PL
Artykuł ten jest komentarzem do ustaleń, jakie odnośnie do czasu poczynił „Venerabilis Inceptor”. Chciałbym przyjrzeć się tu koncepcji Wilhelma Ockhama z punktu widzenia ontologii czasu, która jest obiektywistyczna (nieantropomorficzna), relacjonistyczna (niesubstancjalistyczna), przyjmuje istnienie „strzałki czasu” (tj. nieodwracalność kierunku jego upływu), opiera się na kauzalnej teorii czasu, a także respektuje rezultaty współczesnej fizyki oraz postulat „brzytwy Ockhama”. Ponieważ koncepcja czasu Ockhama zakorzeniona jest w Arystotelesowskiej „Fizyce”, stąd odnoszę się także do poglądów Filozofa, wskazując na podobieństwa i różnice w rozumieniu czasu przez obu filozofów, a także – trudności wiążące się z przyjmowanymi przez nich rozwiązaniami. Ogólny wniosek, jaki wyprowadzam z powyższego „przeglądu” Ockhamowych ustaleń na temat czasu, jest następujący: zastosowanie przez Ockhama reguły ‘brzytwy’ na tym szczególnym obszarze, jakim jest filozofia czasu, doprowadziło do powstania koncepcji, która – ogólnie biorąc – w wielu punktach może być zaakceptowana przez pewien – teoretycznie dobrze ugruntowany – wariant współczesnej ontologii czasu. Mówiąc zaś bardziej szczegółowo, do akceptowalnych współcześnie momentów Ockhamowego myślenia o czasie należą: obiektywność czasu, niesubstancjalność czasu (ujęcie Ockhama bliższe jest relacjonizmowi), nierealność przyszłości, nierealność „chwili”, pierwotność ontologicznego ujęcia czasu wobec interpretacji epistemologicznej. Za problematyczne w koncepcji czasu Ockhama należy z kolei uznać: utożsamienie czasu ze szczególną postacią ruchu (najszybszy jednostajny ruch okrężny), sugestię „geometryzacji” czasu oraz zrównanie statusu ontycznego przeszłości i przyszłości.
EN
The article is a critical comment to William Ockham’s statements regarding the problem of time. Ockham’s conception of time is rooted in Aristotle’s "Physics", that is why the paper refers also to the Greek philosopher’s theoretical assumptions concerning time. In the article it is shown that the relevance and actuality of Ockham’s understanding of time consists in the non-substantial and non-attributive interpretation of the category. Ockham achieves the result due to his consistent application of his famous postulate of the razor. The Ockhamian conception of time does not seem to avoid certain difficulties and inconsistencies. Some of them are pointed to in the paper.