Klauzule o ochronie mniejszości narodowych w Polsce w traktatach dobrosąsiedzkich po 1989 roku

• Authors: Browarek Tomasz

Title variants

EN

The Clause on the Protection of National Minorities in Poland in Good Neighborliness Treaties after 1989

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W podpisanych przez Polskę w pierwszej połowie lat 90. XX w. umowach o przyjaznej współpracy ze wszystkim jej sąsiadami zamieszczono klauzule dotyczące praw mniejszości. Zapisy tych układów gwarantują prawa Pola ków w tych krajach i przedstawicieli tych narodowości (odpowiednich mniejszości narodowych) w Polsce oraz dają prawo do swobodnego kontaktu z rodakami w kraju zamieszkania i za granicą. Zasadą podstawową w analizowanych traktatach jest uznanie, że przynależność do mniejszości jest sprawą indywidualnego wyboru osoby i nie mogą z dokonania takiego wyboru wynikać żadne niekorzystne dla niej następstwa. Klauzule te zawierają przede wszystkim prawa takich osób do uczenia się języka ojczystego i w języku ojczystym oraz posługiwania się tym językiem w życiu prywatnym i publicznie. Zawierają także gwarancje swobody tworzenia własnych organizacji oraz wolność wyznawania i praktykowania swojej religii. Mając na uwadze zapewnienie bezpieczeństwa, w traktatach szczególnie akce ntowano sprawę lojalności osób należących do mniejszości narodowych wobec państwa zamieszkania oraz gwarancje ze strony t ego państwa zapewnienia takim osobom ochrony ich praw na równi z pozostałymi obywatelami. Podstawą dla wszys tkich analizowanych klauzul była ich zgodność ze standardami międzynarodowymi dotyczącymi mniejszości. Polska, przyjmując nowy status prawny mniejszości zawarty w analizowanych umowach, podkreślała zerwanie z polityką dyskryminacji i przyjęcie polityki otwartości i akceptacji mniejszości. Prawa mniejszości zawarte w analizowanych w niniejszym artykule traktatach wyznaczały również kierunek zmian w polskim prawie wewnętrznym dostosowujących je do standardów międzynarodowych w tym zakresie.

EN

Agreements on friendly cooperation with all neighbors signed by Poland in the first half of the 1990s contain a clause on the rights of minorities. The regulations of these agreements guarantee the rights of Poles residing in these countries and the rights of the representatives of these nationalities (proper national minorities) in Poland and give right to free contact with their compatriots in their country of residence and abroad. The basic principle in these treaties is the recognition that the membership of a minority is an question of the individual choice of a person and from this choice no adverse results may occur. These clauses contain, first of all, the rights of those people to learn their native language and to use their language in private and public life. They also contain the guarantees of the freedom of formation their own organizations and freedom in practicing their religions. Taking into consideration providing security a great attention in the treaties is also put on the issue of the loyalty of people belonging to national minorities in relation to their country of residence and on guarantees from the part of this country for providing such people the protection of their rights in the same way as for other citizens. The basis for all analyzed here clauses was their conformity to the international standards concerning minorities. Poland, in adopting a new legal status of a minority included in the analyzed agreements, emphasized the breaking with the policy of discrimination and adoption of the open access policy and the acceptance of minorities. The rights of minorities included in the analyzed treaties marked also a direction in Polish internal law, adapting it to international standards in this scope.

Keywords

PL

mniejszości narodowe; Polska; traktaty bilateralne; XX wiek

EN

national minorities; Poland; bilateral system; 20th century

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: UR Journal of Humanities and Social Sciences
• Year: 2020
• Issue: 2(15)
• Pages: 129-144

Contributors

author

Browarek Tomasz

• Instytut Nauk o Polityce i Administracji Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

References

• Akty prawne
• Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Federacją Rosyjską o przyjaznej i dobrosąsiedzkiej współpracy, z dnia 22 maja 1992, DzU 1993, nr 61, poz. 291.
• Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Białoruś o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z dnia 23 czerwca 1992 r. DzU 1993, nr 118, poz. 527.
• Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Litewską o przyjaznych stosunkach i dobrosąsiedzkiej współpracy z dnia 26 kwietnia 1994 r. DzU 1995, nr 15, poz. 71.
• Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą o dobrym sąsiedztwie, przyjaznych stosunkach i współpracy z dnia 18 maja 1992 r. DzU 1993, nr 125, poz. 573.
• Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy podpisany w Bonn dnia 17 czerwca 1991 r. DzU 1992, nr 14, poz. 56.
• Układ między Rzecząpospolitą Polską a Czeską i Słowacką Republiką Federalną o dobrym sąsiedztwie, solidarności i przyjacielskiej współpracy z dnia 6 października 1991 r. DzU 1992, nr 59, poz. 296.
• Inne źródła i opracowania
• Browarek T., 2018, Uwarunkowania polityki etnicznej państwa polskiego po 1989 roku, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
• Janusz G., 2011, Ochrona praw mniejszości narodowych w Europie, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
• Janusz G., Bajda P., 2000, Prawa mniejszości narodowych. Standardy europejskie, Stowarzyszenie Wspólnota Polska, Warszawa.
• Kukułka J., 1998, Traktaty sąsiedzkie Polski odrodzonej, Ossolineum, Wrocław.
• Kuźniar R., 2006, Prawa człowieka. Prawo, instytucje, stosunki międzynarodowe, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Łodziński S., 1995, Ochrona praw członków mniejszości narodowych i etnicznych w Europie Środkowej i Wschodniej w świetle standardów międzynarodowych [w:] Ochrona praw osób należących do mniejszości narodowych, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa.
• Malicka A., 2004, Ochrona mniejszości narodowych – standardy międzynarodowe i rozwiązania polskie, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Mniejszości narodowe i etniczne oraz społeczność posługująca się językiem kaszubskim wg Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011 – liczebność, http://mniejszosci.narodowe.mswia.gov.pl/mne/mniejszosci/wyniki-narodowego-spis/6999,Mniejszosci-narodowe-i-etniczne-oraz-spolecznosc-poslugujaca-sie-jezykiemkaszub.html#kraj (dostęp: 16.04.2020).
• Pawlak S., 2001, Ochrona mniejszości narodowych w Europie, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa.
• Prawa człowieka a stosunki międzynarodowe, 2006, red. A. Florczak, B. Bolechowa, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
• Prawa mniejszości narodowych, 2010, red. T. Gardocka, J. Sobczak, Wydawnictwo Adam Marszałek: Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej, Toruń.
• Wspólne oświadczenie, podpisane 14 listopada 1989 r. przez Premiera PRL Tadeusza Mazowieckiego i Kanclerza Federalnego RFN Helmuta Kohla (1990) [w:] Polska –Niemcy. Na drodze ku porozumieniu i pojednaniu. Zbiór dokumentów związanych z wizytą Kanclerza Federalnego RFN Helmuta Kohla w Polsce w dniach 9– 4 listopada 1989 r., wybór J. Barcz, Instytut Zachodni, Poznań.
• Wyznania religijne. Stowarzyszenia narodowościowe i etniczne w Polsce. Informator dokumentacyjno-statystyczny GUS, 1993, Warszawa.