Maoizm nad Wisłą? Działalność Komunistycznej Partii Polski Kazimierza Mijala

• Authors: Gasztold Przemysław

Title variants

EN

Maoism on the Vistula? Activity of Kazimierz Mijal’s Communist Party of Poland

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Komuniści, którzy krytykowali politykę kierownictwa PZPR z pozycji pryncypialnych, w grudniu 1965 r. założyli nielegalną organizację pod nazwą Komunistyczna Partia Polski. Niekwestionowanym liderem tej grupy został Kazimierz Mijal, który w 1966 r. uciekł do Albanii i stamtąd nadzorował działalność KPP. Organizacja ta nielegalnie drukowała i kolportowała tysiące ulotek oraz broszur, w których potępiano „rewizjonistyczną” politykę Gomułki oraz Gierka, za wzór stawiając albańskie oraz chińskie rozwiązania doktrynalne. Infiltracja środowiska polskich maoistów przez aparat bezpieczeństwa PRL w latach siedemdziesiątych doprowadziła do marginalizacji tej struktury. Artykuł na podstawie dokumentów zgromadzonych m.in. w Archiwum IPN i Archiwum Akt Nowych przybliża kulisy powstania KKP, jej naj ważniejszych liderów, program polityczny i tajną współpracę z albańskimi dyplomatami, podsumowuje także działalność Kazimierza Mijala na tle rozdźwięku w obozie komunistycznym w latach sześćdziesiątych, wśród wielu przyczyn porażek polskich „maoistów” wskazuje na dogmatyczny program polityczny, który nie zyskał szerszej akceptacji w społeczeństwie.

EN

The communists who criticized the policy of the PUWP’s leadership from the principled positions in December 1965 established an illegal organisation called the Communist Party of Poland (CCP). The unquestionable leader of this group was Kazimierz Mijal who in 1966 fled to Albania and supervised the activity of the CPP from there. This organisation illegally printed and distributed thousands of leaflets and brochures in which the “revisionist” policies of Gomułka and Gierek were condemned, holding the Albanian and Chinese doctrinal solutions as a model. The infiltration of the Polish Maoist circles by the security apparatus of the PPR in the seventies led to the marginalisation of this structure. The article, based on documents collected, among others, in the Archives of the Institute of National Remembrance and the Central Archives of Modern Records, presents the inside story of the founding of the CPP, its major leaders, political programme and secret cooperation with Albanian diplomats, and summarises the activity of Kazimierz Mijal in the background of the discord in the communist camp in the 60s, indicating among many reasons for the failures of Polish “Maoists” a dogmatic political programme which did not gained wider acceptance in society.

Keywords

PL

maoizm; komunizm; Kazimierz Mijal; Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (PZPR); dogmatyzm; Polska Rzeczpospolita Ludowa (PRL); Albania

EN

Maoism; Communism; Kazimierz Mijal; Polish United Worker’s Pasty (PUWP); dogmatism; Polish People’s Republic (PPR); Albania

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2018
• Issue: 32
• Pages: 290-318

Contributors

author

Gasztold Przemysław

• Instytut Pamięci Narodowej

References

• Alexander R.J., Maoism in the Developed World, Westport–London 2001.
• Abrahams F.C., Modern Albania. From Dictatorship to Democracy in Europe, New York 2015.
• Baev J., De-Stalinisation and Political Rehabilitations in Bulgaria [w:] De-Stalinising Eastern Europe. The Rehabilitation of Stalin’s Victims after 1953, red. K. McDermott, M. Stibbe, Basingstoke 2015.
• Bekić D., Jugoslavija u hladnom ratu. Odnosi s velikim silama 1949–1955, Zagreb 1988.
• Biberaj E., Albania and China. An Unequal Alliance, Tirana 2014.
• Brazinsky G.A., Winning the Third World. Sino-American Rivalry During the Cold War, Chapel Hill 2017.
• Do szkoły pod górkę. Wspomina Andrzej W. Kaczorowski (matura 1969) [w:] E. Morycińska-Dzius, Szkoło! Szkoło! gdy cię wspominam… 140 lat X Liceum Ogólnokształcącego imienia Królowej Jadwigi w Warszawie. Wspomnienia zebrane, Warszawa 2014.
• Dziak W.J., Albania między Belgradem, Moskwą i Pekinem, Warszawa 1991.
• Dziuba A., Wyznawcy Mao Zedonga i Envera Hoxhy. Maoiści w Polsce i województwie katowickim, „CzasyPismo. O historii Górnego Śląska” 2017, nr 2.
• Chen J., Mao’s China and the Cold War, London 2001.
• Chińsko-sowiecki spór graniczny: wybór dokumentów, red. W.J. Dziak, J. Rowiński, Warszawa 2017.
• Czekalski T., Albania, Warszawa 2003.
• Dervishi K., Sigurimi i Shtetit 1944–1991. Historia e policisë politikë te regjimit komunist, Tirana 2012.
• Dmochowski T., Radziecko-chińskie stosunki polityczne po śmierci Mao Zedonga, Gdańsk 2009.
• Fevziu B., Enver Hoxha. The Iron Fist of Albania, London–New York 2016.
• Gasztold-Seń P., Albańsko-chińska pomoc w rozpowszechnianiu bezdebitowych druków Komunistycznej Partii Polski (Mijala) [w:] Czas bibuły. Studia i materiały, t. 2, red. R. Wróblewski, Wrocław 2013.
• Goh E., Constructing the U.S. Rapprochement with China, 1961–1974. From „Red Menace” to „Tacit Ally”, Cambridge 2009.
• Gontarczyk P., Piewca stalinowskiej epoki, „wSieci” 2014, nr 14.
• Kalukin R., Człowiek bez odchyleń, „Gazeta Wyborcza. Duży Format”, 26 II 2010.
• Koseski A., Albania. Krótki zarys dziejów, Warszawa 1988.
• Kramer M., Stalin, Soviet Policy, and the Consolidation of a Communist Bloc in Eastern Europe, 1944–53 [w:] Stalinism Revised. The Establishment of a Communist Regimes in East-Central Europe, red. V. Tismaneanu, Budapest–New York 2009.
• Kryst J., Twardogłowy awanturnik, „Focus Historia” 2010, nr 38.
• Laković I., Tasić D., Tito-Stalin Split and Yugoslavia’s Military Opening Toward the West, 1950–1954, London 2016.
• Lees L.M., Keeping Tito Afloat: The United States, Yugoslavia, and the Cold War, 1945–1960, University Park 1997.
• Liegl M.B., China’s Use of Military Force in Foreign Affairs. The Dragon Strikes, London–New York 2017.
• Lüthi L.M., Chiny–ZSRR. Zimna wojna w świecie komunistycznym, przeł. J. Pawłowski, K. Urban-Pawłowska, Warszawa 2011.
• Makowski K., Świat według Mao Zedonga. Doktrynalne podstawy chińskiej polityki zagranicznej (1949–1976), Toruń 2005.
• Molla Y., Guerilas made in Albania. Historia e Arafatit, Kabilës, Lulës, Amazonas dhe luftëtrarëve nga 11 shtete, që u përgatitën politikisht dhe ushtarakisht nga pedagogët shqiptarë, Botart 2016.
• Mołdawa T., Ludzie władzy 1944–1991. Władze państwowe i polityczne Polski według stanu na dzień 28 II 1991, Warszawa 1991.
• „Ostatni towarzysz” – wywiad Roberta Mazurka z Kazimierzem Mijalem, „Nowe Państwo” 2001, nr 30.
• Prifti P.R., Albania [w:] The Communist States in Disarray 1965–1971, red. A. Bromke, T. Rakowska-Harmstone, Minneapolis 1972.
• Przeperski M., Albańska przygoda towarzysza Mijala, „Polityka” 2012, nr 40.
• Radchenko S., Two Suns in the Heavens, The Sino-Soviet Struggle for Supremacy, 1962–1967, Washington–Stanford 2009.
• Skobelski R., Polityka PRL wobec państw socjalistycznych w latach 1956–1970. Współpraca – napięcia – konflikty, Poznań 2010.
• Slobodian Q., The Maoist Enemy. China’s Challenge in 1960s East Germany, „Journal of Contemporary History” 2015, t. 51, nr 3.
• Spałek R., Komuniści przeciwko komunistom. Poszukiwanie wroga wewnętrznego w kierownictwie partii komunistycznej w Polsce w latach 1948–1956, Warszawa–Poznań 2014.
• Strug Z., Za Wielkim Sternikiem, „Robotnik Śląski” 2002, nr 3.
• Szulc M., Prezydium Krajowej Rady Narodowej w systemie ustrojowym państwa polskiego (1944–1947). Praca doktorska napisana w Katedrze Historii Państwa i Prawa Polskiego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2016.
• Szumiło M., Roman Zambrowski 1909–1977. Studium z dziejów elity komunistycznej w Polsce, Warszawa 2014.
• Tajne dokumenty Biura Politycznego PRL–ZSRR 1956–1970, wstęp A. Paczkowski, Londyn 1998.
• Tebinka J., Uzależnienie czy suwerenność? Odwilż październikowa w dyplomacji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1956–1961, Warszawa 2010.
• Warszawa – Lewa Podmiejska 1942–1945. Z walk PPR, GL-AL, red. T. Pietrzak i in., Warszawa 1971.
• Wendel A., KRN i PKWN – pierwsze władze Polski Ludowej, „Rocznik Lubelski” 1959, nr 2.
• Werblan A., Stalinizm w Polsce, Warszawa 2009.
• Wróbel J., Chipolbrok. Z dziejów polsko-chińskiego sojuszu morskiego 1950–1957, Łódź 2016.