Wyprawa zborowska króla Jana II Kazimierza

• Authors: Kucharski Wojciech

Title variants

EN

The expedition of King John II Casimir to Zborów

RU

Зборовский поход короля Яна II Казимира

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The article corresponds to the question of mobilization and concentration of the royal army marching to meet the Cossack-Tatar troops which were besieging a fortress in Zbaraż in 1649. The apprehension of the Cossack-Tatar troops in Zbaraż at the turn of July and August 1649 provided King John II Casimir with additional time to complete the mobilization and togather the greatest army the Republic of Poland could afford at that time. On the 24th of June the king left Warsaw with an unimpressive number of guards and courtiers and headed towards Lublin where he learned about the siege of Zbaraż. Then the royal army, which was still growing due to private troops and levy in mass, marched through Krasnystaw, Zamosc, Sokal and Zborów, where the army of John Casimir reached the number of about 15 000 soldiers. The average speed of the march was insignificant (the army covered more than 400 km in more than two months) due to reoccurring breaks connected to waiting for the reinforcements. Finally, the army reached Zborów in the middle of August without much information about the enemy. One should bear in mind that the majority of the hostile forces was bound due to troops devotedly defending Zbaraż. The author agrees with the previous opinions of the historians according to which the campaign of 1649 was badly prepared. However the author partially blames the imperfections of the defense and military system of the Polish Republic. The aforementioned charges relate mainly to the nobility who feared any form of strengthening royal power and thus this group was against increasing the size of professional army.

RU

В статье рассматривается вопрос мобилизации и сосредоточения королевской армии, движущейся навстречу казацко-татарским войскам, осаждающим Збаражскую крепость в 1649 г. Остановка казацко-татарских войск под Збаражем в конце июля – начале августа 1649 г. позволила королю Яну II Казимиру выиграть дополнительное время для завершения мобилизации и привлечения основных сил, какие могла выставить Речь Посполитая. 24 июня в окружении небольшого числа гвардейцев и придворных король покинул Варшаву и выдвинулся в направлении Люблина, где узнал об осаде Збаража. Дальнейший путь королевской армии, к которой присоединялись частные отряды и ополчение, проходил через Красныстав, Замость, Сокаль и Зборов, где численность сил Яна Казимира возросла почти до 15 000 воинов. Средняя скорость передвижения была незначительной (войско преодолело свыше 400 км в течение более 2 месяцев), поскольку постоянно делались привалы в ожидании очередного подкрепления. В результате под Зборовом войско остановилось в середине августа, не обладая достаточной информацией о противнике. Не стоит забывать о том, что основные вражеские силы сдерживал самоотверженно обороняющийся гарнизон Збаража. Автор соглашается с мнением других историков о том, что кампания 1649 г. была плохо организована. Однако часть вины он возлагает на несовершенство оборонной системы Речи Посполитой. Эти обвинения касаются шляхты, опасавшейся любого усиления королевской власти, и поэтому выступавшей против роста численности профессиональной армии.

• Publisher: Ośrodek Badań Historii Wojskowej Muzeum Wojska w Białymstoku
• Journal: Studia z Dziejów Wojskowości
• Year: 2016
• Volume: 5
• Pages: 99-137

Contributors

author

Kucharski Wojciech

References

• Besala J., Stefan Batory, Poznań 2010.
• Bohomolec F., Życie Jerzego Ossolińskiego, kanclerza wielkiego koronnego, lubelskiego, lubomskiego, lubaczowskiego, bogusławskiego, brodnickiego, ryckiego, derpskiego, adzielskiego, stanisławowskiego i bydgoskiego starosty, [w:] Życia sławnych Polaków, t. V, Lipsk 1838.
• Czapliński W., Fredro Andrzej Maksymilian, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. VII, 1948-1958.
• Czapliński W., Ossoliński Jerzy h. Topór, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXIV, 1979.
• Džerela do ìstorìї Ukraїni – Rusi, L’vov 1911.
• Frąś L., Bitwa pod Zborowem w roku 1649, Lwów 1932.
• Frąś L., Obrona Zbaraża według „Ogniem i Mieczem” w świetle prawdy historycznej, „Przegląd Powszechny” 1934, t. 203, nr 607-608.
• Golobuc’kij V., Bogdan Hmel’nickij – velikij syn ukrainskogo naroda, Kiev 1954.
• Golobuc’kij V., Zaporoz’ke kozactwo, Kiїv 1994.
• Golobuckij V., Diplomatičeskaâ istoriâ osvoboditel’noj vojny ukrainskogo naroda 1648-1654 gg., Kiev 1962.
• Górka O., Ogniem i mieczem a rzeczywistość historyczna, „Tygodnik Literacki Pion”, 1933, nr 3.
• Górka O., Podzwonne dyskusji, „Tygodnik Literacki Pion”, 1934, nr 22.
• Gruševskij M., Istoriâ Ukraїni-Rusi, t. VIII, cz. 3, Kiev – Wien 1922.
• Historya panowania Jana Kazimierza, oprac. E. Raczyński, t. I, Poznań 1840.
• Hniłko A., Arciszewski Krzysztof (1592-1656), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. I, 1935.
• Jakowenko N., Historia Ukrainy od czasów najdawniejszych do końca XVIII wieku, Białystok 2000.
• Jakuba Michałowskiego wojskiego lubelskiego a później kasztelana bieckiego Księga Pamiętnicza z dawnego rękopisma będącego własnością Ludwika Hr. Morsztyna wydana staraniem i nakładem C. K. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, Kraków 1864.
• Jan Kazimierz z Bożej łaski Król Polski do Janusza Radziwiłła z Lublina 13 Julii 1649, [w:] E. Kotłubaj, Życie Janusza Radziwiłła, Wilno – Witebsk 1859.
• Jemiołowski, M. Pamiętnik dzieje Polski zawierający (1648-1679), oprac. J. Dzięgielewski, Warszawa 2000.
• Kaczmarczyk J., Bohdan Chmielnicki, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź 1988.
• Kłaczewski W., Jerzy Sebastian Lubomirski, Wrocław – Warszawa – Kraków 2002.
• Komput ludzi pod Zborowem (1649), [w:] Relacje wojenne z pierwszych lat walk polsko-kozackich powstania Bohdana Chmielnickiego okresu „Ogniem i Mieczem” (1648-1651), oprac. M. Nagielski, Warszawa 1999.
• Konopczyński W., Dzieje Polski nowożytnej, Warszawa 2003.
• Korzon T., Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. Epoka przedrozbiorowa, t. II, Kraków 1912 .
• Kraushar A., Dzieje Krzysztofa z Arciszewa Arciszewskiego admirała i wodza Holendrów w Brazylii, starszego nad armatą koronną za Władysława IV i Jana Kazimierza 1592-1656, t. II, Petersburg 1893.
• Krip’âkevič I., Bogdan Hmel’nic’kij, Kiev 1954.
• Krip’âkevič I., Ìstorìâ Ukraїni, L’vìv 1990.
• Kripâkevič I., B. Gnatevič, Ìstorìâ Ukraїns’kogo vìjs’ka, L’vìv 1936.
• Kubala L., Jerzy Ossoliński, Warszawa 1924.
• Kubala L., Szkice historyczne, t. I, Warszawa 1901.
• Kukiel M., Zarys historii wojskowości w Polsce, Kraków 1929.
• Lasocki Z., E. Glinczer, Skrzetuski, „Miesięcznik Heraldyczny” 1937, nr 3.
• Lasocki Z., Marek Gdeszyński, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. VII, 1948-1958.
• Lasocki Z., Skrzetuscy ciąg dalszy, „Miesięcznik Heraldyczny” 1937, nr 6.
• Lasocki Z., Skrzetuscy szlachta – mieszczanie poznańscy, „Miesięcznik Heraldyczny” 1937, nr 5.
• Lasocki Z., Skrzetuscy, „Miesięcznik Heraldyczny”, 1937, nr 4.
• Lasocki Z., Skrzetuscy. Gałąź małopolska Skrzetuskich, „Miesięcznik Heraldyczny” 1937, nr 7-8.
• Latacz E., Daniel Czapliński (Czaplicki), [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. IV, 1938.
• Latacz E., Ugoda zborowska a plany tureckie Jana Kazimierza, Kraków 1933.
• Latopisiec albo kroniczka Joachima Jerlicza, oprac. K. W. Wójcicki, t. I, Warszawa 1853.
• Majewski W., Powstanie Chmielnickiego (1648-1653), [w:] Od Żółkiewskiego i Kosińskiego do Piłsudskiego i Petlury. Z dziejów stosunków polsko–ukraińskich od XVI do XX wieku, red. J. Wojtasik, Warszawa 2000.
• Majewski W., Przebieg wydarzeń w powstaniu Chmielnickiego 1648-1651, [w:] Górka O., Ogniem i mieczem a rzeczywistość historyczna, oprac. W. Majewski, Warszawa 1986.
• Majewski W., Walki z Kozakami w latach 1591-1653, [w:] Działania militarne w Polsce południowo-wschodniej, red. W. Wróblewski, Warszawa 2000.
• Markiewicz M., Historia Polski 1492-1795, Kraków 2002.
• Nagielski M., Mity a rzeczywistość przebiegu kampanii Zborowskiej 1649 r., [w:] Od Zborowa do NATO. Studia dziejów stosunków polsko-ukraińskich od XVII do XX wieku, red. M. Franz, K. Pietkiewicz, Toruń 2009.
• Nowak T., Houwaldt (Huwald, Huwalt, Hubald, Ubald) Krzysztof, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. X, 1962-1964.
• Nowak T., Ze źródeł do dziejów polskiej artylerii koronnej w połowie XVII w., „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, t. VII,cz.1, 1961.
• Orzechowski J., Dowodzenie i sztaby, Warszawa 1974.
• Ossoliński J., Pamiętnik, oprac. W. Czapliński, Warszawa 1976.
• Pamiętniki do panowania Zygmunta III, Władysława IV i Jana Kazimierza, oprac. K. W. Wóycicki, t. II, Warszawa 1846.
• Pamiętniki historyczne do wyjaśnienia spraw publicznych w Polsce, XVII wieku posługujące. W dziennikach domowych Obuchowiczów i Cedrowskiego pozostałe, oprac. M. Baliński, Wilno 1859.
• Pamiętniki o wojnach kozackich za Chmielnickiego przez nieznanego autora, wydane z rękopismu, Wrocław 1842.
• Paradowska M., Przyjmij laur zwycięski, Katowice 1987.
• Podhorodecki L., Jan III Sobieski, Warszawa 2010.
• Podhorodecki L., Wazowie w Polsce, Warszawa 1985.
• Radziwiłł A., Pamiętniki o dziejach w Polsce, t. III, Warszawa 1980.
• Rawita-Gawroński F., Bohdan Chmielnicki od elekcji Jana Kazimierza do śmierci 1648-1657, t. II, Lwów 1909.
• Razin E., Historia sztuki wojennej, t. III, Warszawa 1964.
• Romański R., Największe błędy w wojnach polskich, Warszawa 2008.
• Rudawski W., Historja polska od śmierci Władysława IV aż do pokoju oliwskiego, czyli dzieje panowania Jana Kazimierza od 1648 do 1660 r. przez Wawrzyńca Jana Rudawskiego szlachcica polskiego, kanonika katedry ołomunieckiej i radzcy jego Cesarskiej MościArcyksięcia Austrjackiego Leopolda Wilhelma, oprac. W. Spasowicz, t. I, Petersburg – Mohylew 1855.
• Sawczyński A., Płaca pocztom panięcym w R. 1650, „Przegląd Historyczno-Wojskowy”, t. IX, 1936.
• Serczyk W., Na płonącej Ukrainie. Dzieje Kozaczyzny 1648-1651, Warszawa 2007.
• Skrzetuski T., Skrzetuski z Ogniem i Mieczem jest prawdziwy, „Tygodnik Literacki Pion” 1934, nr 5.
• Smolìj V., Stepankov V., Bogdan Hmel’nic’kij. Socìal’no-polìtičnij portret, Kiїv 1993.
• Smolìj V., Stepankov V., Ukraїns’ka nacìonal’na revolûcìâ XVII st.(1648-1676 rr.), t. VII, Kiїv 1999.
• Sokołowski A., Dzieje Polski Ilustrowane, t. III, Wiedeń 1904.
• Spórna M., Wierzbicki P., Słownik władców Polski i pretendentów do tronu polskiego, Kraków 2003.
• Storoženko I., Bogdan Hmel’nic’kij ì voênne mistectvo u Vizvol’nìj vìjnì ukraїns’kogo narodu seredini XVII st., t. I: Voênnì dìї 1648-1652 rr., Dnìpropetrovs’k 1996.
• Śledziński K., Zbaraż 1649, Warszawa 2005.
• Tomkiewicz W., Jeremi Wiśniowiecki 1612-1651, Warszawa 1933.
• Tomkiewicz W., Jerzy Ossoliński, Lwów 1939.
• Tomkiewicz W., Wartość historyczna „Ogniem i Mieczem” (dokończenie), „Przegląd Powszechny” 1934, t. 204, nr 611.
• Twardowski S., Wojna domowa z Kozaki i Tatary Moskwą, potym Szwedami i z Węgry przez lat dwanaście za panowania Najjaśniejszego Iana Kazimierza Krola Polskiego tocząca się na cztery podzielona księgi, Calissii 1681.
• Wasilewski T., Ostatni Waza na polskim tronie, Katowice 1984.
• Widacki J., Kniaź Jarema, Katowice 1984.
• Wierzbowski S., Konnotata wypadków w domu i kraju zaszłych od 1634 do 1689 r. Skreślona przez Stanisława Wierzbowskiego, starostę łęczyckiego i marwałdzkiego, chorążego łęczyckiego, oprac. J. K. Załuski, Lipsk 1858.
• Wimmer J., Historia piechoty polskiej do roku 1864, Warszawa 1978.
• Wimmer J., Materiały do zagadnienia organizacji i liczebności armii koronnej w latach 1648-1655, [w:] „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, t. V, 1960.
• Wimmer J., Wojsko polskie w drugiej połowie XVII wieku, Warszawa 1965.
• Wójcik Z., Jan Kazimierz Waza, Wrocław – Warszawa – Kraków 2004.