Nieznani/ znani nauczyciele domowi w Królestwie Polskim w XIX i na początku XX wieku

• Authors: Monika Hajkowska

Title variants

EN

Unknown/ Known Home Teachers in the Kingdom of Poland in the 19th Century and at the Beginning of the 20th Century

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Doświadczenie w zawodzie nauczyciela lub nauczycielki domowej zdobywało wielu znanych i cenionych pedagogów, pisarzy, publicystów, naukowców w początkach swojej kariery zawodowej. Nierzadko podejmowali się tego zajęcia podczas własnej edukacji, w okresie nauki w gimnazjum czy na studiach. Tylko nieliczni całe swoje życie poświęcali pracy nauczycielskiej, dla niektórych zaś była ona jedynie krótkim epizodem. Dla wielu było to ważne doświadczenie zawodowe. Doceniali wysiłek i zaangażowanie osób, wykonujących to zajęcie. Niektórzy z nich, m.in. Aniela Szycówna, Henryk Wernic, Adolf Dygasiński, Bolesław Prus na łamach prasy, w poradnikach podejmowali zagadnienie osób trudniących się tym zawodem. Doskonale znali problemy i przeszkody, które czekały chętnych do podjęcia się tej pracy.

EN

Many well-known and respected educationalists, writers, publicists and scientists were gaining experience as home teachers at the beginning of their professional career. They were frequently undertaking this occupation while being middle school or university students. Only a few dedicated their entire lives to teaching. For some of them, this occupation was only a short episode. The home teaching profession constituted an important experience, due to which they were becoming acquainted with the job. They appreciated the effort and commitment of those who performed that occupation. Some of them, inter alia Aniela Szycówna, Henryk Wernic, Adolf Dygasiński and Bolesław Prus were undertaking in the press and in handbooks the issue of people working as home teachers. They knew perfectly all the problems and challenges awaiting those who wished to undertake that occupation.

Keywords

PL

nauczyciele domowi; Królestwo Polskie; publicystyka pedagogiczna

EN

home teachers; the Kingdom of Poland; pedagogical journalism

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Pedagogiczne
• Year: 2017
• Volume: 9(45)
• Issue: 1
• Pages: 31-47

Contributors

author

Monika Hajkowska

• Zakład Historii Wychowania i Pedagogiki Porównawczej w Instytucie Pedagogiki UMCS

References

• Beylin K., Dni powszednie Warszawy w latach 1880-1830, Warszawa 1967.
• Brodzka A., Konopnicka Maria z Wasiłowskich, w: Literatura Polska. Przewodnik encyklopedyczny, red. J. Krzyżanowski, Cz. Hernas, t. I, Warszawa 1984, s. 467-468.
• Chmielowski P., Co wychowanie z dziecka zrobić może i powinno. Wskazówki postępowania z dziećmi na doświadczeniu oparte, Warszawa 1882.
• Chmielowski Piotr, w: Bibliografia literatury polskiej, „Nowy Korbut”. Literatura Pozytywizmu i Młodej Polski, red. Z. Szweykowski, J. Maciejewski, t. XIII, Warszawa 1970, s. 341-361.
• Curie-Skłodowska M., Autobiografia, Lublin 1990.
• Dmowski R., Życiorys – wspomnienia – zbiór fotografii, Poznań 1939.
• Drynda D., Szycówna Aniela, w: Słownik pedagogów polskich, red. W. Bobrowska-Nowak, D. Drynda, Katowice 1998, s. 198-200.
• Dygasiński A., Jak się uczyć i jak uczyć innych? Warszawa 1889.
• Dygasiński A., List do Natalii z dnia 9 grudnia 1871 r., w: tenże, Listy, Wrocław−Warszawa−Kraków−Gdańsk 1972, s. 213-214.
• Dygasiński A., Listy o naszym wychowaniu, „Szkice Społeczne i Literackie” 3(1876), s. 30-33.
• Dygasiński A., Nauczanie bez książki, czyli wskazówki teoretyczno-praktyczne odnoszące się do pierwszego nauczania, z piśmiennictwa angielskiego zebrane. Warszawa 1880.
• Dygasiński A., Ogólne zasady pedagogiki dotyczące wykształcenia umysłu, uczuć, moralności i religijności, z niemieckiego dzieła D-ra Fryd. Dittesa, Warszawa 1883.
• Dygasiński A., Pierwsze nauczanie w domu i szkole. Wykłady pedagogiczne, Warszawa 1883.
• Dygasiński Tomasz Adolf, w: Bibliografia literatury polskiej, „Nowy Korbut”. Literatura Pozytywizmu i Młodej Polski, t. XIII, s. 446-447.
• Estreicher T., Curie Maria ze Skłodowskich, w: Polski słownik biograficzny, red. W. Konopczyński, t. IV, Kraków 1938, s. 111-114.
• Głowacki A., Jak należy rozwijać umysł dziecka?, „Opiekun Domowy” 5(1875), s. 74-75; 7(1875), s. 104-105.
• Hajkowska M., Wychowanie dzieci i młodzieży na łamach „Opiekuna Domowego” (1865-1876), w Problemy opiekuńczo-wychowawcze w polskim czasopiśmiennictwie. Przeszłość i teraźniejszość, red. R. Bednarz-Grzybek, M. Hajkowska, Lublin 2015, s. 55-70.
• Jeske A.A., ABC. Nauka czytania i pisania, Warszawa 1901.
• Jeske A.A., Gieografja. Kurs elementarny, Warszawa 1906.
• Jeske A.A., Gramatyka języka polskiego, Warszawa 1903.
• Jeske A., Arytmetyczka dla dzieci rozpoczynających elementarny kurs nauk, Warszawa 1903.
• Jeske A., Równianka. Zbiór opowiadań i powiastek dla małych dzieci, Warszawa 1900.
• Konarski S., Pachucka Romana, w: Polski słownik biograficzny, red. E. Rostworowski, t. XXIV, Wrocław−Warszawa−Kraków−Gdańsk 1979, s. 764-765.
• Konopczyński W., Dziewulski Stefan, w: Polski słownik biograficzny, red. W. Konopczyński, t. VI, Kraków 1948, s. 176-177.
• Konopnicka M., List do Zofii Konopnickiej z dnia 16 marca 1889 r., w: taż, Listy do synów i córek, Warszawa 2010, s. 51-52.
• Krajewski J., Ochorowicz Julian Leopold, w: Polski słownik biograficzny, red. E. Rostworowski, t. XXIII, Wrocław−Warszawa−Kraków−Gdańsk 1978, s. 499-505.
• Lewicki K., Konrad Prószyński (Kazimierz Promyk), Warszawa 1996.
• Limanowski B., Pamiętniki (1835-1870), Warszawa 1957.
• Lipina S., Wernic Henryk, w: Słownik pedagogów polskich, red. W. Bobrowska-Nowak, D. Drynda, Katowice 1998, s. 213-214.
• Lorentowicz I., Oczarowania, Warszawa 1975.
• Łapinowa I., Jeske August Adam, Bolesław, w: Polski słownik biograficzny, red. E. Rostworowski, t. XI, Wrocław−Warszawa−Kraków 1964-1965 s. 192-193.
• Łuszczewska J. (Deotyma), Pamiętnik 1834-1897, Warszawa 1968.
• M. W. W.A.SZ., Żeromski Stefan, Dawni pisarze polscy od początków piśmiennictwa do Młodej Polski. Przewodnik biograficzny i bibliograficzny, red. R. Loth, W. Albrecht-Szymanowska, t. V, Warszawa 2004, s. 205-218.
• Milewski J., Wspomnienia o Mazowszu i mazowieckiej szlachcie, Londyn 1988.
• Najwyżej zatwierdzona ustawa dla instytutów naukowych prywatnych, guwernerów i nauczycieli domowych” 18 I 1841, w: Zbiór Przepisów Administracyjnych Królestwa Polskiego. Wydział Oświecenia, red. t. V, Warszawa 1866, s. 739-791.
• Pacholczykowa A., Sempołowska Stefania, w: Polski słownik biograficzny, red. H. Markiewicz, t. XXXVI, Warszawa−Kraków 1995-1996, s. 249-259.
• Pachucka R., Pamiętniki z lat 1886-1914, Wrocław 1958.
• Pachucka R., Wybór zawodu i nauczycielstwa, „Dziecko” 8/9(1914), s. 460-462.
• Paderewski I.J., Pamiętniki, Kraków 1984.
• Pauszer-Klonowska G., Trudne życie. Opowieść o Bolesławie Prusie, Lublin 1969.
• Perkowska M., Wapiński R., Paderewski Ignacy Jan, w: Polski słownik biograficzny, red. E. Rostworowski, t. XXIV, Wrocław−Warszawa−Kraków−Gdańsk 1979, s. 795-802.
• Promyk K., Elementarz, na którym nauczysz czytać w 5 albo 8 tygodni, Warszawa 1904.
• Promyk K., Obrazowa nauka czytania i pisania do użytku szkolnego, domowego i dla samouków, Warszawa 1903.
• Promyk K., Pierwsza książeczka dla wprawy w czytaniu, Warszawa 1876.
• Prószyński K., Geografija początkowa. Podręcznik dla wychowawców, Warszawa 1874.
• Prószyński K., Nauka poprawnego pisania do użytku uczniów, nauczycieli i dla samouków, Warszawa 1904.
• Prus B., Kronika Tygodniowa, „Tygodnik Ilustrowany” 52(1906), s. 1141-1142.
• Pycka M.A., 150. rocznica urodzin Stefana Żeromskiego, Warszawa 2014.
• Rabska Z., Moje życie z książką. Wspomnienia, cz. 1, Wrocław 1959.
• Słownik języka polskiego, red. A. Zdanowicz, M. Bachun-Szynka i in., cz. 1, Wilno 1861.
• Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. II, Warszawa 1902.
• Stankiewicz W., Prószyński Konrad, w: Polski słownik biograficzny, red. E. Rostworowski, t. XXVIII, Wrocław−Warszawa−Kraków−Gdańsk−Łódź 1984-1985, s. 565-568.
• Sujkowski A., Dmowski Roman, w: Polski słownik biograficzny, red. W. Konopczyński, t. V, Kraków 1939-1946, s. 213-214.
• Szczepańska-Lange E., Sikorski Józef, w: Polski słownik biograficzny red. H. Markiewicz, t. XXXVII, Warszawa−Kraków 1997, s. 439-442.
• Szweykowski Z., Głowacki Aleksander, w: Polski słownik biograficzny red. K. Lepszy, t. VIII, Wrocław−Kraków−Warszawa 1959-1960, s. 117-121.
• Szycówna A., Ogólne zasady nauczania z zastosowaniem do potrzeb szkoły elementarnej, Warszawa 1917.
• Szycówna A., Kobieta w pedagogice. Matka, Warszawa 1908.
• Szycówna A., Metodyka wypracowań, cz. 1, Podstawy psychologiczne i historyczne, Warszawa 1919.
• Szycówna A., Nauka w domu. Przewodnik dla wychowawców, Warszawa 1895.
• Szycówna A., Rozwój pojęciowy dziecka w okresie lat 6-12. Badania nad dziećmi, Warszawa 1899.
• Szycówna A., Nauczanie domowe, w: Encyklopedia wychowawcza, red. J.T. Lubomirski, E. Stawiński, S. Przystański, J.K. Plebański, Warszawa 1909, s. 530-537.
• Taborski R., Lorentowicz Jan, w: Polski słownik biograficzny, red. E. Rostworowski, t. XVII, Wrocław−Warszawa−Kraków−Gdańsk 1972, s. 550-551.
• Tyszkiewicz T., Głowacki Aleksander, w: Bibliografia literatury polskiej, „Nowy Korbut”. Literatura Pozytywizmu i Młodej Polski, red. Z. Szweykowski, J. Maciejewski, t. XVII, cz. 2, Warszawa 1981, s. 13-14.
• W.A.SZ., Zaleski Józef Bogdan, w: Dawni pisarze polscy od początków piśmiennictwa do Młodej Polski. Przewodnik biograficzny i bibliograficzny, red. R. Loth, W. Albrecht-Szymanowska, t. V, Warszawa 2004, s. 157.
• Waga Antoni Stanisław Florian, w: Bibliografia Literatury Polskiej. „Nowy Korbut”. Oświecenie, red. E. Aleksandrowska i in., t. VI, cz. 1, Warszawa 1971, s. 391-393.
• Walert W., Dygasiński Tomasz Adolf, w: Polski słownik biograficzny, red. W. Konopczyński, t. VI, Kraków 1948, s. 49-52.
• Waydel-Dmochowska J., Jeszcze o dawnej Warszawie, Warszawa 1960.
• Wernic H., Co opowiadać dzieciom do lat siedmiu. Powiastki, Warszawa 1900.
• Wernic H., Pierwszy rok nauki systematycznej, Warszawa 1883.
• Wernic H., Gawędy w wychowaniu. I, „Opiekun Domowy” 9 (1873), s. 69.
• Wernic H., Nauka o rzeczach, Warszawa 1874.
• Wernic H., Praktyczny przewodnik wychowania, Warszawa 1891.
• Wernic H., Wychowanie dziecka włącznie do lat sześciu, Warszawa 1881.
• Werszycki H., Limanowski Bolesław, w: Polski słownik biograficzny, red. E. Rostworowski, t. XVII, Wrocław−Warszawa−Kraków−Gdańsk 1972, s. 340-346.
• Wydanie świadectw nauczycielom w lipcu 1877 r. „Cirkular po Warszawskomu Uczebnomu Okrugu” 8(1877), s. 185.
• Zamoyska J., Wspomnienia, Londyn 1961.
• Zembrzuski L., Doliński Gustaw, w: Polski słownik biograficzny, red. W. Konpczyński, t. V, Kraków 1939-1946, s. 286.
• Żeromski S., Dzienniki, w: tenże, Utwory wybrane, t. I, Warszawa 1961, s. 54-56.
• Żeromski S., Dzienników tom odnaleziony, Warszawa 1973.
• Żeromski S., Listy 1884-1892, w: tenże, Pisma zebrane, red. Z. Goliński, t. XXXIV, Warszawa 2001, s. 71.
• Żmichowska N., List do Anny Kisielnickiej z 11 kwietnia 1867 r., w: taż, Listy, t. I: W kręgu najbliższych, Wrocław 1957, s. 448.
• Żmichowska N., List do Erazma Żmichowskiego z dnia 12-16 lutego 1842 r., w: taż, Listy, t. I, s. 391-393.
• Żmichowska N., List do Heleny Turnowej z dnia 19 stycznia 1844 r., w: taż, Listy, t. I, s. 304.
• Żmichowska Narcyza, w: Bibliografia literatury polskiej. „Nowy Korbut”. Romantyzm, red. I. Śliwińska, S. Stupkiewicz, t. IX, Warszawa 1972, s. 413-421.

Identifiers

DOI

10.18290/rped.2017.9.1-2