Epistemiczne układy odniesienia − nowe spojrzenie na racjonalność naukową

• Authors: Kilian Krzysztof J.

Title variants

RU

Эпистемические рамки – новый взгляд на рациональность науки

EN

Epistemic Frameworks − the New Look at Scientific Rationality

• Languages of publication: PL

Abstracts

RU

Эпистемические системы отсчёта – это небольшие, состоящие из двух или трёх элементов, наборы наиболее общих, исторически меняющихся аксиом, определяющих условия, необ-ходимые для ведения научной деятельности. В настоящее время с двумя эпистемическими системами отсчёта, основанными на методологическом натурализме, конкурируют системы супернатурализма и артифициализма. Ранее существовали две эпистемические системы отсчёта: ультимационизм, с которым конкурировал предвосхитизм, и соответсвиизм, вытесненный методологическим натурализмом.

EN

Epistemic frameworks are small, two- or three-element sets of the most general, historically changeable assumptions. These assumptions determine sine qua non conditions of scientific practice. Nowadays, two epistemic frameworks based on methodological naturalism have been in competition with the epistemic frameworks of supernaturalism and artificialism. Previously, two epistemic frame-works, one of ultimationism and another of certism, had been current. Previdism was in competition with the former, while the latter has been superseded by the methodological naturalism.

Keywords

PL

epistemiczne układy odniesienia; mocne i słabe warunki sine qua non naukowości; materialne i formalne warunki sine qua non naukowości; naturalizm; nadnaturalizm; artyficjalizm; ultymacjonizm; prewidyzm; certyzm

RU

эпистемические системы отсчёта; сильные и слабые непременные условия научности; материальные и формальные непременные условия научности; натурализм; супернатурализм; артифициализм;; ультимационизм;; предвосхитизм;; соответсвиизм

EN

epistemic frameworks; strong and weak sine qua non conditions of scientificness; material and formal sine qua non conditions of scientificness; naturalism; supernaturalism; artificialism; ultimationism; previdism; certism

• Publisher: Stowarzyszenie Filozofów Krajów Słowiańskich
• Journal: ΣΟΦΙΑ. Pismo Filozofów Krajów Słowiańskich
• Year: 2018
• Volume: 18
• Pages: 37-58

Contributors

author

Kilian Krzysztof J.

• Uniwersytet Zielonogórski

References

• Allen James. 2012. „Carneades”. W Zalta Edward N. (ed.). The Stanford Encyclopedia of Philosophy.
• Arystoteles. 1974. Analityki pierwsze i wtóre. Warszawa: PWN.
• Arystoteles. 2013. Metafizyka. Warszawa: PWN.
• Ayala Francisco J. 1994. „Darwin’s Revolution”. W Campbell John, Schoff J.W. (eds.). Crea-tive Evolution!?, 1–18. New York: Jones and Bartlett.
• Bacon Francis. 1901. The Advancement of Learning. New York: P.F. Collier and Son.
• Barnes Eric Ch. 2008. The Paradox of Predictivism. Cambridge University Press.
• Behe Michael J. 2004. „Współczesna hipoteza inteligentnego projektu. Łamanie reguł”. Na Początku… 7–8: 244–266.
• Berman Marshall. 2003. „Intelligent Design Creationism: A Threat to Society – Not Just Bio-logy”. The American Biology Teacher 56 (9): 646–648.
• Biegański Władysław. 1910. „Prewidyzm i pragmatyzm”. Przegląd Filozoficzny 13 (2): 319–324.
• Brightman Edgar S. 1937. „An Empirical Approach to God”. The Philosophical Review 46 (2): 147–169.
• Bylica Piotr, Kazimierz Jodkowski, Krzysztof J. Kilian, Dariusz Sagan. 2013. „Dyskusja nad artykułem Adama Groblera, «Słabości eksplanacyjne teorii inteligentnego projektu»”. Filozoficzne Aspekty Genezy: 17–63.
• Bylica Piotr. 2015. „Kazimierza Jodkowskiego koncepcja epistemicznych układów odniesienia a teizm naturalistyczny Johna Polkinghorne’a”. W Bylica Piotr, Krzysztof J. Kilian, Dariusz Sagan (red.). Filozofia − nauka − religia. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Kazimierzowi Jodkowskiemu z okazji 40-lecia pracy naukowej, 191–211. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
• Bylica Piotr. 2016. Współczesny teizm naturalistyczny z punktu widzenia modelu poziomów analizy. Problem działania sfery nadnaturalnej w przyrodzie. Zielona Góra: Instytut Fi-lozofii Uniwersytetu Zielonogórskiego.
• Chaberek Michał OP. 2012. „Świat jest zbyt złożony, by powstał przypadkowo. Rozmowa z Michaelem Behe’em”. Fronda 63: 34–41.
• Darwin Karol. 1959. Dzieła wybrane. Tom 2. O powstawaniu gatunków drogą doboru natu-ralnego czyli o utrzymaniu się doskonalszych ras w walce o byt. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne.
• Darwin Karol. 1960. Dzieła wybrane. Tom 8. Autobiografia i wybór listów. Warszawa: Pań-stwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne.
• Dembski William A., Jonathan Wells. 2008. The Design of Life: Discovering Signs of Intelli-gence in Biological Systems. Dallas: Foundation for Thought and Ethics.
• Feyerabend Paul K. 1975. Against Method. Outline of an Anarchistic Theory of Knowledge. London: Verso.
• Feyerabend Paul K. 1992. „Krytyka naukowego rozumu”. W Mokrzycki Edmund (red.). Ra-cjonalność a styl myślenia, 167–217. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Feyerabend Paul K. 1965. „Problems of Empiricism”. W Colodny Robert G. (ed.). Beyond the Edge of Certainty. Essays in Contemporary Science and Philosophy, 145–260. Englewood Cliffs N.J.: Prentice-Hall.
• Feyerabend Paul K. 1996. Przeciw metodzie. Wrocław: Wydawnictwo Siedmioróg.
• Førland Tor E. 2008. „Acts of God? Miracles and Scientific Explanation”, History and Theory 47 (4): 483–494.
• Godfrey-Smith Peter. 2003. Theory and Reality. An Introduction to the Philosophy of Science. Chicago and London: University of Chicago Press.
• Gould Stephen J. 1981. „Darwin: Plagiator czy fałszerz?”. Problemy 4: 49–51.
• Gould Stephen J. 2002. Skały wieków. Nauka i religia w pełni życia. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
• Isaac Randy. 2007. „Assessing the RATE Project”. Perspectives on Science and Christian Faith 59 (2): 143–146.
• Johnson Phillip E. 1995. Reason in the Balance. The Case Against Naturalism in Science, Law & Education. Downers Grove: InterVarsity Press.
• Johnson Phillip E. 2003. Wielka metafizyczna opowieść nauki (z posłowiem Kazimierza Jod-kowskiego). Archiwum Na Początku... 13. Warszawa: Polskie Towarzystwo Kreacjoni-styczne.
• Jodkowski Kazimierz. Curriculum Vitae. http://tiny.pl/gkfxf [dostęp: 18.10.2018].
• Jodkowski Kazimierz. 1989. „Z jakim relatywizmem bezskutecznie walczy Wojciech Sady? (Głos w dyskusji)”. W Pomorski Jan (red.). Wartość relatywizmu jako postawy poznawczej, 123–146. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Jodkowski Kazimierz. 1998. Metodologiczne aspekty kontrowersji ewolucjonizm-kreacjonizm. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Jodkowski Kazimierz. 2002. „Rozpoznawanie genezy: istota sporu ewolucjonizm-kreacjonizm”. Roczniki Filozoficzne 50 (3): 187–198.
• Jodkowski Kazimierz. 2003. „Metafizyczne opowieści nauki jako fundament pluralizmu na-ukowego”. W Johnson Phillip E. „Wielka metafizyczna opowieść nauki (z posłowiem Kazimierza Jodkowskiego)”. Archiwum Na Początku... 13: 74–85.
• Jodkowski Kazimierz. 2004. „Przedmowa”. Filozoficzne Aspekty Genezy 1: 5–6.
• Jodkowski Kazimierz. 2005. „Eskapizm teologii i filozofii katolickiej w sprawie «nauka a religia»”. Na Początku... 7–8: 261–284.
• Jodkowski Kazimierz. 2006. „Antynaturalizm teorii inteligentnego projektu”. Roczniki Filozoficzne 54 (2): 63–76.
• Jodkowski Kazimierz. 2008. „Epistemiczne układy odniesienia i «warunek Jodkowskiego»”. W Latawiec Anna, Grzegorz Bugajak (red.). Filozoficzne i naukowo-przyrodnicze ele-menty obrazu świata 7, 108–123. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
• Jodkowski Kazimierz. 2013. „Nienaukowy fundament nauki”. W Pietrzak Zbigniew (red.). Granice nauki. Lectiones & Acroases Philosophicae 6: 59–108.
• Jodkowski Kazimierz. 2013. „Uczony w ciemnym budynku. Na marginesie metafory Elżbiety Kałuszyńskiej”. W Dębowski Józef, Ewa Starzyńska-Kościuszko (red.). Nauka. Racjonalność. Realizm. Między filozofią przyrody a filozofią nauki i socjologią wiedzy, 55–67. Olsztyn: Instytut Filozofii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.
• Jodkowski Kazimierz, Krzysztof J. Kilian. 2013. „Feyerabendowskie rozwiązanie problemu psychofizycznego”. W Dyk Wiesław (red.). Sozologia systemowa. Tom V. Ekosfera. Człowiek i jego środowisko w aspekcie przyrodniczym, filozoficznym i teologicznym, 61–76. Szczecin: Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego.
• Jodkowski Kazimierz. 2014. „Kreacjoniści przed sądem. Aspekty filozoficzne «małpich pro-cesów»”. W Michalczenia Jakub, Jadwiga Mizińska, Katarzyna Ossowska (red.). Po-szukiwania filozoficzne. Tom I: Nauka, Prawda. Panu Profesorowi Józefowi Dębow-skiemu w darze, 175–198. Olsztyn: Instytut Filozofii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
• Kilian Krzysztof J. 2014. Poglądy filozoficzne Paula K. Feyerabenda. Część I. Program metodologiczny. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
• Kilian Krzysztof J. 2015. „Filozoficzne podstawy nauki”. ΣΟΦΙΑ. Pismo Filozofów Krajów Słowiańskich 15: 69–85.
• Kilian Krzysztof J. 2016. „Filozofické podmienky sine qua non vedeckosti”. W Javorská Andrea, Lenka Kocinová, Simona Wagnerová (eds.). (META)FILOZOFIA — PRAX. Zborník vedeckých príspevkov, 186–193. Bratislava: Slovenské filozofické združenie pri SAV.
• Kilian Krzysztof J. 2017. „Czym są epistemiczne układy odniesienia?. Filozoficzne Aspekty Genezy 14: 191–236.
• Kilian Krzysztof J. 2017. „Epistemiczne układy odniesienia a problem interteoretycznej nie-współmierności – część 1”. Filozoficzne Aspekty Genezy 14: 237–280.
• Kilian Krzysztof J. 2017. „Epistemiczne układy odniesienia a problem interteoretycznej nie-współmierności – część 2”. Filozoficzne Aspekty Genezy 14: 281–325.
• Kilian Krzysztof J. 2017. „Geneza idei epistemicznych układów odniesienia i ich odmiany”. Filozoficzne Aspekty Genezy 14: 137–190.
• Kuhn Thomas S. 1966. Przewrót kopernikański. Astronomia planetarna w dziejach myśli, Warszawa: PWN.
• Laudan Larry. 1998. „Zgon kryterium demarkacji”. W Muszyński Zbysław (red.). Z badań nad prawdą, nauką i poznaniem, 63–79. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Malec Grzegorz. 2012. „Teologiczne dylematy Karola Darwina”. Roczniki Filozoficzne 60 (1): 67–85.
• Morris Henry M. 1974. Scientific Creationism. San Diego CA: Creation Life Publishers.
• Musgrave Alan. 1991. „Wpływ Einsteina na filozofię”. W Jodkowski Kazimierz (red.). Na czym polega racjonalność nauki, 79–105. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Newton Isaac. 2011. Matematyczne zasady filozofii przyrody. Kraków: Copernicus Center Press.
• Nowak Grzegorz. 2001. „Książka filozofa o sporze między ewolucjonistami i kreacjonistami”. Filozofia Nauki 9 (2): 161–168.
• O’Connor Robert C. 2014. „Nauka przed sądem: analiza racjonalności naturalizmu metodologicznego”. Filozoficzne Aspekty Genezy 11: 95–131.
• Pigliucci Massimo. 2000. Tales of the Rational: Skeptical Essays About Nature and Science. Atlanta: Freethought Press.
• Poe Harry L., Chelsea R. Mytyk. 2011. „Od metody naukowej do naturalizmu metodologicznego. Ewolucja idei”, Filozoficzne Aspekty Genezy 8: 137–151.
• Poincaré Henri. 1908. Nauka i Hypoteza. Warszawa – Lwów: Nakład Jakóba Mortkowicza.
• Platon. 1990. Państwo. Warszawa: Wydawnictwo AKME.
• Popper Karl R. 1999. Droga do wiedzy. Domysły i refutacje. Warszawa: PWN.
• Roskal Zenon E. 2015. „Eksperyment MacDougalla w epistemicznym układzie odniesienia naturalizmu”. W Bylica Piotr, Krzysztof J. Kilian, Dariusz Sagan (red.). Filozofia − nauka − religia. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Kazimierzowi Jodkowskiemu z okazji 40-lecia pracy naukowej, 165–172. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
• Sagan Dariusz. 2013. „Wyjaśnianie za pomocą praw przyrody jako warunek naukowości w sporze o ewolucję i inteligentny projekt”. Studia Philosophiae Christianae 49 (1): 93–116.
• Sagan Dariusz. 2015. Metodologiczno-filozoficzne aspekty teorii inteligentnego projektu. Zielona Góra: Instytut Filozofii Uniwersytetu Zielonogórskiego.
• Thaxton Charles. 2011. „Nowy argument z projektu”. Filozoficzne Aspekty Genezy 8: 155–177.
• Walczak Monika. 2011. „Stanisława Kamińskiego poglądy na cel nauki”. Zagadnienia Naukoznawstwa 3: 391–405.
• Whewell William. 2012. „Galileusz, Kepler, Tycho”. W Leszczyński Damian, Pacewicz Artur (red.). Galileusz. Nauka i filozofia. Lectiones & Arcroases Philosophicae V (1): 61–69.
• Ziemińska Renata. 2015. „Carneades’ Approval as a Weak Assertion: A Non-Dialectical In-terpretation of Academic Skepticism”. The European Legacy 20 (6): 591–602.

Identifiers

DOI

10.15584/sofia.2018.18.3