Czyn Patroklosa a rzymskie prawo karne – czyli o przestępstwach popełnionych w afekcie w antycznym Rzymie

• Authors: Przemysław Kubiak

Title variants

EN

Patroklos’ Crime and Roman Criminal Law – Some Remarks on Crimes of Passion in Ancient Rome

RU

Дело Патроклеса и римский уголовный закон – о преступлениях совершенных в аффекте в древнем Риме

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Można chyba stwierdzić, że poezja była „częstym gościem” w pismach jurystów rzymskich. Celem ilustracji jakiegoś problemu natury prawnej sięgali oni do inspiracji antycznych poetów i przywoływali przedstawione przez nich historie. W jednym z takich fragmentów mowa jest o zabójstwie w afekcie dokonanym przez Patroklosa w antycznej Grecji, który z tego powodu został wygnany z domu. A jak na tę sprawę zapatrywali się juryści w Rzymie? W ich pismach odnaleźć można kilka odniesień do przestępstw popełnionych w afekcie, mają one jednak dość kazuistyczny charakter i pozbawione są pogłębionej refleksji prawniczej, jak i uzasadnień proponowanych rozwiązań. Na ich podstawie jednak można wysnuć wniosek, iż czyny popełnione w ten sposób, w zależności od okoliczności faktycznych, mogły spowodować złagodzenie odpowiedzialności ich sprawcy, a nawet jego uwolnienie. Decydującym czynnikiem był charakter oraz siła odczuwanej emocji, a także natężenie oraz trwałość powziętego zamiaru, czyli jego premedytacja. Wspomniane braki w rozważaniach teoretycznych mogą być natomiast uzupełnione dzięki analizie pism retorycznych. Juryści na ścieżce swojej edukacji zaznajamiali się również z tym działem filozofii, nieobce im były zatem interpretacje oraz kwalifikacje otaczającej ich rzeczywistości wypracowane przez retorykę. Dzięki tym podziałom i klasyfikacjom, które zresztą odpowiadają przyjętym przez jurystom rozwiązaniom, możliwe jest pogłębienie wiedzy na temat natury oraz konsekwencji prawnych czynów popełnionych w afekcie.

EN

Poetry was a “frequent guest” in Roman jurists' writings. Sometimes they were using inspirations of ancient poets to illustrate some legal problems. In one of these examples there is a quotation from “Iliad” concerning Patroklos, who had committed a crime in the heat of passion and was exiled. The question arises about the opinion of jurists in Rome in that matter. In their commentaries there is just a few casuistic examples of these crimes. On the other hand, there are no deeper legal reflections or reasonings of presented solutions. On this basis, however, one can conclude that criminal committing such an act could be mitigated or exculpated accordingly to circumstances. The main factor was a character and intensity of the affect, but also durability of his intention. Mentioned absence of theoretical argumentation can be completed with some conclusions from rhetorical writings. Jurists in the process of their education were acquainted with this part of philosophy, so they knew interpretations and qualifications of surrounding world elaborated by rhetoric. Through divisions contained in these works, which by the way are complemented to solutions presented by jurists in their opinions, it is possible to deepen the knowledge on the nature and legal consequences of crimes of passion.

RU

Moжна подтвердить, что пoэзия была „частым гостем” в журналах римских юристов. В качестве иллюстрации правовой проблемы они представляли инспирации древнеримских поэтов и цитировали истории, написанные ими . В одном из этих фрагментов речь идет об убийстве в состоянии аффекта, совершенного Патроклом в Древней Греции, который по этой причине был изгнан из дома . А как на происшедшее смотрели юристы из Рима? В их трудах можно найти несколько ссылок на преступления, совершенных в аффекте, но имеют они вполне казуистический характер и лишены глубокого отражения закона и обоснования предлагаемых решений. Исходя из этого, однако, можно сделать вывод, что действия, совершенные таким образом, в зависимости от фактических обстоятельств, могли привести к ослаблению ответственности правонарушителя, и даже к его освобождению. Решающим фактором была природа и сила ощутимой эмоции, а также интенсивность и длительность преднамеренного умысла, то есть его премедитация. Эти пробелы в теоретических соображениях, однако, могут быть дополнены анализом риторических сочинений. Юристы на пути своего образования знакомились также с этим разделом философии, поэтому им были знакомы интерпретации и квалификации окружающей действительности, выработанные риторикой. С помощью этих разделов и классификаций, которые на самом деле соответствуют принятым юристами решениям, можно углубить знания о природе и правовых последствиях за действия, совершенные в аффекте.

Keywords

PL

rzymskie prawo karne; retoryka; zabójstwo w afekcie; afekt; silne wzburzenie; juryści rzymscy; Cyceron

EN

Roman criminal law; rhetoric; crimes of passion; affect; act under emotion; Roman jurists; Cicero

RU

Римский уголовный закон; риторика; преступление совершенное в аффекте; аффект; сильное возмущение (волнение); римские юристы; Цицерон

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Studia Prawnicze KUL
• Year: 2014
• Issue: 1 (57)
• Pages: 61-83

Contributors

author

Przemysław Kubiak