Franciscus idiota – znaczenia kontekstowe i interpretacje hagiograficzne

• Authors: Andrzej Zając

Title variants

EN

Franciscus Idiota – Contextual Meanings and Hagiographic Interpretations

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Among many epithets characterizing St. Francis of Assisi in medieval Latin literature the term idiota can be distinguished. Due to its semantic ambiguity, it is not only intriguing but, in the first place, presents difficulties to the translators. In response to a question about what the characteristics of a hero determined this way are, it is helpful to recall the etymology and original meanings of the Greek term ἰδιώτης and its biblical applications. Dittological self-definitions: ignorans et idiota, idiota et subditus, simplex et idiota used in the writings of Francis are claiming on careful analysis, not only at the semantic level, but also the syntactic and the pragmatic as well. Characteristic phrases adopted by biographers assume new functions typical of hagiographic literature. To understand them well, it is necessary to take into account the extra-textual knowledge concerning the existential situation of the author, the nature and purpose of his expression and the cultural context of the era. The complexity of these issues is the subject of this study.

Wśród licznych epitetów charakteryzujących św. Franciszka z Asyżu w średniowiecznej łacińskiej literaturze źródłowej można wyróżnić wyraz idiota. Ze względu na swoją niejednoznaczność semantyczną nie tylko brzmi intrygująco, ale przede wszystkim nastręcza problemów autorom przekładów. W odpowiedzi na pytanie, o jaką charakterystykę bohatera tak określanego chodzi, pomocne jest przywołanie etymologii i pierwotnych znaczeń greckiego terminu ἰδιώτης [idiotes] oraz jego biblijnych zastosowań. Dyftologiczne autodefinicje: ignorans et idiota, idiota et subditus, simplex et idiota zastosowane w pismach Franciszka dopominają się o uważną analizę nie tylko na poziomie semantycznym, ale również syntaktycznym i pragmatycznym. Charakterystyczne wyrażenia przejęte przez biografów przybierają nowe funkcje typowe dla literatury hagiograficznej. By dobrze je rozumieć, konieczne jest uwzględnienie pozatekstowej wiedzy dotyczącej egzystencjalnej sytuacji autora, charakteru i celu wypowiedzi oraz kontekstu kulturowego epoki. Złożoność tych zagadnień jest właśnie przedmiotem niniejszego studium.

Keywords

PL

św. Franciszek z Asyżu; idiota; hagiografia; dyftologia; kontekst; interpretacja

EN

st. Francis of Assisi; idiota; hagiography; dittology; context; interpretation

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2014
• Volume: 62
• Issue: 8: Lingwistyka Korpusowa i Translatoryka
• Pages: 93-110

Contributors

author

Andrzej Zając

• Instytut Studiów Franciszkańskich
• Wyższe Seminarium Duchowne Franciszkanów w Krakowie

References

• Mattioli Anselmo, 1987, «Idiota. Mancanza di cultura o amore di ritiratezza? Nota di lessicografia francescana» [w:] Il Santo, 27, 121-144.
• Mortara Garavelli Bice, 2002, Manuale di retorica, Milano, Bompiani.
• Paepcke Fritz, 2009, «Rozumienie tekstu a przekład», [tłum.] G. Sowiński, [w:] Współczesne teorie przekładu. Antologia, [red.] P. Bukowski, M. Heydel, Kraków, Wydawnictwo Znak, 337-346.
• Uribe Fernando, 2009, «Dzieło hagiograficzne świętego Bonawentury» [w:] Wprowadzenie do źródeł franciszkańskich, [tłum.] E. Kumka, Kraków, Wydawnictwo Franciszkanów Bratni Zew, 195-226.
• Zając Andrzej, 2011, «Ignorans et ydiota e ponere in – terminologia e stilistica di San Francesco d’Assisi nell'originale e nelle traduzioni» [w:] Roczniki Humanistyczne 59/8, 191­202.