Kariery polityczne i kościelne biskupów Wojciecha i Jerzego Radziłłów- Koryfeuszów początku i końca XVI wieku - zarys problemu

• Authors: Pawlikowska-Butterwick Wioletta

Title variants

EN

Political and church carees of bishops Wojciech and Jerzy Radziwiłł- the Coryphaei of the beginning and the end of the 16 th century - an outline

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

We wczesnonowożytnej Koronie Polskiej i Wielkim Księstwie Litewskim biskupi-senatorowie byli nie tylko najważniejszymi urzędnikami w diecezji, ale także należeli do ścisłej elity politycznej, dlatego analiza ich karier powinna w równym stopniu uwzględniać obie sfery działalności. W artykule została podjęta próba wskazania czynników, które doprowadziły dwóch członków rodziny Radziwiłłów Wojciecha († 1519) i Jerzego († 1600) do biskupich mitr Wilna, a w przypadku Jerzego, także do kardynalskiego kapelusza i do Krakowa. Choć decydującym elementem ich kariery zdaje się być ich status społeczny (obaj należeli do jednej z największych i najpotężniejszych rodzin magnackich Wielkiego Księstwa Litewskiego), to wydaje się, ze bez wykształcenia, oraz osobistych zalet i talentów nie udałoby się im tak wiele osiągnąć w dziele reformy kościoła. Artykuł kończy się refleksją nad prawnymi i duszpasterskimi owocami ich pracy przekraczającymi granice kościelne i polityczne.

EN

In the early modern Crown of Poland and the Great Duchy of Lithuania, the bishops-senators not only were the most important diocese officials but also belonged to the narrow political elite. That is why the analysis of their careers should take into consideration both these spheres. The article aims at pointing to factors which led two members of the Radziwiłł family – Wojciech († 1519) and Jerzy († 1600) to Cracow and galeri. Although the decisive element of their careers seems to be their social status (both belonged to one of the greatest and most powerful aristocratic family of the Great Duchy of Lithuania), it seems that without education and personal virtues and talents they would not have been able to achieve so much in the sphere of church reform. The article ends with reflection on legal and ministerial fruit of their work, reaching beyond ecclesiastical and political boundaries.

Keywords

PL

Biskupstwo wileńskie; Kościół rzymsko-katolicki; Wojciech Radziwiłł; Jerzy Radziwiłł; kariery; wiek XVI

EN

Bishopric of Vilna; Roman Catholic Church; Albertus Radziwiłł; Georgius Radziwiłł; careers; sixteenth century

• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2017
• Volume: 127
• Pages: 4-20

Contributors

author

Pawlikowska-Butterwick Wioletta

References

• Opracowania
• Antoniewicz M., Protoplaści książąt Radziwiłłów. Dzieje mitu i meandry historiografii, Warszawa 2011.
• Bardach J., Statuty litewskie w ich kręgu prawno-kulturowym, [w:] Idem. O dawnej i niedawnej Litwie, Poznań 1988, s. 9-71.
• Baronas D., S.C. Rowell, The conversion of Lithuania. From pagan barbarians to late medieval Christians, Vilnius [2015].
• Bazielich A., Kardynał Jerzy Radziwiłł (1556-1600), [w:] Studia historyczne, red. M. Żywczyński, Z. Zieliński, Lublin 1968, s. 163-264.
• Błaszczyk G., Charakterystyka biskupów żmudzkich 1417-1609, „Lithuania”, R. 2-3, 1-4 (1991-1992), s. 256-263.
• Błaszczyk G., Diecezja żmudzka od XV do początku XVII wieku. Ustrój, Poznań 1993.
• Bober P., Z dziejów synodów dawnej diecezji krakowskiej w w. XIV, XV i XVI, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, 3 (1956), s. 75-117.
• Butterwick-Pawlikowski R., Kościół katolicki a państwo w Rzeczypospolitej za Augusta III i Stanisława Augusta. Zarys problematyki, [w:] My i oni. Społeczeństwo nowożytnej Rzeczypospolitej wobec państwa, red. W. Kriegseisen, Warszawa 2016, s. 317-354.
• Cendrowski S., Nowe ustalenia w kwestii śmierci i pochówku kardynała Jerzego Radziwiłła (1556-1600), „Klio”, 31 (2014), s. 19-41.
• Chachaj M., Zagraniczna edukacja Radziwiłłów: od początku XVI do połowy XVII wieku, Lublin 1995.
• Fijałek J., Pastoralna Ks. Bernarda Maciejowskiego w redakcji z r. 1601 i korekturze rzymskiej z r. 1608, zatwierdzona przez papieża Urbana VIII w r. 1629: z historji recepcji prawa trydenckiego w kościele polskim, [w:] Pamiętnik IV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Poznaniu 6-8 grudnia 1925, sekcja 4, Lwów 1925, s. 1-12.
• Fijałek J., Uchrześcijanienie Litwy przez Polskę i zachowanie w niej języka ludu, [w:] Polska i Litwa w dziejowym stosunku, Kraków 1914.
• Horn I, Andrzej Batory, Warszawa 2010.
• Kakareko A., La riforma della vita del clero nella diocesi di Vilna dopo il Concilio di Trento (1564-1796), Roma 1996.
• Kamuntavičienė V., Katalikų bažnyčios ir valstybės santykiai Lietuvos Didžiojoje Kunigaikštystėje XVII a. antrojoje pusėje, Kaunas 2008
• Kasabuła T., Prałatury i kanonie de gremio Kapituły Katedralnej Wileńskiej w okresie przedrozbiorowym, „Rocznik Teologii Katolickiej”, 15 (2016), s. 127-147.
• Kosman, M., „Primas Wielkiego Xięstwa Litewskiego”. Z badań nad miejscem diecezji wileńskiej w metropolii gnieźnieńskiej, [w:] 1000 lat Archidiecezji Gnieźnieńskiej, red. J. Strzelczyk, J. Górny, Gniezno 2000, s. 283-292.
• Krahel T., Spory graniczne między diecezją żmudzką i wileńską w XVII-XVIII wieku, „Soter”, 31 (2009), s. 125-133.
• Kumor B., Granice metropolii i diecezji polskich 968-1939, „Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne”, 19 (1970), s. s. 253-374.
• Kuśmierczyk R., Problematyka Listu pasterskiego kard. Jerzego Radziwiłła z roku 1593, „Nasza Przeszłość”, 100 (2003), s. 223-256.
• Lepszy K., Walka stronnictw w pierwszych latach panowania Zygmunta III, Kraków 1929.
• Lietuvos katalikų dvasininkai XIV-XVI a, opr. V. Ališauskas, T. Jaszczołt, L. Jovaiša, M. Paknys, Vilnius 2009.
• Litak S., Kościół łaciński w Rzeczypospolitej około 1772 roku. Struktury administracyjne, Lublin 1996.
• Litak S., Od Reformacji do Oświecenia. Kościół katolicki w Polsce nowożytnej, Lublin 1994.
• Michalewiczowa M., Radziwiłł Wojciech (Albrycht), [w:] Polski słownik biograficzny, t. 30, 1987, s. 377-379.
• Minnich N. H., The Participants at the Fifth Lateran Council, „Archivum Historiae Pontificiae”, 12 (1974), s. 157-206.
• Müller W., Radziwiłł Jerzy, [w:] Polski słownik biograficzny, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 30, 1987, s. 229-234.
• Niewiero F., Dzieje kultu św. Kazimierza w kraju i za granicą, „Nasza Przeszłość”, 33 (1970), s. 61-124.
• Ochmański J., Biskupstwo wileńskie w średniowieczu, Poznań 1972.
• Ochmański J., Powstanie i rozwój latyfundium biskupstwa wileńskiego (1387-1550), Poznań 1963.
• Pawlikowska W., The challenge of Trent and the renewal of the Catholic Church in the Grand Duchy of Lithuania: the higher clergy of Vilnius and the problems of plural benefices and residence in the sixteenth century, „Bažnyčios Istorijos Studijos”, 4 (2011), s. 37-56.
• Pawlikowska-Butterwick W., Clergymen on the move: journeys by Vilnan canons and prelates in the 16th century, „Acta Historica Universitatis Klaipedensis”, 29 (2014), s. 75-97.
• Pawlikowska-Butterwick W., ‘Lithuanians’, ‘foreigners’ and ecclesiastical office: law and practice in the sixteenth-century Grand Duchy Of Lithuania, „Journal of Ecclesiastical History” 68 (2017), z. 2, s. 285-305.
• Pawlikowska-Butterwick W., Regarding the sixteenth-century statutes of the cathedral chapters of Vilna and Samogitia, [w:] W. Pawlikowska-
• Butterwick, L. Jovaiša, Vilniaus ir Žemaičių katedrų kapitulų statutai, Vilnius 2015, s. 113-213.
• Rabikauskas P., Lietuvos globėjas šv. Kazimieras, Vilnius-Kaunas 1993.
• Rachuba A., Wielkie Księstwo Litewskie w systemie parlamentarnym Rzeczypospolitej w latach 1569-1763, Warszawa 2002.
• Sucheni-Grabowska A., Badania nad elitą władzy w latach 1551-1562, [w:] Społeczeństwo staropolskie, red. A. Wyczański, t. 1, Warszawa 1976, s. 57-117.
• Szostkiewicz Z., Katalog biskupów obrz. łac. przedrozbiorowej Polski, Rzym 1954.
• Tygielski W., W poszukiwaniu patrona, „Przegląd Historyczny”, 78 (1987), z. 1, s. 191-210.
• Wisner H., Zygmunt III Waza, Wrocław 2006.
• Wojtyska H. D., L’influsso in Polonia e Lituania, [w:] San Carlo e il suo tempo. Atti del Convegno Internazionale nel IV centenario della morte, vol. 1, Roma 1986, s. 527-549.
• Zygner L., Reforma prawa partykularnego metropolii gnieźnieńskiej w XV i na początku XVI wieku oraz jej wpływ na ustawodawstwo diecezji wileńskiej i żmudzkiej, [w:] Kultūra, ekonomika, visuomenė: sąveika ir pokyčiai viduramžiais ir ankstyvaisiais naujaisiais laikais Baltijos rytinėje pakrantėje mokslinių straipsnių rinkinys, red. M. Ščavinskas, Klaipėda 2015, s. 112-134.