Organizacja parafialna kościoła katolickiego w Gdańsku w latach 1922-2015

• Authors: Kobus Agnieszka

Title variants

EN

Ecclesiastical structure of catholic parishes in Gdańsk in the years 1922-2015

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Rozwój administracyjny Kościoła katolickiego w Gdańsku zaczął się wraz z pojawieniem się chrześcijaństwa na ziemiach polskich. Z pierwszej parafii obejmującej gród nadmotławski oraz całą okolicę z biegiem czasu wyrosły kolejne ośrodki duszpasterskie. Obecnie w Gdańsku znajduje się 59 placówek parafialnych Kościoła katolickiego. Największy ich rozwój nastąpił w ubiegłym wieku, a wpływ na to miała przede wszystkim stopniowo powiększająca się liczba ludności wyznania katolickiego, która po 1945 r. osiągnęła w mieście pozycję dominującą. Zapał z jakim po II wojnie światowej dostojnicy kościelni zakładali nowe parafie, został zahamowany poprzez odgórną politykę państwa, zmierzającą do wyrugowania religii z życia społecznego. Kolejne lata upłynęły na żmudnych negocjacjach strony kościelnej z władzami wojewódzkimi, które wykorzystywały wszystkie powody, aby uniemożliwić budowę nowych świątyń i zakładanie osobnych parafii. Trudności z tym związane ostatecznie przezwyciężone zostały pod wpływem zmian politycznych jakie zaszły w kraju po roku 1980.

EN

Administrative development of the Catholic Church in Gdańsk started to take its course at the time when Christianity appeared on Polish territory. The first parish gave rise to the construction of many others so that at present there are 59 Catholic parishes in this city altogether. The greatest increase in the number of parishes was seen in the previous century, a phenomenon caused by a sharp rise in the size of the Catholic community of Gdańsk. After 1945 Catholicism rose to prominence in comparison with other Christian denominations and religions of Gdańsk. Still, its functioning was heavily hindered by the postwar communist regime of the Polish People’s Republic. This dire situation improved only after 1980.

Keywords

PL

kościół katolicki; Gdańsk; organizacja parafialna

EN

the Catholish Church; Gdańsk; parish organization

• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2015
• Volume: 124
• Pages: 211-243

Contributors

author

Kobus Agnieszka

References

• Bibliografia
• Archiwum Archidiecezji Gdańskiej, sygn. II, 2, (Dekret w sprawie przydzie-lenia mieszkańców Migowa Dolnego do parafii MB Nieustającej Pomocy w Gdańsku-Brętowie a wyłączenia ich z parafii Św. Franciszka Wyznawcy w Gdańsku-Emaus).
• Archiwum Archidiecezji Gdańskiej, sygn. II, 2, (Zmiana granic parafii Św. Krzyża we Wrzeszczu – Św. Antoniego w Brzeźnie).
• Archiwum Archidiecezji Gdańskiej, sygn. III/KB III, 15p, (Dekret w sprawie zmiany granic parafii Św. Mikołaja i MB Bolesnej w Gdańsku).
• Archiwum Archidiecezji Gdańskiej, sygn. III/KB IIIa, 11p, (Dekret erekcyjny niezależnej placówki duszpasterskiej w Bąsaku).
• Archiwum Archidiecezji Gdańskiej, sygn. III/KB IIIa, 12p, (Erekcja parafii Św. Rodziny w Gdańsku-Siankach).
• Archiwum Archidiecezji Gdańskiej, sygn. III/KB IIIa, 15p, (Dekret erekcyjny niezależnej placówki duszpasterskiej Niepokalanego Poczęcia NMP przy szpitalu mariackim w Gdańsku, przy ul. Łąkowej).
• Archiwum Archidiecezji Gdańskiej, sygn. III/KB IIIa, 15p, (Dekret w sprawie zmiany granic parafii Św. Mikołaja i MB Bolesnej w Gdańsku).
• Archiwum Archidiecezji Gdańskiej, sygn. III/KB IIIa, 15p, (Erekcja parafii NM NMP w Gdańsku przy ul Łąkowej).
• Archiwum Archidiecezji Gdańskiej, sygn. III/KB IIIa, 24p, (Dekret w sprawie zmiany granic parafii Niepokalanego Serca Maryii NSPJ we Wrzeszczu).
• Archiwum Archidiecezji Gdańskiej, sygn. III/KB IIIa, 24p, (Erekcja parafii Niepokalanego Serca Maryi w Gdańsku-Wrzeszczu).
• Archiwum Archidiecezji Gdańskiej, sygn. III/KB IIIa, 76p, (Dekret erekcyjny).
• Archiwum Archidiecezji Gdańskiej, sygn. III/KB III 7, 7p, (Erekcja parafii pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Gdańsku (na Wysokiej Górze).
• Archiwum Parafii Św. Jana Pawła II w Gdańsku, Głódź, S., Dekret z dnia 26.02.2011 r. ustanawiający ks. Ryszarda Grosa proboszczem nowoutwo-rzonego ośrodka duszpasterskiego.
• Archiwum Parafii Św. Jana Pawła II w Gdańsku, Głódź, S., Erekcja parafii pw. Bł. Jana Pawła II.
• Archiwum Parafii Św. Stanisława Bpa w Gdańsku-Wrzeszczu. (Dekret erekcji parafii pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Gdańsku Wrzeszczu).
• Archiwum Parafii Św. Stanisława Kostki w Gdańsku Oliwie. (Dekret erekcji parafii pod wezwaniem Św. Stanisława Kostki w Gdańsku-Oliwie).
• Baciński, A., Polskie duchowieństwo katolickie w Wolnym Mieście Gdańsku 1919-1939, „Studia Gdańskie”, t. 1, 1973, s. 7-117.
• Balicki, T., Powołanie samodzielnej jednostki kościelnej na terenie Wolnego Miasta Gdańska, „Studia Gdańskie”, t. 13, 2000, s. 221-249.
• Bieszk, K., Walka Zakonu Krzyżackiego z Polską o przynależność kościelną archidiakonatu pomorskiego, „Roczniki Towarzystwa Naukowego w To-runiu”, t. 34, 1927, s. 1-53.
• Bogdanowicz, S., Dzieła sztuki sakralnej Bazyliki Mariackiej w Gdańsku, Gdańsk 1990.
• Bogdanowicz, S., Kaplica Królewska w Gdańsku, Gdańsk 1992.
• Bogdanowicz, S., Kościół Św. Piotra i Pawła w Gdańsku, Gdańsk 1993.
• Boldt, A., Geschichte der Entwicklung der Vorstadt Danizg-Langfuhr seit der Witte des vorigen Jahrhunderts, Danzig 1911.
• Bruszewska-Głombiowska, M., Biskup włocławski Michał: działalność ko-ścielna, gospodarcza, polityczna (1220-1252), Gdańsk 2002.
• Ciechorski, W., Diecezja Gdańska – Wspomnienie w jej 50- lecie 1925-1975, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 19, 1975, nr 7-9, s. 207-224.
• Czapliński, B., Dekret w sprawie ustanowienia parafii pw. Chrystusa Zbawi-ciela w Gdańsku-Osowej, „Orędownik Diecezji Chełmińskiej”, t. 31, 1980, nr 9-10, s. 349-350.
• Daniluk, J., Kościoły Wrzeszcza, [w:] Wędrówki po Wrzeszczu, pod red. K. i J. Szczepańskich, Gdańsk 2011.
• Drost, W., Kunstdenkmäler der Stadt Danzig, Bd. 5, Stuttgart 1957-1972.
• Elenchus Omnium Ecclesiarum nocnon universi cleri diocesis culmensis pro anno domini 1922.
• Elenchus universi cleri (…)Dioecesis Warmiensis conscriptus sub initio anni 1922.
• Elenchus universi cleri nec non sororum piarum congregationum Dioecesis Warmiensis conscriptus sub initio anni 1921.
• Gocłowski, T., Dekret erekcji parafii pw. Bł. Jadwigi Królowej w Gdańsku-Oruni, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 34, 1990, nr 7-9, s. 192-194.
• Gocłowski, T., Dekret erekcji parafii pw. Bł. Urszuli Ledóchowskiej w Gdańsku-Chełmie, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 29, 1985, nr 3-4, s. 83-85.
• Gocłowski, T., Dekret erekcji parafii pw. MB Brzemiennej w Gdańsku-Matemblewie, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 33, 1989, nr 7-9, s. 169.
• Gocłowski, T., Dekret erekcji parafii pw. MB Królowej Korony Polskiej, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 32, 1988, nr 7-9, s. 287.
• Gocłowski, T., Dekret erekcji parafii pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Gdańsku-Wrzeszczu przy ul. Marii Curie-Skłodowskiej 3B, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 24, 1985, nr 10-12, s. 328.
• Gocłowski, T., Dekret erekcji parafii pw. Matki Bożej Fatimskiej, „Miesięcznik Archidiecezji Gdańskiej”, t. 40, 1996, nr 7-9, s. 404.
• Gocłowski, T., Dekret erekcji parafii pw. Miłosierdzia Bożego Gdańsku-Migowie, „Miesięcznik Archidiecezji Gdańskiej”, t. 41, 1997, nr 7-9, s. 278-290.
• Gocłowski, T., Dekret erekcji parafii pw. Najświętszego Imienia Maryi w Gdańsku Krakowcu, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 30,1986, nr 7-9, s. 316-318.
• Gocłowski, T., Dekret erekcji parafii pw. NMP Matki Kościoła i Św. Kata-rzyny Szwedzkiej, „Miesięcznik Archidiecezji Gdańskiej”, t. 38, 1994, nr 7-9, s. 25-26.
• Gocłowski, T., Dekret erekcji parafii pw. Św. Brata Alberta w Gdańsku-Przymorzu, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 31, 1987, nr 10-12, s. 425-427.
• Gocłowski, T., Dekret erekcji parafii pw. Św. Jana Bosko w Gdańsku-Oruni, „Miesięcznik Archidiecezji Gdańskiej”, t. 38, 1994, nr 7-9, s. 32.
• Gocłowski, T., Dekret erekcji parafii pw. Św. Jana Chrzciciela w Kiełpinie Górnym, „Miesięcznik Archidiecezji Gdańskiej”, t. 38, 1994, nr 7-9, s. 28.
• Gocłowski, T., Dekret erekcji parafii pw. Św. Józefa w Gdańsku-Przymorzu, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 34, 1990, nr 7-9, s. 190-191.
• Gocłowski, T., Dekret erekcji parafii pw. Św. Kingi w Kowalach, „Miesięcz-nik Archidiecezji Gdańskiej”, t. 44, 2000, nr 10-12, s. 417.
• Gocłowski, T., Dekret erekcji parafii pw. Św. Krzysztofa na Osiedlu Świętokrzyskim, „Miesięcznik Archidiecezji Gdańskiej”, t. 49, 2005, nr 7-9, s. 532.
• Gocłowski, T., Dekret erekcji parafii pw. Św. Ojca Pio w Gdańsku-Ujeścisku, „Miesięcznik Archidiecezji Gdańskiej”, t. 44, 2000, nr 10-12, s. 420.
• Gocłowski, T., Dekret erekcji parafii pw. Św. Polikarpa Biskupa Męczenni-ka, „Miesięcznik Archidiecezji Gdańskiej”, t. 44, 2000, nr 7-9, s. 278.
• Gocłowski, T., Dekret erekcji parafii pw. Św. Rafała Kalinowskiego w Złotej Karczmie, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 34, 1990, nr 7-9, s. 191-192.
• Gocłowski, T., Dekret erekcji parafii pw. Św. Teresy Benedykty od Krzyża, „Miesięcznik Archidiecezji Gdańskiej”, t. 45, 2001, nr 10-12, s. 509.
• Gocłowski, T., Dekret erekcji parafii pw. Św. Teresy od Dzieciątka Jezus, „Miesięcznik Archidiecezji Gdańskiej”, t. 46, 2002, nr 10-12, s. 519.
• Gocłowski, T., Dekret regulujący granice między parafią MB Bolesnej w Gdańsku a parafią Św. Rodziny w Gdańsku-Stogach, „Miesięcznik Ar-chidiecezji Gdańskiej”, t. 45, 2001, nr 4-6, s. 262.
• Gocłowski, T., Dekret regulacji granic między parafią pw. Św. Józefa oraz parafią pw. Św. Brygidy w Gdańsku, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 31, 1987, nr 10-12, s. 427.
• Gocłowski, T., Dekret regulujący nazwę i granice parafii Chrystusa Odkupi-ciela w Gdańsku Żabiance i parafii Św. Ap. Piotra i Pawła w Gdańsku Jelit-kowie, „Miesięcznik Archidiecezji Gdańskiej”, t. 40, 1996, nr 7-9, s. 406.
• Gocłowski, T., Dekret zmiany przynależności parafialnej ul. Brukowej, Zako-sy i Skarpowej w Gdańsku, „Miesięcznik Archidiecezji Gdańskiej”, t. 48, 2004, nr 1-3, s. 176.
• Gocłowski, T., Dekret zmieniający przynależność dekanalną parafii: Gdańsk-Kokoszki, Gdańsk-Matarnia, Gdańsk-Osowa, „Miesięcznik Ar-chidiecezji Gdańskiej”, t. 36, 1992, nr 4-6 (7-9), s. 198.
• Gocłowski, T., Jako żywe kamienie tworzymy duchową świątynię. Orędzie na niedzielę modlitw w intencji budowy nowych kościołów, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 31, 1987, nr 10-12, s. 414-416.
• Gocłowski, T., Na dzień modlitw w intencji wspólnot budujących nowe ko-ścioły. Słowo do wiernych, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 32, 1988, nr 10-12, s. 347-349.
• Gocłowski, T., Orędzie Biskupa Gdańskiego na niedzielę modlitw w intencji budowy nowych kościołów, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 29, 1985, nr 7-10, s. 332-334.
• Gocłowski, T., Orędzie na niedzielę modlitw w intencji budowy nowych kościo-łów, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 30, 1986, nr 10-12, s. 393-395.
• Gocłowski, T., Troska o nasze świątynie. Słowo pasterskie na 28 października 1984, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 28, 1984, nr 7-10, s. 245-247.
• Handbuch für die Evangelischen in Danzig, wyd. P. Springer, Danzig 1919.
• Jarmakowski, A.T., Rybicki, A., Wczoraj i dziś. 50 lat parafii Świętego Krzyża w Gdańsku, Gdańsk 1980.
• Kaczmarek, L., Dekret erekcji parafii Bł. Maksymiliana Kolbego w Gdańsku-Suchaninie, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 26, 1982, nr 1-3, s. 40-43.
• Kaczmarek, L., Dekret erekcji parafii pw. Bł. Doroty z Mątów, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 23, 1979, nr 7-8, s. 274.
• Kaczmarek, L., Dekret erekcji parafii pw. Bożego Ciała w Gdańsku, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 21, 1977, nr 10-12, s. 244.
• Kaczmarek, L., Dekret erekcji parafii pw. Opatrzności Bożej w Gdańsku-Zaspie, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 23, 1979, nr 7-8, s. 280.
• Kaczmarek, L., Dekret erekcji parafii pw. Św. Judy Tadeusza w Gdańsku-Łostowicach, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 27, 1983, nr 1-3, s. 25-27.
• Kaczmarek, L., Dekret erekcji parafii pw. Św. Kazimierza Królewicza w Gdań-sku-Zaspie, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 28, 1984, nr 1-3, s. 38-40.
• Kaczmarek, L., Dekret erekcji parafii pw. Św. Piotra i Pawła w Gdańsku, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 23, 1979, nr 11-12, s. 271-272.
• Kaczmarek, L., Dekret erekcji parafii pw. Św. Wojciecha w Gdańsku-Świbnie, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 25, 1981, nr 7-8, s. 174-176.
• Kaczmarek, L., Dekret o zmianie granic między parafią pw. Ignacego i para-fią pw. Niepokalanego Poczęcia N.M. Panny w Gdańsku, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 23, 1979, nr 7-8, s. 282-283.
• Kaczmarek, L., Dekret z 20.07.1971 r. o reaktywowaniu parafii przy kościele pw. Św. Brygidy w Gdańsku, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 15, 1971, nr 12, s. 645-646.
• Kaczmarek, L., Dekret z 22.07.1971 r. o zmianie granic między parafią pw. Św. Józefa i parafią pw. Św. Brygidy w Gdańsku, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 15, 1971, nr 12, s. 647.
• Kleinert, E., Administrator apostolski diecezji gdańskiej 1945-1951, „Mie-sięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 21, 1977, nr 1-4, s. 79-87.
• Kleinert, E., Biskup Lech Kaczmarek a struktury diecezjalne, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 22, 1979, nr 1-2, s. 39-43.
• Kujot, S., Kto założył parafie w dzisiejszej dyecezyi chełmińskiej?: studium historyczne, Roczniki TNT, t. 9-10, 1902-1903.
• Lauer, W., Biskup Edmund Nowicki jako biskup gdański, „Miesięcznik Die-cezji Gdańskiej”, t. 15, 1971, nr 3-4, s. 107-139.
• Lubomski, A., Wie die Danziger Pfarreien entstaden, [w:] „Katholisches Jahrbuch für das Bistum Danzig”, Daznig 1936, s. 42-61
• Lulkowski, F., Z historii Kościoła na Mierzei Gdańskiej, „Miesięcznik Die-cezji Gdańskiej”, t. 30, 1986, nr 4-6, s. 173-175.
• Marek, R., Kościół rzymskokatolicki wobec ziem zachodnich i północnych, Warszawa 1976.
• Muhl, J., Kirchengeschichtliches von der Danziger Nehrung, „Mitteilungen des Westpreußischen Geschichtsvereins”, Jg. 39, 1940, s. 36-45.
• Nocny, W., Stogi: zapomniana „wyspa”, Gdańsk 2006, s. 201.
• Nocny, W., Wołos, R., 25 lat parafii św. Wojciecha: Gdańsk-Świbno 1981-2006, Gdańsk 2006.
• Nowicka, M., Dzieje gdańskiego Jasienia, Gdańsk 2004.
• Nowicki, E., Dekret erekcji parafii pw. NMP Królowej Różańca Św., „Mie-sięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 2, 1958, nr 11-12, s. 665.
• Nowicki, E., Dekret erekcji parafii pw. Św. Apostołów Piotra i Pawła w Jelitkowie, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 9, 1965, nr 11, s. 463.
• Nowicki, E., Dekret erekcji parafii pw. Św. Barbary w Gdańsku, „Miesięcz-nik Diecezji Gdańskiej”, t. 12, 1968, nr 6-8, s. 135-137.
• O’Rourke, E., Eingemeindung in die Kuratie Brenatu, „Amtliches Kirchen-blatt der Diözese Danzig”, nr 2, 1925.
• O’Rourke, E., Errichtung der Kuratie Danzig-Neuschottland, „Amtliches Kirchenblatt der Diözese Danzig”, nr 6/59 1930.
• O’Rourke, E., Errichtung einer neuen seelsorgestelle, „Amtliches Kirchen-blatt der Diözese Danzig”, nr 5, 1925.
• O’Rourke, E., Errichtungs-Urkunde über die Errichtung einer Filialkirchen-gemeinde in Brentau, „Amtliches Kirchenblatt der Diözese Danzig”, nr 2/16, 1929.
• O’Rourke, E., Errichtungs-Urkunde über die Errichtung einer Filialkirchen-gemeinde in Danizg-Brösen, „Amtliches Kirchenblatt der Diözese Dan-zig”, nr 2/17, 1929.
• O’Rourke, E., Errichtungs-Urkunde über die Errichtung einer Filialkirchen-gemeinde in Danizg-Liebfrauen, „Amtliches Kirchenblatt der Diözese Danzig”, nr 2/18, 1929.
• O’Rourke, E., Umpfarrung, „Amtliches Kirchenblatt für die Apostolische Administratur der Freien Stadt Danzig”, nr 2, 1923.
• Orkusz, K., Historia parafii Św. Anny w Gdańsku-Letniewie, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 9, 1965, nr 5, s. 152-160.
• Papenfuß, V., Geschichte der katholischen Kirche in Danzig, Danzig 1937.
• Parafia Zmartwychwstania Pańskiego w Gdańsku, oprac. A. Pałucha, Gdańsk 2001.
• Pawłowicz, Z., Historia parafii Św. Antoniego w Gdańsku-Brzeźnie, Gdańsk 1985.
• Pawłowicz Z., Kościoły Gdańska i Sopotu, Gdańsk 1991.
• Preussen und die katholische Kirche seit 1640 nach den Acten des Geheimen Staatsarchives von Max Lehmann, wyd. S. Hirzel, t. 4, Von 1758 bis 1775, Leipzig 1883, nr 480.
• Przykucki, M., Dekret w sprawie ustanowienia parafii Bł. Alberta Chmielew-skiego na Osiedlu Gdańsk-Kokoszki, „Orędownik Diecezji Chełmińskiej”, t. 35, 1984, nr 11-12, s. 426-427.
• Schematyzm Archidiecezji Gdańskiej 2001, Gdańsk 2001.
• Schematyzm Diecezji Chełmińskiej 1867, Pelplin 1867.
• Schematyzm Diecezja Gdańskiej 1958, Gdańsk 1958.
• Schematyzm Diecezja Gdańskiej 1986, Gdańsk 1986.
• Schematyzm Ordynariatu Polowego Wojska Polskiego na rok 2000.
• Simson, P., Geschichte der Stadt Danzig, Bd. IV, Danzig 1918.
• Simon Grunau’s Preussischte Chronik, Die Preussischen Geschichtschreiber des XVI und XVII Jahrhunderts, wyd. M. Perlbach, Bd. 1, Leipzig 1876.
• Stachnik, R., Die Katholische Kirche in Danzig. Entwicklung und Geschich-te, Münster 1959.
• Steffen, F., Die Diözese Danzig, ihr erster Bischof Eduard Graf O'Rourke und ihre Kathedralkirche zu Oliva, Danzig 1926.
• Szczudłowski, P., Losy poewangelickich obiektów sakralnych na terenie diecezji gdańskiej po 1945 roku, Lublin 2001.
• Toczek., P., Działalność Polskich Organizacji Katolickich w Wolnym Mieście Gdańsku 1920-1939, „Studia Gdańskie”, t. 4, 1980, s. 143-203.
• Włodarski, B., Świętopełk i Mściwoj II (z dziejów Pomorza Gdańskiego w XIII w.), „Zapiski Historyczne”, t. 33, 1968, z. 3, s. 61-94.
• Żółtowski S., Kronika parafii Niepokalanego Poczęcia NMP w Gdańsku, „Miesięcznik Diecezji Gdańskiej”, t. 4, 1960, nr 2, s. 109-112.