WHERE IS CULTURE HEADING? CRITICAL REFLECTIONS ON STEFAN MORAWSKI’S PROPOSALS

• Authors: Przybysz Piotr J.

Title variants

PL

DOKĄD ZMIERZA KULTURA? KRYTYCZNA REFLEKSJA NAD PROPOZYCJAMI STEFANA MORAWSKIEGO

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

In this article, I present the position of Stefan Morawski – one of the most eminent Polish aestheticians and philosophers of art – on culture and its axiological dimension. On the other hand, I critically verify what culture’s central diagnosis is: a cultural crisis. I believe that to reach such a goal, I need to present the following central issues that make up this position: an understanding of the concept of culture and civilization; the ontology of value; an understanding of the cultural and civilizational crisis; Morawski’s typology of this crisis; and Morawski’s suggestions as to what distinctive features of culture testify to its crisis. This, I think, creates the opportunity to try to answer the question posed in the title: Where is contemporary culture heading?

PL

W artykule niniejszym podejmuję próbę z jednej strony prezentacji stanowiska Stefana Morawskiego, jednego z najwybitniejszych polskich estetyków i filozofów sztuki, na temat kultury i jej aksjologicznego wymiaru. Z drugiej strony to co jest jej centralną diagnozą – kryzys kultury poddaję krytycznej weryfikacji. Sądzę, że dotarcie do tak określonego celu wymaga przedstawienia następujących centralnych zagadnień składających się na to stanowisko: rozumienia pojęcia kultury i cywilizacji, ontologii wartości, rozumienia kryzysu kultury i cywilizacji oraz przeprowadzonej przez Morawskiego typologii tego pojęcia, wskazania na podstawowe cechy dystynktywne, które zdaniem Morawskiego świadczą o jej kryzysie. To jak sądzę, stwarza możliwość podjęcia próby udzielenia odpowiedzi na pytanie postawione w tytule: Dokąd zmierza współczesna nam kultura?

Keywords

EN

culture; crisis; postmodernism

PL

kultura; kryzys; postmodernizm

• Publisher: Akademia Marynarki Wojennej (Polish Naval Academy), Gdynia, Poland
• Journal: Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych AMW
• Year: 2018
• Issue: 4
• Pages: 143-164

Contributors

author

Przybysz Piotr J.

• Uniwersytet Gdański

References

• [1] Adorno T. W., M. Horkheimer, Dialectic of Enlightenment, Verso, London-New York 1997.
• [2] Baudrillard J., America, Verso, London-New York 1999.
• [3] Bennett J., Vibrant Matter. A Political Ecology of Things, Duke University Press, Durham 2010.
• [4] Braidotti R., The Posthuman, Polity Press, Malden 2013.
• [5] Brown N. O., Life Against Death. The Psychoanalytical Meaning of Meaning of History, Wesleyan University Press, Middletown 1985.
• [6] Danto A. C., The Philosophical Disenfranchisement of Art, New York 1986.
• [7] Danto A. C., The Transfiguration of the Commonplace. A Philosophy of Art, Harvard University Press, Cambridge 1981.
• [8] Dziamski G., Postmodernizm wobec kryzysu estetyki współczesnej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1996.
• [9] Dziemidok B., Główne kontrowersje estetyki współczesnej, PWN, Warszawa 2002.
• [10] Goodman N., Languages of Art. An Approach to a Theory of Symbols, Hackett Publishing Company, Indianapolis/Cambridge 1968.
• [11] Habermas J., The Philosophical Discourse of Modernity, Polity Press, Cambridge – Maldon 1987.
• [12] Huntington S., The Clash of Civilizations and the Remaking of Word Order, Simon and Shuster, New York 1997.
• [13] Jameson F., Postmodernism, or, The Cultural Logic of Late Capitalism, Duke University Press, Durham 2003.
• [14] Kmita J., Kultura i poznanie, PWN, Warszawa 1985.
• [15] Koselleck R., Critique and Crisis. Enlightenment and the Pathogenesis of Modern Society, The MIT Press Cambridge, Massachusetts 1998.
• [16] Lotman J., Culture and Explosion, De Gruyter Mouton, Berlin 2009.
• [17] Marcuse H., One-Dimensional Man. Studies in the Ideology of Advanced Industrial Society, Routledge, London New York 2007.
• [18] Marcuse H., Eros and Civilization. A Philosophical Inquiry into Freud, Routledge, London 1998.
• [19] Morawski S., Na zakręcie od sztuki do po-sztuki, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1985.
• [20] Morawski S., Niewdzięczne rysowanie mapy... O postmodernie(izmie) i kryzysie kultury, Wydawnictwo UMK, Toruń 1999.
• [21] Musil R., The Man Without Qualities, Pan MacMillan, London 2017.
• [22] Pepperell R., The Posthuman Condition. Consciousness Beyond the Brain, Intellect, Bristol 1997.
• [23] Primum philosophari. Księga pamiątkowa Stefanowi Morawskiemu ofiarowana, (red.) J. Brach-Czaina, Oficyna Naukowa, Warszawa 1993.
• [24] Przybysz P. J., Filozofia sztuki Stefana Morawskiego, Wydawnictwo słowo-obraz/terytoria, Gdańsk 2010.
• [25] Weber M., Economy and Society, University of California Press, Berkeley 1963.
• [26] Jameson F., Postmodernism and Consumer Society, [in:] The Anti-Aesthetic. Essays on Postmodern Culture, ed. H. Foster, Bay Press, Washington 1986.
• [27] Morawski S., Ani wolności, ani równości, ani braterstwa – a co w zamian?, „Kwartalnik Filmowy”, 1994, nr 5, s. 12–18.
• [28] Morawski S., Dwa różne końce dwóch stuleci, „Dekada Literacka”, 1997, nr 10-11, s. 12.
• [29] Morawski S., Fotografia to wielofunkcyjny instrument, „Nurt”, 1978, nr 2, s. 2–5.
• [30] Morawski S., Kryzys neoawangardy? [rozmowę przeprowadził Stanisław Urbański] „Zdanie”, 1983, nr 3, s. 11–14.
• [31] Morawski S., Kultura wzywa pomocy, „Po prostu”, 1990, nr 19, s. 1, 5.
• [32] Morawski S., Mitologiczne aspekty postmodernizmu (jeden z papierków lakmusowych „kryzysu kultury”), „Konteksty”, 1996, nr 1-2, s. 9–13.
• [33] Morawski S., Obraz kultury na przełomie wieków, „Przegląd Artystyczno-Literacki”, 2000, nr 7-8, s. 138–144.
• [34] Morawski S., O filozofii sztuki i kryzysie racjonalizmu, „Twórczość”, 1987, z. 5, s. 53-57.
• [35] Morawski S., O końcu ery nowożytnej, „Projekt”, 1983, nr 1, s. 34–38.
• [36] Morawski S., O kulturze w czasach marnych, „Odra”, 1995, nr 1, s. 60–64.
• [37] Morawski S., O świecie smutnym, który wydaje się wesoły, „Kwartalnik Filmowy”, 1996, nr 14, s. 183–194.
• [38] Morawski S., O współczesnym kryzysie kultury, [w:] Przemiany techniki dźwiękowej, stylu i estetyki w polskiej muzyce lat 70. Materiały XVII Ogólnopolskiej Konferencji Muzykologicznej, (red.) L. Polony, Wydawnictwo Akademii Muzycznej, Kraków 1986, s. 11–33.
• [39] Morawski S., O współczesnym kryzysie kultury [zatrzymany przez cenzurę w Wydawnictwie Ossolineum tekst miał się ukazać w tomie Edukacja kulturalna a egzystencja człowieka, Wrocław 1986], s. 37-54.
• [40] Morawski S., O wyróżnikach postmodernizmu w sensie kulturowym, „Universitas”, 1992, nr 2, s. 62–70.
• [41] Morawski S., Perfidna gra z przeszłością. (Awangarda, postmodernizm. Czy sztuka jest w stanie kryzysu?) [rozmowę przeprowadził M. Karpiński], „Polityka”, 1988, nr 49, s. 8.
• [42] Morawski S., Po co technika, „Przegląd Techniczny”, 1996, nr 40, s. 6–7.
• [43] Morawski S., Theses on the 20th.Century Crisis of Art And Culture, „Poznań Studies in the Philosophy of the Sciences and the Humanities”, 1996, t. 47, s. 451–467.
• [44] Morawski S., Trojaka funkcja wychowawcza sztuki, „Estetyka”, 1963, t. 4, 19–71.
• [45] Morawski S., W aurze kryzysu (sztuka i estetyka wobec kulturowego tła), [w:] Humanistyka jako autorefleksja kultury, (red.) K. Zamiara, CIA-Books Svaro, Poznań 1993/95, s. 75–90.
• [46] Morawski S., W Janusowym widnokręgu, [w:] Humanistyka przełomu wieków, (red.) J. Kozielecki, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 1999, s. 287–308.
• [47] Morawski S., W labiryncie aksjologicznym, [w:] O wartościowaniu w badaniach literackich, (red.) S. Sawicki, W. Panas, KUL, Lublin 1986, s. 95–138.
• [48] Morawski S., Z aktualnych problemów estetyki amerykańskiej. U źródeł kryzysu sztuki, cz. 2, „Literatura na Świecie”, 1973, nr 1, s. 238–269.
• [49] Przybysz P. J., O teorii wartości artystycznej (estetycznej) Stefana Morawskiego, „Principia”, 2002, t. XXXII–XXXIII, s. 159–188.
• [50] Przybysz P. J., Stefan Morawski’s Critique of the Postmodern Art, [in:] The Great Book of Aesthetics. The 15’h International Congress of Aesthetics, (red.) Ken-ichi Sasaki, Tanehisa Otabe, Japan 2001, CD.
• [51] Przybysz P. J., Źródła estetyki nowej duchowości, „Przegląd Religioznawczy”, 1997, nr 4, s. 19–29.
• [52] Szahaj A., Stefana Morawskiego prywatna wojna z postmodernizmem, „Odra”, 2001, nr 1, s. 56-61.