Rola i miejsce religii i Kościoła katolickiego w życiu studentów polskich w Dorpacie i Rydze

• Authors: Janicki Arkadiusz

Title variants

EN

Role and place of religion and the Catholic Church in the life of Polish students in Dorpat and Riga

• Conference: czasopismo naukowe; rocznik
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł stanowi próbę określenia miejsca i roli Kościoła katolickiego w życiu młodzieży polskiej studiującej na Uniwersytecie w Dorpacie i na Politechnice w Rydze w XIX i na początku XX w. Duża liczba Polaków studiujących w obu uczelniach (łącznie około 5 tys. studentów polskich przed I wojną światową) skłania do postawienia pytania, jak wyglądało życie religijne studentów polskich w czasie studiów. Jest to szczególnie ważne jeśli uwzględni się fakt, iż młodzież polska przebywała w Rydze i Dorpacie w środowisku odmiennym etnicznie i religijnie, gdyż w obu tych miastach przeważała ludność miejscowa (Łotysze, Estończycy, Niemcy) przynależąca głównie do wyznania protestanckiego. W artykule przedstawiono relacje między studentami a duchownymi katolickimi, ukazano starania ludności polskiej o wybudowanie kościołów katolickich w Dorpacie i Rydze, a także przytoczono informacje o duchownych katolickich zapewniających posługę religijną dla miejscowych katolików. Na podstawie zachowanych źródeł przyjąć można, że Kościół katolicki nie odgrywał w życiu młodzieży polskiej szczególnie istotnej roli w okresie studiów. Wprawdzie oprócz zaspokojenia potrzeb duchowych księża katoliccy starali się aktywizować wiernych do działalności na niwie społecznej i narodowej, jednak skutki tych działań przynosiły na ogół niewielkie efekty.

EN

The paper attempts to determine the role and place of Catholic Church in the life of Polish students of Dorpat University and Riga Technical University in 19th century and at the beginning of 20th. Large numbers of Polish students at both schools (a total of approximately 5 thousand Polish students before World War I) gives rise to questions about religious life of Polish students during their education. It is particularly important when taking into consideration the fact, that Polish youth living in Riga and Dorpat found themselves in an ethnically and religiously different environment, as in both cities local population (Latvians, Estonians and Germans) was predominantly Protestant. The paper presents relations between the students and Catholic priests, efforts of Polish communities to build Catholic churches in Dorpat and Riga, as well as information about Catholic priests providing religious services to local Catholics. Based on preserved sources, it can be assumed, that the Catholic Church did not play a particularly important role in the lives of Polish youth while at University. Although besides satisfying the spiritual needs Catholic priests tried to encourage the parishioners to be active in the area of social and national efforts, results were usually not major.

Keywords

PL

Kościół katolicki w Rosji,; Inflanty,; Dorpat,; Ryga,; Uniwersytet w Dorpacie,; Politechnika w Rydze

EN

Catholic Church in Russia,; Livonia,; Dorpat,; Riga,; Dorpat University,; Riga Technical University

• Publisher: Archiwum Główne Akt Dawnych i Wydawnictwo DiG
• Journal: Miscellanea Historico-Archivistica
• Year: 2017
• Volume: 24
• Pages: 45-60

Dates

published

2017-11-29

printed

2017-11-29

Contributors

author

Janicki Arkadiusz

• Uniwersytet Gdański

References

• A. R., Listy z nad Bałtyku, Życie społeczne, „Prawda” 1890, R. X, nr 17, s. 196.
• Akko A., Ryskie Rzymsko-Katolickie Towarzystwo Dobroczynności, „Charitas”, Petersburg 1894.
• Archidiecezja Mohylewska (dokończenie), „Przegląd Katolicki”, Warszawa 5 (17) lutego 1881, R. 19, nr 7, s. 119.
• Archiwum Historyczne Estonii w Tartu, Eesti Ajaloo Arhiiv, f. 402,
• Biblioteka Litewskiej Akademii Nauk im. Wróblewskich w Wilnie, f. 43. 24707 (16653).
• Błaszczyk G., Polacy w Dorpacie w XIX i na początku XX wieku (do 1918 roku) [w:] „Młodsza Europa”. Od średniowiecza do współczesności. Prace ofiarowane profesor Marii Barbarze Piechowiak Topolskiej w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Zielona Góra 2008.
• Boromir, Dorpat. Obrazki z nad Embachu przez […], „Przegląd Akademicki”, Kraków 1890, R. 1, z. 5 (maj), s. 300.
• Cynarski J., Łotwa współczesna, Warszawa 1925.
• Dorpat, „Kraj” 1887, nr 2, s. 14.
• Dziekoński J. B., Przypomnienia z Wędrówek, „Dzwon literacki” 1846, t. 3, s. 179.
• Eckardt R., Material zu einer altgemeinen Statistic Livlands und Oesels. Mit Genehmigung des Livlandischen Statistischen Comites, aus dem Material desselben zusammengesteltt, Riga 1870.
• Encyklopedia Kościelna podług teologicznej encyklopedji Wetzera i Weltego, z licznemi jej dopełnieniami przy współpracownictwie kilkunastu duchownych i świeckich osób, wydana przez X. Michała Nowodworskiego, t. 11, Warszawa 1878.
• Heinrich E., Luźne kartki ze wspomnień uniwersyteckich, spisane przez starego dorpatczyka, wyd. II, poprawione, Warszawa 2003.
• Jałowiecki M., „Wspomnienia”, Biblioteka Narodowa w Warszawie, rkps. sygn. III. 10592.
• Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1991.
• Kossowski H. P., Antrittspredigt des Herrn Capellan, Magister Theologiae H. Kossowski, gehalten in der römisch-katholischen Universitäts-Kapelle zu Dorpat am 25. Sept. 1860, ss. 14.
• Kościół katolicki w Juriewie, „Kraj” 1897, nr 27, Dział literacko-artystyczny, s. 268.
• Kronika kościelna krajowa, „Przegląd Katolicki”, Warszawa 22 października 1863, R. 1, nr 42, s. 669.
• Kronika kościelna krajowa, „Przegląd Katolicki”, Warszawa 6 (18) września 1884, R. 22, nr 38, s. 624.
• Księga Pamiątkowa „Arkonji” 1879 – 9/V – 1929, cz. 1: Historyczno-Sprawozdawcza, Warszawa 1929.
• Latvijas Valsts vēstures arhīvs (Łotewskie Państwowe Archiwum Historyczne w Rydze, f. 2204, 2840.
• Limanowski B., Pamiętniki 1835–1870, t. 1, Warszawa 1957.
• Manteuffel G., Notatki o dziejach wiary rzymsko-katolickiej w Rydze 1201–1901, Warszawa 1902.
• Manteuffel G., Przewodnik po Rydze i jej okolicach, na podstawie badań najnowszych, Ryga 1906.
• Manteuffel G., Z dziejów Dorpatu i byłego Uniwersytetu Dorpackiego, Warszawa 1911.
• Mineyko J., Wspomnienia z lat dawnych, Warszawa 1997.
• Müller E. F., Statistisches hadelbuch für Kurland und Litauen. Nebst Übersichten über Livland und Estland, Jena 1918.
• Na odbudowanie spalonej kaplicy w Dorpacie, „Przegląd Katolicki”, 15 (27) stycznia 1887, R. 25, Nr 4, s. 58.
• Nowi biskupi, „Przegląd Katolicki”, Warszawa 14 (26) czerwca 1884, R. 22, nr 26, s. 423–424.
• Personal der Kaiserlichen Universität zu Dorpat im Anfange des 2. Semesters 1851 nebst Angabe der Zahl der Studirenden zu Anfange jedes Semesters seit dem Jahre 1836, und der Namen derjenigen Personen, denen im 1. Semester 1851 gelehrte Würden ertheilt worden sind, Dorpat 1851; Personal der Kaiserlichen Universität zu Dorpat. 1864, Dorpat 1864; Personal der Kaiserlichen Universität zu Dorpat. 1867. Semester II, Dorpat 1867; Personal der Kaiserlichen Universität zu Dorpat. 1869. Semester I, Dorpat 1869; Personal der Kaiserlichen Universität zu Dorpat, nebst Beilage. 1873. Semester II, Dorpat 1873; Personal der Kaiserlichen Universität zu Dorpat, nebst Beilage. 1874. Semester II, Dorpat 1874; Personal der Kaiserlichen Universität zu Dorpat, nebst Beilage. 1875. Semester I, Dorpat 1875; Personal der Kaiserlichen Universität zu Dorpat, nebst Beilage. 1875. Semester II, Dorpat 1875; Personal der Kaiserlichen Universität zu Dorpat, nebst Beilage. 1876. Semester I, Dorpat 1876; Personal der Kaiserlichen Universität zu Dorpat, nebst Beilage. 1876. Semester II, Dorpat 1876;
• Pietkiewicz, Z Dorpatu, „Przegląd Katolicki”, Warszawa 15/27 sierpnia 1891, R. 29, Nr 35 (1891).
• Podręczna encyklopedia kościelna, t. 9–10, Warszawa 1906.
• Przegląd Katolicki, Warszawa 28 listopada/10 grudnia 1896, R. 34, Nr 50 (1896).
• Przewłocki K., O początkach „Arkonji” (Wspomnienia) [w:] Księga Pamiątkowa „Arkonji” 1879 – 9/V – 1929, cz. 1, Warszawa 1929.
• Redlich F. A., Der Pole in der Baltischen Landen. Eine kulturgeschichtliche und volkskundliche Untersuchung, „Deutsche Wissenschaftliche Zeitschrift im Wartheland“, t. 2, 1941, z. 3–4.
• Romer E. I. M., „Pamiętniki i dzienniki. Pamiętniki. Dzieciństwo, lata szkolne i uniwersyteckie 1871–1897 (niedokończone)”, Biblioteka Narodowa w Warszawie, rkps. sygn. akc. 11855.
• Sprawozdanie ogólne z działalności korporacyi Welecyi przy Politechnice w Rydze za rok szkolny 1888/9, Warszawa 1890.
• Szachno B., Dorpat 1887–1892. Fragment pamiętnika pisanego w Wilnie w latach 1940–1945, mps w Archiwum Archidiecezjalnym Warszawskim.
• Światła i cienie. Z żałobnej karty, „Wędrowiec”, Warszawa 26 kwietnia (9 maja) 1903, R. 41, nr 19, s. 368.
• W Dorpacie, „Przegląd Katolicki”, R. 25, 8 (20) stycznia 1887, nr 3, s. 43.
• Żyskar F. J., Polacy w rozproszeniu. Tułacz tułaczom poświęca. Wspomnienia z piętnastu lat prac kapłańskich w Cesarstwie, Petersburg 1909.
• Зябловский Е. Ф., Новейшее землеописание Российской империи, сочиненное Зябловскимъ, Санктпетербургскаго Педагогическаго Института Экстраординарнымъ Профессоромъ, ч. 2, Санктпетербург 1807.
• Руцкий П. Г., Общества Лифляндской губернии. Составил по официальным данным П. Руцкий, Рига 1900.