Instytucjonalizacja związków osób tej samej płci. Uwagi na tle wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Przybyszewska i in. vs. Polska

• Authors: Domagała Marek , Pudło-Jaremek Anna

Title variants

EN

Institutionalisation of Same-Sex Partnerships. Observations in the Light of the ECtHR’s Judgment in the Case of Przybyszewska and Others v. Poland

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The need for adequate protection for same-sex couples has been discussed in the case law of the ECtHR for many years. In 2023, the ECtHR gave several judgments on this issue (Fedotova and Others v. Russian Federation, Buhuceanu and Others v. Romania, Koilova and Babulkova v. Bulgaria), including its first one in that respect regarding Poland – the judgment of 12 December 2023 in the case of Przybyszewska and Others v. Poland. The purpose of this article is to outline the standard arising from the judgment as well as the implications of that ruling and selected problems related to the implementation thereof.

Keywords

EN

positive obligation to recognise same-sex couples under Article 8 ECHR; ECtHR; Polish legal provisions

• Publisher: Kancelaria Sejmu / Chancellery of the Sejm
• Journal: Przegląd Sejmowy
• Year: 2025
• Issue: 3(188)
• Pages: 91-119

Contributors

author

Domagała Marek

• Dr Marek Domagała radca prawny [e-mail], https://orcid.org/0000-0003-0310-2910

author

Pudło-Jaremek Anna

• Dr Anna Pudło-Jaremek Akademia Leona Koźmińskiego, Katedra Prawa Międzynarodowego i Prawa Unii Europejskiej, Polska Kozminski University, Department of International Law and European Union Law, Poland [e-mail], https://orcid.org/0000-0002-6328-5205

References

• Bürgerliches Gesetzbuch vom 18.08.1896 in der Fassung der Bekanntmachung vom 2. Januar 2002, BGBl. I S. 42, 2909; 2003 I S. 738 [Niemiecki Kodeks cywilny z dnia 18 sierpnia 1896 r. ze zmianami wprowadzonymi dnia 2 stycznia 2002 r.].
• Konstytucja Hiszpanii z dnia 27 grudnia 1978 r., tłum. T. Mołdawa, <https://biblioteka.sejm.gov.pl/wp-content/uploads/2015/10/Hiszpania_pol_300612.pdf>.
• Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 22 lipca 1952 r., Dz.U. z 1976 r. nr 7, poz. 36, ze zm.
• Konstytucja Republiki Łotewskiej z dnia 15 lutego 1922 r., tłum. L. Gołubiec, I. Jaroszkiewicz, <https://biblioteka.sejm.gov.pl/wp-content/uploads/2016/11/Lotwa_pol_010711.pdf>.
• Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., Dz.U. z 1993 r. nr 61, poz. 284.
• Latvijas Republikas Senāta, Administratīvo lietu departamenta, 2021.gada […], Spriedums 1, Lieta Nr. […], SKA-[B1]/2021, ECLI:LV:AT:2021: […] [Wyrok Sądu Najwyższego Łotwy z dnia 10 grudnia 2021 r., sygn. akt SKA-[B1]/2021], <https://www.at.gov.lv/files/uploads/files/3_Jaunumi/Par_tiesas_sedem/SKA-B1-2021.docx>.
• Legge 20 maggio 2016, n. 76, Regolamentazione delle unioni civili tra persone dello stesso sesso e disciplina delle convivenze (16G00082) [Ustawa o związkach partnerskich i konkubinatach osób tej samej płci z dnia 20 maja 2016 r.], <https://www.gazzettaufficiale.it/eli/id/2016/05/21/16G00082/sg>.
• Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 1953 r., sygn. akt II C 1333/53.
• Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 września 2023 r., sygn. akt II OZ 454/23.
• Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2021 r., sygn. akt II CSKP 106/21.
• Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2023 r., sygn. akt II KK 538/22.
• Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 października 2011 r., sygn. akt Ts 15/11, OTK ZU 2012, poz. 202.
• Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 grudnia 2015 r., sygn. akt SK 36/14, OTK ZU 2015, nr 11A, poz. 189.
• Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 lipca 2021 r., sygn. akt SK 15/17, OTK ZU 2021, poz. 51.
• Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 lipca 2021 r., sygn. akt SK 4/19, OTK ZU 2021, poz. 52.
• Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 grudnia 2021 r., sygn. akt SK 14/17, OTK ZU 2022, poz. 13.
• Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 grudnia 2021 r., sygn. akt SK 13/17, OTK ZU 2022, poz. 15.
• Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 grudnia 2021 r., sygn. akt SK 9/19, OTK ZU 2022, poz. 19.
• Postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Katowicach z dnia 13 czerwca 2017 r., sygn. akt V Acz 495/17.
• Projekt ustawy o rejestrowanych związkach partnerskich z dnia 18 października 2024 r., nr UD87, <https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12390651>.
• Projekt ustawy wprowadzającej ustawę o rejestrowanych związkach partnerskich z dnia 18 października 2024 r., nr UD88, <https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12390652>.
• Uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 grudnia 2019 r., sygn. akt II OPS 1/19.
• Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2012 r., sygn. akt III CZP 65/12.
• Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2016 r., sygn. akt I KZP 20/15.
• Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2018 r., sygn. akt III CZP 36/17.
• Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego, Dz.U. z 2024 r. poz. 572.
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, Dz.U. z 2024 r. poz. 1061.
• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, Dz.U. z 2024 r. poz. 1568.
• Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, Dz.U. z 2024 r. poz. 1837.
• Ustawa z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej, Dz.U. z 1993 r. nr 13, poz. 60, ze zm.
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, Dz.U. z 2025 r. poz. 383.
• Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, Dz.U. z 2025 r. poz. 501.
• Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Dz.U. z 2024 r. poz. 935.
• Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, Dz.U. z 2024 r. poz. 1283.
• Ustawa z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska, Dz.U. z 2021 r. poz. 1988.
• Ustawa zasadnicza Republiki Federalnej Niemiec z dnia 23 maja 1949 r., tłum. B. Banaszak, A. Malicka, <https://biblioteka.sejm.gov.pl/wp-content/uploads/2016/02/Niemcy_pol_010711.pdf>.
• Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 13 maja 1980 r. w sprawie Artico vs. Włochy, skarga nr 6694/74.
• Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 10 maja 2001 r. w sprawie Mata Estevez vs. Hiszpania, skarga nr 56501/00.
• Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 24 czerwca 2010 r. w sprawie Schalk i Kopf vs. Austria, skarga nr 30141/04.
• Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 20 lipca 2010 r. w sprawie Dadaoucha vs. Malta, skarga nr 38816/07.
• Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 7 listopada 2013 r. w sprawie Vallianatos i in. vs. Grecja, skargi nr 29381/09 i 32684/09.
• Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 21 lipca 2015 r. w sprawie Oliari i in. vs. Włochy, skargi nr 18766/11 i 36030/11.
• Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 14 grudnia 2017 r. w sprawie Orlandi vs. Włochy, skargi nr 26431/12, 26742/122, 44057/12 i 60088/12.
• Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 17 stycznia 2023 r. w sprawie Fedotova i in. vs. Federacja Rosyjska, skarga nr 40792/10 i 2 in.
• Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 23 maja 2023 r. w sprawie Buhuceanu i in. vs. Rumunia, skarga nr 20081/19 i 20 in.
• Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 5 września 2023 r. w sprawie Koilova i Babulkova vs. Bułgaria, skarga nr 40209/20.
• Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 12 grudnia 2023 r. w sprawie Przybyszewska i in. vs. Polska, skarga nr 11454/17 i 9 in.
• Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 19 września 2024 r. w sprawie Formela i in. vs. Polska, skarga nr 58828/12 i 4 in.
• Wyrok Federalnego Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 lipca 2002 r., sygn. akt 1 BvF 1/01, 1 BvF 2/01.
• Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 25 października 2016 r., sygn. akt II GSK 866/15.
• Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 października 2017 r., sygn. akt II OSK 293/16.
• Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22 czerwca 2021 r., sygn. akt II OSK 2608/19.
• Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 grudnia 2022 r., sygn. akt II OSK 3973/19.
• Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 maja 2023 r., sygn. akt II OSK 1461/20.
• Wyrok Sądu Najwyższego Wielkiej Brytanii w sprawie Steinfeld i Keidan vs. Secretary of State for the International Development z dnia 27 czerwca 2018 r., sygn. akt UKSC/2017/0060.
• Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2005 r., sygn. akt IV CK 648/04.
• Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2007 r., sygn. akt IV CSK 301/07.
• Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2017 r., sygn. akt V CSK 198/16.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego Hiszpanii z dnia 6 listopada 2012 r., sygn. akt 198/2012.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego Łotwy z dnia 12 listopada 2020 r. w sprawie nr 2019-33-01, <https://www.satv.tiesa.gov.lv/web/viewer.html?file=https://www.satv.tiesa.gov.lv/wp-content/uploads/2019/12/2019-33-01_Judgment.pdf#search=>.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 października 2004 r., sygn. akt P 8/04, OTK ZU 2004, nr 9A, poz. 92.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 kwietnia 2011 r., sygn. akt SK 62/08, OTK ZU 2011, nr 3A, poz. 22.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 września 2015 r., sygn. akt SK 21/14, OTK ZU 2015, nr 8A, poz. 122.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 maja 2018 r., sygn. akt SK 18/17, OTK ZU 2018, poz. 25.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 czerwca 2018 r., sygn. akt K 47/14, OTK ZU 2018, poz. 40.
• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 24 maja 2023 r., sygn. akt III SA/Łd 43/23.
• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 18 stycznia 2018 r., sygn. akt II SA/Sz 1199/17.
• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 3 kwietnia 2014 r., sygn. akt I SA/Wa 3130/13.
• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 19 sierpnia 2016 r., sygn. akt I SA/Wa 848/16.
• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 21 czerwca 2022 r., sygn. akt II AKa 450/21.
• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 13 października 2022 r., sygn. akt I SA/Wa 422/21.
• Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 24 stycznia 2023 r., sygn. akt VII SA/Wa 2295/22.
• Borysiak W., komentarz do art. 18, [w:] Konstytucja RP, t. 1: Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 2016, Legalis.
• Fedele G., Milestone or Missed Opportunity? The ECtHR Grand Chamber Judgment in Fedotova v. Russia on the Legal Recognition of Same-Sex Couples, <https://www.ejiltalk.org/milestone-or-missed-opportunity-the-ecthr-grand-chamber-judgment-in-fedotova-v-russia-on-the-legal-recognition-of-same-sex-couples/>.
• Garlicki L., Fedotova i inni przeciwko Rosji, czyli sformowanie europejskiego standardu nakazującego prawne uznanie związków monoseksualnych, „Europejski Przegląd Sądowy” 2023, nr 2.
• Garlicki L., komentarz do art. 18, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, M. Zubik, t. 1, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2016, LEX.
• Garlicki L., komentarz do art. 46, [w:] Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Komentarz, red. L. Garlicki, t. 2, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 2011.
• Górski M., Lotniskowiec „Strasbourg” zakończył manewr. Uwagi na kanwie wyroku Wielkiej Izby ETPC z 17.01.2023 r., Fedotova i inni v. Rosja, „Państwo i Prawo” 2023, z. 9.
• Jagura B., Instytucja rejestrowanego związku partnerskiego w świetle niemieckiego orzecznictwa konstytucyjnego, „Państwo i Prawo” 2013, z. 6.
• Jezusek A., Możliwość instytucjonalizacji związku osób tej samej płci w świetle art. 18 Konstytucji RP, „Przegląd Sejmowy” 2015, nr 4(129).
• Kondak I., komentarz do art. 32, [w:] Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Komentarz, red. L. Garlicki, t. 2, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 2011.
• Latvijā no 1.jūlija tiesiskais regulējums ļaus reģistrēt partnerību, <https://www.tm.gov.lv/lv/jaunums/latvija-no-1julija-tiesiskais-regulejums-laus-registret-partneribu>.
• Łętowska E., Woleński J., Instytucjonalizacja związków partnerskich a Konstytucja RP z 1997 r., „Państwo i Prawo” 2013, z. 6.
• Mączyński A., Konstytucyjne i międzynarodowe uwarunkowania instytucjonalizacji związków homoseksualnych, [w:] Związki partnerskie. Debata na temat projektowanych zmian prawnych, red. M. Andrzejewski, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”, Toruń 2013.
• Michałek K., Art. 18 Konstytucji w odniesieniu do możliwości wprowadzenia instytucji małżeństw jednopłciowych w Polsce, „Roczniki Administracji i Prawa” 2023, z. 4.
• Morawski L., Zasady wykładni prawa, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”, Toruń 2010.
• Pawliczak J., Opinia prawna na temat potrzeby oraz dopuszczalności instytucjonalizacji związków partnerskich osób tej samej płci (w świetle prawa cywilnego oraz konstytucyjnego), <http://ptpa.org.pl/site/assets/files/publikacje/opinie/Opinia_Potrzeba%20instytucjonalizacji%20zwiazkow%20partnerskich%20osob%20tej%20samej%20plci.pdf>.
• Pawliczak J., Zarejestrowany związek partnerski a małżeństwo, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2014.
• Poppelwell-Scevak C., Until Social Norms Say I Do: How the Grand Chamber Taketh and Giveth Away in Fedotova and Others v. Russia, <https://strasbourgobservers.com/2023/04/12/until-social-norms-say-i-do-how-the-grand-chamber-taketh-and-giveth-away-in-fedotova-and-others-v-russia/>.
• Radwański Z., Konstytucyjna ochrona małżeństwa, macierzyństwa i rodziny, [w:] Prace cywilistyczne, red. S. Wójcik, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1990.
• Same-Sex Marriage and Civil Unions, <https://database.ilga.org/same-sex-marriage-civil-unions>.
• Scherpe J., The Legal Recognition of Same-Sex Couples in Europe and the Role of the European Court of Human Rights, „Equal Rights Review” 2013, vol. 10.
• Stębelski M., Jeszcze na temat art. 18 Konstytucji RP. Uwagi na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, „Zeszyty Prawnicze” 2021, nr 1.
• Theilen J.T., European Consensus Between Strategy and Principle. The Uses of Vertically Comparative Legal Reasoning in Regional Human Rights Adjudication, Nomos, Baden-Baden 2020.
• Tuleja P., komentarz do art. 18, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2023, LEX.
• Vikarská Z., The Many Troubles of the Fedotova Judgment, <https://verfassungsblog.de/the-many-troubles-of-the-fedotova-judgment/>.
• Wąsik M., Przybyszewska and Others v. Poland: A Milestone for Poland While a Tiny Brick for Other Countries, <https://strasbourgobservers.com/2024/01/16/przybyszewska-and-others-v-poland-a-milestone-for-poland-while-a-tiny-brick-for-other-countries/>.
• Wąsik M., Wyrok Wielkiej Izby w sprawie Fedotova i inni przeciwko Rosji a podwyższony standard ochrony dla związków osób tej samej płci, „Europejski Przegląd Sądowy” 2023, nr 2.
• Wąsik M., Związki osób tej samej płci. Konsekwencje braku regulacji w prawie polskim, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2024.
• Wróbel A., komentarz do art. 46, [w:] Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Komentarz, red. L. Garlicki, t. 2, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 2011.
• Zarejestrowane związki partnerskie, <https://europa.eu/youreurope/citizens/family/couple/registered-partners/index_pl.htm>.
• Wujczyk M., uwagi do art. 451 do ustawy o pracownikach urzędów państwowych, [w:] Prawo urzędnicze. Komentarz, red. K.W. Baran, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2014.

Identifiers

DOI

10.31268/PS.2025.304