Od systemu Braille’a do technologii wspomagających – rozważania nad information literacy osób z niepełnosprawnością wzroku

• Authors: Czerwińska Małgorzata

Title variants

EN

From the Braille system to assistive technologies – reflections on information literacy of persons with visual disabilities

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Do ważnych interdyscyplinarnych zjawisk społeczeństwa informacyjnego należą: kultura informacji i kształtujące ją kompetencje informacyjne – information literacy oraz środowisko informacyjne. Społeczeństwo informacyjne cechuje się właściwą sobie stratyfikacją społeczną, w której ulokowanie warunkowane jest kompetencjami informacyjnymi człowieka, a te wyznaczane są poziomem edukacji informacyjnej. Przedmiotem zainteresowania współczesnej tyflopedagogiki jest przygotowanie osób z niepełnosprawnością wzroku do inkluzywnego funkcjonowania w społeczeństwie opartym na wiedzy. Rozważaniami objęto podstawowe uwarunkowania pełnoprawnej obecności osób z niepełnosprawnością wzroku w świecie informacji, czyli materiały alternatywne (system Braille’a, tyflografika i audiodeskrypcja), wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych i wspomagających. Refleksje odniesiono do sytuacji edukacji i rehabilitacji osób niepełnosprawnych wzrokowo w Polsce, wyprowadzając tyflopedagogiczne wnioski i postulaty teoretyczno-praktyczne.

EN

The key interdisciplinary phenomena of the information society include information culture and information literacy that form it, as well as the information environment. The information society is characterized by its specific social stratification; one’s location in it is conditioned by information competence, while this in turn is determined by the level of information education. The subject of interest of contemporary typhlopedagogy is the preparation of people with visual disabilities for inclusive functioning in a knowledge-based society. These considerations have covered the basic conditions for the full-fledged presence of people with visual disabilities in the information world, i.e. the use of alternative materials (the Braille system, typhlographics and audio description), the use of information and communication technologies as well as assistive technologies. The reflections referred to the situation of education and the rehabilitation of visually impaired persons in Poland deriving typhlopedagogical attitudes and theoretical and practical postulates.

Keywords

PL

information literacy; niewidomy; materiały alternatywne; technologie informacyjno-komunikacyjne; technologie wspomagające

EN

information literacy; blind; alternative materials; information and communication technologies; assistive technologies

• Publisher: Zielona Góra University Press
• Journal: Dyskursy Młodych Andragogów / Adult Education Discourses
• Year: 2019
• Volume: 20
• Pages: 291-303

Dates

published

2019

Contributors

author

Czerwińska Małgorzata

• Uniwersytet Zielonogórski, Wydział Pedagogiki, Psychologii i Socjologii, Instytut Pedagogiki, Zakład Pedagogiki Specjalnej i Profilaktyki Społecznej

References

• Chmiel A., Mazur I. (2014), Audiodeskrypcja, Wydaw. Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań.
• Czerwińska M. (1999), Pismo i książka w systemie L. Braille’a w Polsce. Historia i funkcje rewa¬lidacyjne, Wydaw. SBP, Warszawa.
• Czerwińska M. (2003), Alfabet Braille’a, w: Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 1: a-f, T. Pilch (red.), Wydaw. Akademickie „Żak”, Warszawa, s. 80-87.
• Czerwińska M. (2015), System Braille’a – rewolucja medialna czy inkluzja społeczna osób z nie-pełnosprawnością wzroku? „Przegląd Biblioteczny”, nr 3, s. 365-381.
• Czerwińska M. (2017a), Information culture of person with visual disabilities in typhlology and information science reflections, „Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej”, nr 18, s. 29-52.
• Czerwińska M. (2017b), Od biblioteki brajlowskiej do cyfrowej, czyli o materiałach alternatywnych i technologiach wspomagających dla użytkowników z niepełnosprawnością wzroku. W kręgu rozważań bibliologiczno-tyflologicznych, „Roczniki Biblioteczne”, R. 61, s. 207-225.
• Czerwińska M. (2017c), Tyflografika – szansa na nowe oblicze książki niewidomego i obecność jej użytkowników w świecie informacji? W kręgu rozważań bibliologiczno-tyflologicznych, „Przegląd Biblioteczny”, nr 2, s. 169-184.
• Czerwińska M., Grzelecka E. (2017), Tyflografika i audiodeskrypcja – szansą na inkluzję spo¬łeczną osób z niepełnosprawnością wzroku?, w: Pedagogika specjalna – nowe obszary teorii i praktyki, T. Żółkowska, I. Ramik-Mażewska (red.), Wydaw. Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin, s. 69-82.
• Dycht M. (2016), Rehabilitacja i edukacja osób z dysfunkcją wzroku w dobie rozwoju nauk i no¬wych technologii, „Forum Pedagogiczne”, nr 1, s. 115-130.
• Fedorowicz M. (2010), Człowiek niepełnosprawny w bibliotece publicznej, Wydaw. Naukowe UMK, Toruń.
• Hildt-Ciupińska K., Bugajska J., Pawłowska-Cyprysiak K. (2018), Sprawozdanie etapowe. Przeprowadzenie wywiadów z niepełnosprawnością narządu wzroku. Wybór kluczowych kompetencji cyfrowych (e-kompetencji) z punktu widzenia samodzielności oraz aktywizacji zawodowej osób z niepełnosprawnością narządu wzroku. Określenie wskaźników oceniających poziom wybranych kompetencji, Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa (mps, arch. aut.).
• Jakubowski M. (2009), Tyflografika – historia i współczesność, metody i technologie, „Tyfloświat”, nr 1 (3), s. 36-40, http://www.firr.org.pl/uploads/PUB/Tyfloswiat-01_2009.pdf [dostęp: 30.12.2018].
• Jankowska A. (2009), Audiodeskrypcja – wzniosły cel w tłumaczeniu, „Między Oryginałem a Przekładem”, t. 14, s. 225-246.
• Kisilowska M. (2016), Kultura informacji, Wydaw. SBP, Warszawa.
• Marcinkowski A., Marcinkowski P. (2012), WCAG 2.0. Podręcznik dobrych praktyk, http://wi¬dzialni.org/wcag-20-podrecznik-dobrych-praktyk,m,mg,5,51 [dostęp: 30.12.2018].
• Paplińska M. (2015), Młode pokolenie osób z niepełnosprawnością wzroku w paradoksie infor¬macyjno-komunikacyjnym, w: Tyflopedagogika wobec współczesnej przestrzeni edukacyjno¬-rehabilitacyjnej, K. Czerwińska, M. Paplińska, M. Walkiewicz-Krutak (red.), Wydaw. APS, Warszawa, s. 136-155.
• Paplińska M. (2016a), Pismo Braille’a wobec wyzwań współczesnej komunikacji niewidomych – komunikat z badań, w: Pismo Braille’a – z tradycją w nowoczesność, M. Paplińska (red.), Fundacja Polskich Niewidomych i Słabowidzących „Trakt”, Warszawa, s. 89-100.
• Paplińska M. (2016b), Znaczenie czytania dotykowego i jego charakterystyka a bariery mental¬ne osób niewidomych i ociemniałych wobec pisma Braille’a, w: Pismo Braille’a – z tradycją w nowoczesność, M. Paplińska (red.), Fundacja Polskich Niewidomych i Słabowidzących „Trakt”, Warszawa, s. 11-32.
• Paplińska M. (2017), Technologiczne wsparcie uczniów niewidomych i słabowidzących w opiniach nauczycieli, w: Tyflopedagogika wobec współczesnych potrzeb wspomagania rozwoju, reha¬bilitacji i aktywizacji społecznej, M. Paplińska, M. Walkiewicz-Krutak (red.), Wydaw. APS, Warszawa, s. 114-132.
• Sealea J., Georgeson J., Mamas C., Swain J. (2015), Not the right kind of “digital capital”? An examination of the complex relationship between disabled students, their technologies and higher education institutions, „Computers & Education”, Vol. 82, pp. 118-128.
• Szarkowska A. (2009), Przekład audiowizualny w Polsce – perspektywy i wyzwania, „Przekła¬daniec”, nr 1 (20), s. 8-25.
• Szymanek V. (red.) (2014), Społeczeństwo informacyjne w liczbach 2014, Ministerstwo Admi¬nistracji i Cyfryzacji, Warszawa.
• Szymańska B., Strzymiński T. (2010), Audiodeskrypcja. Obraz słowem malowany. Standardy two¬rzenia audiodeskrypcji do produkcji audiowizualnych, Fundacja Audiodeskrypcja, Białystok.
• Śmiechowska-Petrovskij E. (2016a), Integrowanie technologii i technik brajlowskich w edukacji uczniów z niepełnosprawnością wzroku, w: Pismo Braille’a – z tradycją w nowoczesność, s. 101-125.
• Śmiechowska-Petrovskij E. (2016b), Nurty badawcze we współczesnych zagranicznych studiach poświęconych problematyce niepełnosprawności wzrokowej, „Forum Pedagogiczne”, nr 1, s. 131-148.
• Tadeusiewicz R. (2002), Społeczność Internetu, Akademicka Oficyna Wydawnicza „Exit”, War¬szawa.
• Trzeciakiewicz M. (red.) (b.d.), Audiodeskrypcja w teorii i praktyce, czyli jak mówić o tym, czego nie można zobaczyć, http://www.culturamentis.org/ aktualnosci/pwp-do-przodu-podreczniki-do-pracy-z-os-niewidomymi/ [dostęp: 29.12.2018].
• Ustawa z dnia 25 marca 2011 roku o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji oraz niektórych innych ustaw, http://www.isap.sęjm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20110850459 [dostęp: 29.12.2018].
• Van der Geest F., van der Meij H., van Puffelen C. (2014), Self-assessed and actual Internet skills of people with visual impairments, „Universal Access in the Information Society”, Vol. 13, Issue 2, pp. 161-174.
• Van Puffelen C. (2009), ICT-related skills and needs of blind and visually impaired people, „ACM SIGACCESS Accessibility and Computing”, Issue 93, pp. 44-48.
• Wiazowski J. (2015), Proces efektywnego doboru technologii wspierających edukację osób niewi¬domych i słabowidzących, w: Tyflopedagogika wobec współczesnej przestrzeni edukacyjno¬-rehabilitacyjnej, K. Czerwińska, M. Paplińska, M. Walkiewicz-Krutak (red.), Wydaw. APS, Warszawa, s. 156-178.
• Więckowska E. (2009), Zasady redagowania tyflografiki, „Tyfloświat”, nr 3 (5), s. 7-13, http://www.firr.org.pl/uploads/PUB/Tyfloswiat-03_2009.pdf [dostęp: 28.12.2018].
• Więckowska E. (red.) (2011), Instrukcja tworzenia i adaptowania ilustracji i materiałów tyflo¬graficznych dla uczniów niewidomych. Opracowana na zlecenie Departamentu Zwiększania Szans Edukacyjnych Ministerstwa Edukacji Narodowej, przez zespół tyflopedagogów ze Specjalnych Ośrodków Szkolno-Wychowawczych w Polsce w składzie: Marek Jakubowski (Owińska), Krystyna Kauba (Laski), Leszek Ogórek, Jolanta Ogórek (Kraków), Iwona Paw¬łowska (Warszawa), Alina Talukder (Owińska), s. Elżbieta Więckowska (Laski), Bydgoszcz, Laski, Kraków, Owińska (mps, Bibl. Tyfl., Laski).
• Zadrożny J. (red.) (2015), Społeczny Raport Alternatywny z realizacji Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami w Polsce, Fundacja KSK, Warszawa.
• Żórawska A., Więckowski R., Künstler I., Butkiewicz U. (2012), Audiodeskrypcja – zasady tworzenia, Warszawa, http://dzieciom.pl/wp-content/uploads/2012/09/Audiodeskrypcja¬-zasady-tworzenia.pdf [dostęp: 28.12.2018].

Identifiers

ISSN

2084-2740