Wybrane zagadnienia toponimiczne w kontekście przemian osadniczych na przykładzie gminy Szadek

• Authors: Cepil Monika , Figlus Tomasz

Title variants

EN

Selected issues in toponymics in the context of settlement changes in the municipality of Szadek

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule zaprezentowano wyniki badań na temat przemian toponimicznych na obszarze współczesnej gminy miejsko-wiejskiej Szadek pod wpływem rozwoju osadnictwa, ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia różnych form zagospodarowania przestrzennego oraz wpływu czynników polityczno-administracyjnych. Podjęto kwestie genezy i zmienności nazewniczej jednostek osadniczych lub ich części w różnych okresach historycznych: od średniowiecza aż po czasy współczesne. W skali lokalnej pozwoliło to wykryć zróżnicowanie w zakresie typów toponomastycznych oraz szereg interesujących zależności i prawidłowości w kontekście przemian geograficzno- -historycznych osadnictwa na badanym obszarze.

EN

The article presents the results of research on toponymic changes that took place within the area of the present urban-rural municipality of Szadek as a result of settlement development, with a particular focus on various forms of spatial development as well as political and administrative factors. The study addresses the question of the origin and changes in the names of settlement units or their parts in different historical periods: from the Middle Ages to modern times. At the local level, the research enabled identification of various toponomastic types and a number of interesting relationships and regularities in the context of geographical and historical transformations of settlement in this area.

Keywords

PL

toponimia; geografia historyczna; osadnictwo; Szadek

EN

toponymics; historical geography; settlement; Szadek

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Biuletyn Szadkowski
• Year: 2018
• Issue: 18
• Pages: 21-37

Contributors

author

Cepil Monika

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geografii Politycznej, Historycznej i Studiów Regionalnych

author

Figlus Tomasz

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geografii Politycznej, Historycznej i Studiów Regionalnych

References

• Archiwum Akt Dawnych w Warszawie, Rada Ministrów Księstwa Warszawskiego, sygn. 85.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Terrestria Siradiensia, ks. I, f. 57.
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Terrestria Szadkoviensia, ks. II, f. 99v.
• Dziennik Królestwa Polskiego, 1864, t. 62, nr 187–193.
• Dziennik Urzędowy, Wojewódzka Rada Narodowa w Łodzi, Uchwała nr 26/54, poz. 92, 4.10.1954.
• Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego, Uchwała nr XXXVII/242/2017, poz. 3979, Rady Gminy i Miasta Szadek, 30.08.2017 r.
• Dziennik Ustaw Nr 96, poz. 603, z dnia 24.07.1998 r.
• Dziennik Ustaw Nr 166, poz. 1612, z dnia 29.08.2003 r.,
• Dziennik Ustaw Nr 17, poz. 141, z dnia 16.12.2009 r.
• Dziennik Ustaw poz. 200, z dnia 13.12.2012 r.
• Dziennik Ustaw, poz. 744, z dnia 1.04. 2016.
• Jan Łaski, Liber beneficiorum archidiecezji gnieźnieńskiej, Wyd. J. Łukowski, Gniezno 1880−1881, t. 1−2.
• Kodeks dyplomatyczny Polski, Wyd. L. Rzyszczewski, A. Muczkowski, Warszawa 1878, t. 2.
• Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, Wyd. F. Piekosiński, nr 675, Poznań 1908, t. 5.
• Księgi sądowe łęczyckie od 1385 do 1419, cz. 1, [w:] Teki A. Pawińskiego, t. 3, Warszawa 1897.
• Lites ac res gestae inter Polonos Ordinemque Cruciferorum, Poznań 1890, t. 1.
• Matricularum Regni Poloniae summaria, Wyd. T. Wierzbowski, Warszawa 1910, cz. IV/1, nr 448.
• Obwieszenie Burmistrza Gminy i Miasta Szadek z dnia 2.09.2014 r.
• Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym opisana przez Adolfa Pawińskiego, t. 2: Wielkopolska, [w:] Źródła Dziejowe, t. 13, Warszawa 1883.
• Uchwała Nr 7/21/X/2009, Komisji Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych.
• Visitationes bonorum archiepiscopatus necnon capituli Gnesnensis saeculi XVI, Wyd. B. Ulanowski, Kraków 1920, s. 250; MRPS, IV/1, nr 3232 (zapiska z 1520 r.).
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Część Leśnictwa Szadek i Ekonomii Męka, Zbiór Kartograficzny, 1840, sygn. 271–4.
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Plan miasta Szadek z 1824 r., Zbiór Kartograficzny, sygn. 184–3.
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Plan miasta powiatowego Szadek w Obwodzie Sieradzkim w Guberni Kaliskiej z 1824 r., Zbiór Kartograficzny, sygn. 323–26.
• Archiwum Państwowe w Łodzi, Mapa majoratu Szadkowice z 1846 r., Zbiór kartograficzny, sygn. 93.
• Archiwum Państwowe w Łodzi, Mappa Wsiów Rządowych Szadkowice, Wielka Wieś, Kromolin zwanych do Ekonomii Męka należących w obwodzie Sieradzkim woj. Kaliskim, 1821, sygn. 133.
• Archiwum Państwowe w Łodzi, Oddział w Sieradzu, Zbiór kartograficzny, Plan gruntów wsi Cesarska Łaska z 1870 r., sygn. 441.
• Biblioteka Geografii i Ochrony Środowiska Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Topograficzeskaja Karta Carstwa Polskiego, s. l, ca 1863, 1:126000, sygn. C 609.
• Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego, Zbiory kartograficzne, Polska Środkowa na mapie Polski Wacława Grodeckiego w przeróbce Andrzeja Pograbki z 1595 r., 1:2 284 000, sygn. K 11572.
• Karte von Südpreußen, David Gilly, Cron, Langner, 1793–1796, 1: 50000, ark. 56, Preussischer Kulturbesitz – Staatsbibliothek zu Berlin, sygn. Kart N 14431, fotokopia w Pracowni Atlasu Historycznego Instytutu Historii PAN.
• Wojskowy Instytut Geograficzny, Topographische Karte, kopia niemiecka, 1944, sygn. P42 S28 B, P42 S28 A.
• Bartoszewicz A., Obraz kartograficzny Szadku w XIX w., „Biuletyn Szadkowski” 2008, t. 8, s. 85–91.
• Bartosiewicz B., Paczkowski K., Planowana obwodnica Szadku na tle układu drogowego miasta, „Biuletyn Szadkowski” 2007, t. 7.
• Bieńkowska D., Umińska-Tytoń E., Nazewnictwo miejskie Łodzi, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2012.
• Borek H., Nazwy miejscowe jako źródło historyczno-osadnicze, [w:] Badania z dziejów osadnictwa i toponimii, red. J. Janczak, T. Ładogórski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1978, s. 34–52
• Chłapowski K. , Lokalizacja miejscowości, [w:] Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku, red. H. Rutkowski, Instytut Historii PAN, Warszawa 1998, s. 44.
• Dylik J., Rozwój osadnictwa w okolicach Łodzi, ŁTN, Łódź 1948.
• Figlus T., Geneza i zmiany struktury społeczno-gospodarczej osadnictwa wiejskiego w dobrach królewskich na obszarze przedrozbiorowego powiatu szadkowskiego, „Biuletyn Szadkowski” 2015, t. 15, s. 89–108.
• Figlus T., Zagadnienia morfogenezy i przemian rozplanowania wsi na tle rozwoju osadnictwa we wschodniej części gminy Szadek, „Biuletyn Szadkowski” 2016, t. 16, s. 117–114.
• Figlus T., Zagadnienia morfogenezy i przemian rozplanowania wsi na tle rozwoju osadnictwa w zachodniej części gminy Szadek, „Biuletyn Szadkowski” 2016, t. 16,
• s. 91–115.
• Handke K., Semantyczne i strukturalne typy nazw ulic Warszawy, Wrocław 1970.
• Kozierowski S., Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej wschodniej Wielkopolski, Poznań 1926, t. 1.
• Kulesza M., Morfogeneza miast na obszarze Polski Środkowej w okresie przedrozbiorowym. Dawne województwa łęczyckie i sieradzkie, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2001.
• Kulesza M., Rozwój przestrzenny i współczesna struktura morfogenetyczna Szadku, „Biuletyn Szadkowski” 2003, t. 3, s. 55–71.
• Kwiatek J., Lijewski T., Leksykon miast polskich, Wyd. Muza, Warszawa 1998.
• Leksykon sołectw gminy Szadek, red. T. Marszał, Gmina i Miasto Szadek, Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury, Ośrodek Badawczy Europejskiej Polityki Przestrzennej i Rozwoju Lokalnego, Łódź–Szadek 2004.
• Malec M., Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski, Wyd. Naukowe PWN Warszawa 2003.
• Marszał T., Szadek. Monografia miasta, Zarząd Miasta i Gminy Szadek, Szadek 1995.
• Matuszewski J., Nazwy administracyjne osad lokowanych na prawie niemieckim, Łódź 1974.
• Miszewska B., Informacyjna funkcja zachowanych średniowiecznych nazw ulicy Krakowa, Poznania i Wrocławia, Miasta w badaniach geografów, red. P. Trzepacz, J. Więcław-Michniewska, A. Brzos, IGiGP UJ, Kraków 2015, t. 1, s. 259–275.
• Rospond S., Historia osadnictwa w świetle toponomastyki, [w:] Badania z dziejów osadnictwa i toponimii, red. J. Janczak, T. Ładogórski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1978, s. 55–61.
• Rospond S., Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław i in. 1984.
• Rymut K., Toponomastyka w służbie badań historyczno-osadniczych, „Onomastica” 1970, t. 15, s. 289–297.
• Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Wyd. B. Chlebowski, F. Sulimierski, W. Walewski, Warszawa 1880–1902, t. 1–16.
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Szadek, Zał. nr 1 do uchwały nr XXV/178/2012 Rady Gminy i Miasta Szadek z dnia 28.11.2012 r.
• Szkutnik P., Opis kościoła i probostwa w Szadku w połowie XIX w., „Biuletyn Uniejowski” 2015, t. 15, s. 69–87.
• Wąsicki J., Ziemie Polskie pod zaborem pruskim. Prusy Południowe 1793–1806, Zakład im. Ossolińskich, Wrocław 1957.
• Wójcik U., Polskie toponimy związane z organizacją gospodarczą państwa Wczesnopiastowskiego. Nazwy miejscowe motywowane antroponimami zbiorowymi, Wyd. Lexis, Kraków 2013.
• Wójcik U., Społeczno-gospodarcze uwarunkowania dziewiętnastowiecznego nazewnictwa miejscowego w Polsce, „Onomastica” 2015, nr LIX, s. 197–207.
• Zajączkowski S., Zajączkowski S.M., Materiały do słownika geograficzno-historycznego dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej do 1400 roku, ŁTN, Łódź 1966–1970, cz. 1–2.

Identifiers

DOI

10.18778/1643–0700.18.02