędów historii, Echo Litwy 1920/107.
• W.O. [sygn. nierozwiązana], Nasz stosunek do społeczeństwa polskiego w chwili obecnej, Echo Litwy 1920/127.
• W.O. [sygn. nierozwiązana], Ugodowcy litewscy, cz. II, Echo Litwy 1920/99.
• W.O. [sygn. nierozwiązana], Wilno-Gdańsk (zestawienie polityczne), Echo Litwy 1920/119.
• Walka obszarników o majątki, Głos Ludu 1921/2.
• Wiedzieliśmy od paru tygodni…, Głos Litwy 1919/82.
• Wileńskie Biuro Informacyjne, mps., LMAVB, Kolekcja Mariana Świechowskiego, fond 168, teczka 27.
• Wróblewski T., Prasa litewska w Wilnie przed sądem i rządem „Litwy Środkowej”, Kowno 1921.
• Wszystkie pisma polskie…, Głos Litwy 1919/86.
• Wybory do Konstytuanty Litewskiej, Głos Litwy 1919/163.
• Wznawiamy przerwaną…, Dzwon Litwy 1921/14.
• Z pobytu w Kownie…, Głos Litwy 1919/115.
• Z powodu oświadczenia…, Głos Litwy 1919/131.
• Z. [sygn. nierozwiązana], Dlaczego nie chcemy plebiscytu?, Echo Litwy 1919/10.
• Z. A. [sygn. nierozwiązana], „Nasz Kraj podaje…, Głos Litwy 1919/39.
• Z. A. [sygn. nierozwiązana], „Nasz Kraj” zarzuca inteligencji litewskiej…, Głos Litwy 1919/45.
• Z. A. [sygn. nierozwiązana], Jedną ze spraw palących…, Głos Litwy 1919/37.
• Z. A. [sygn. nierozwiązana], Obchód rocznicy unii lubelskiej…, Głos Litwy 1919/49.
• Z. A. [sygn. nierozwiązana], Polacy w dniu dzisiejszym…, Głos Litwy 1919/38.
• Z. A. [sygn. nierozwiązana], W 350-tą rocznicę…, Głos Litwy 1919/43.
• Z. A. [sygn. nierozwiązana], Wojtek przemówił…, Głos Litwy 1919/48.
• Z. Ż. [sygn. nierozwiązana], O Unię polsko-litewską. Studium ekonomiczne, polityczne i kulturalne, cz. I, Echo Litwy 1920/27.
• Zamieszczony niżej…, Głos Litwy 1919/138.
• Zarys rozwoju życia umysłowego i politycznego Litwy oraz jej stosunek do Polski Niepodległej, mps., Komenda Wojewódzka Policji Państwowej w Wilnie, AAN, sygn. 8.
• Opracowania:
• Buchowski K., Litwomani i polonizatorzy. Mity, wzajemne postrzeganie i stereotypy w stosunkach polsko-litewskich w pierwszej połowie XX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2006.
• Dąbrowski P., Narodowa Demokracja byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Studium z zakresu myśli politycznej i działalności obozu narodowego na ziemiach litewsko-białoruskich w latach 1897–1918, Księgarnia Akademicka, Kraków 2010.
• Dąbrowski P., Rozpolitykowane miasto. Ustrój polityczny państwa w koncepcjach polskich ugrupowań działających w Wilnie w latach 1918–1939, Arche, Gdańsk 2012.
• Encyklopedia Ziemi Wileńskiej. Książka i prasa na Ziemi Wileńskiej. Drukarnie, wydawnictwa, księgarnie, biblioteki, czasopisma XVI w. – 1945 r., oprac. M. Jackiewicz, Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej, Bydgoszcz 2008..
• Makowski B., Litwini w Polsce 1920–1939, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1986.