Kwestia tożsamości narodowej ukraińskojęzycznej ludności północnego Podlasia

• Authors: Mikołaj Roszczenko

Title variants

Question of National Identity of the Ukrainian-Speaking Population of Northern Podlachia

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Północne Podlasie było obszarem kresowym, kolonizowanym przez sąsiednie narody. Przed¬miotem artykułu są tereny położone w międzyrzeczu Bugu i Narwi, na których osiedlili się ruscy (ukraińscy) osadnicy z Wołynia i południowego Polesia, tworząc tam zwarty obszar gwar północno¬ukraińskich. Owej ukraińskojęzycznej, prawosławnej ludności było na północnym Podlasiu w końcu XIX wieku ok. 75 000. Według dwóch polskich międzywojennych spisów ogromna większość owej ludności została uznana za Białorusinów. Dokonane odgórnie „przenarodowienie” miało ogrom¬ne znaczenie dla procesu kształtowania się świadomości narodowej u prawosławnych mieszkań¬ców północnego Podlasia. W latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku odrodził się na tym terenie, głównie wśród mło¬dzieży, ruch ukraiński. Doprowadziło to do ostrej rywalizacji między działaczami białoruskimi i ukraińskimi o prawosławne „dusze”. Dwa ostatnie spisy ludności wykazały, że ukraińską świadomość narodową na północnym Podlasiu deklaruje jeszcze niewiele osób. Wykazały one również, że zachodzi na tym terenie przyśpieszony proces polonizacji.

Northern Podlachia is a part of Poland’s eastern territories once colonized by neighbouring peoples. The paper focuses on the territory situated in the basin area of the Bug River and the Narew River, where the area of Northern-Ukrainian local dialects has been formed as a result of the settlement of Ruthenians (Ukrainians) from Volhynia and Southern Podlachia. In the 19th century, the population of Ukrainian-speaking Orthodox inhabitants of Northern Podlachia was estimated at about 75,000. According to two inter-war population censuses, the vast majority of this population was recognized as Belarusians. This arbitrary classification for the purpose of the censuses had an enormous impact on national identity processes among the Orthodox inhabitants of Northern Podlachia. In the eighties of the 20th century, the Ukrainian national movement was revived in this territory, mostly among the youth. This led to a severe competition for the Orthodox “souls” between Belarusian and Ukrainian activists. The two recent population censuses have shown that only a small number of inhabitants of Northern Podlachia declare their Ukrainian national identity. The censuses have also proven the acceleration of polonization processes in this territory.

Keywords

PL

Białorusini; etnos; gwary; Podlasie; Polacy; polonizacja; świadomość narodowa; Ukraińcy; ukraińskojęzyczny

EN

Belarusians; ethnic group (ethnos); local dialects; Podlachia; Polish people; Polonization; national identity; Ukrainians; Ukrainian language speakers

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Kulturoznawcze
• Year: 2014
• Volume: 5
• Issue: 2
• Pages: 5-20

Contributors

author

Mikołaj Roszczenko

References

• Aleksiejczuk W.: Prowokacja. „Czasopis” 1994 nr 12 s. 27.
• Атлас народонаселения Западно-Русскаго края по исповеданиям составлен при Мини¬стерстве Внутренних Дел в канцелярии заведывающего устройством православных церꬬвей в западных губерниях. С.-Петербург: Типография В. Веллинга 1864.
• Barwiński M.: Podlasie jako pogranicze narodowościowo-wyznaniowe. Łódź: Wyd. Uni-wersytetu Łódzkiego 2004.
• Chmielewski J.: Co może pełnomocnik. „Czasopis” 1996 nr 4 s. 17.
• Czykwin J.: Świadomość narodowa Białorusinów polskich w przekazie literackim. W: Edu¬kacja międzykulturowa. W kręgu potrzeb, oczekiwań i stereotypów. Red. J. Nikitorowicz. Biały¬stok: Trans Humana 1995.
• Encyklopedia Polska. Geografia fizyczna ziem polskich i charakterystyka fizyczna ludności. T. 1 Oprac. E. Habdank Dunikowski Warszawa–Lublin–Łódź–Kraków: Akademia Umiejętności 1912.
• Goss K.: Struktura wyznaniowa mieszkańców byłego województwa białostockiego. „Pogra¬nicze. Studia społeczne” 10:2001 s. 128.
• Hawryluk J.: „Kraje ruskie Bielsk, Mielnik, Drohiczyn”. Rusini-Ukraińcy na Podlaszu – fakty i kontrowersje. Kraków: Fundacja Św. Włodzimierza Chrzciciela Rusi Kijowskiej 1999.
• Hawryluk J.: „Małorusy”, „biłorusy” czy ukrajinci? Kwestia narodowa na Podlasiu w XIX i XX wieku. „Над Бугом i Нарвою” 1998 nr 5 (39) s. 38.
• Hawryluk J.: „To jakiji my naprawdu je?”. „Над Бугом i Нарвою” 2002 nr 3 (61) s. 13-14.
• Hawryluk J.: „Wszystkim można być”, czyli narodowa sztuka życia w nieprawdziwym świecie. „Над Бугом i Нарвою” 2004 nr 5 (75) s. 33.
• Извеков Н.H.: Статистическое описание православных приходов Литовской епархии. Вильна: Типография И. Блюмовича 1893.
• Jabłonowski A.: Podlasie (województwo). Cz. III. W: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. VI. (Seria: Źródła dziejowe t. XVII). Warszawa: Gebethner i Wolff 1910.
• Лесів М.: Українські говірки в Польщі. Варшава: Український архів 1997.
• Maksymiuk J.: Pisati po-svojomu. To znaczy, po jakiemu? I gdzie? „Czasopis” 2005 nr 2 s. 14.
• Mironowicz E.: Białorusini w Polsce 1944-1949. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN 1993.
• Nowe rządy w Bielsku. „Krąg” 1990 nr 11/12 s. 6.
• Owsiejczuk K.: Być, czy nie być… Białorusinem? „Czasopis” 1998 nr 12 s. 34.
• Pawluczuk W.: Światopogląd jednostki w warunkach rozpadu społeczności tradycyjnej. War-szawa: PWN 1972.
• Первая всеобщая перепись населения Российской империи 1897 г. XI: Гродненская губер¬ния. С.-Петербург: Типография «Общественная польза» 1904.
• Polemiki Srokata Janowicza. „Czasopis” 1993 nr 3 s. 9.
• Romaniuk Z.: Bielsk w latach 1366-1513 (na tle badań regionu). W: Bielsk Podlaski. Studia i materiały do dziejów miasta. Red. Z. Romaniuk. Bielsk Podlaski: Towarzystwo Przyjaciół Bielska Podlaskiego 1999 s. 5-21.
• Sadowski A.: Pogranicze polsko-białoruskie. Tożsamość mieszkańców. Białystok: Trans Hu-mana 1995.
• Sajewicz M.: Zróżnicowanie etniczno-językowe wiejskiej społeczności prawosławnej Biało-stocczyzny w świetle badań naukowych oraz w oczach mieszkańców tego regionu. W: Język ukraiński: współczesność-historia. Red. D. Buczko, H. Martynowa. Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej 2003.
• Stopka A.: Problemy z sąsiadami. Rozmowa z arcybiskupem białostockim Stanisławem Szy-meckim, biskupem pomocniczym Edwardem Ozorowskim oraz księdzem prałatem Stanisła¬wem Piotrowskim. „Gość Niedzielny” z 29.08.1998 r.
• Wąsicki J.: Ziemie polskie pod zaborem pruskim. Prusy Nowowschodnie 1795-1806. Poznań: PWN 1963.
• Wiśniewski J.: Osadnictwo wschodniosłowiańskie Białostocczyzny – geneza, rozwój oraz zróżnicowanie i przemiany etniczne. „Acta Baltico-Slavica” 11:1977 s. 69-70.