Stoicka teoria wartości a psychopatologia. Czy ideał apatii ma charakter neurotyczny?

• Authors: Konrad Banicki

Title variants

EN

The Stoic theory of value and psychopathology. Does the ideal of apathy have a neurotic character?

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Stawianie psychologicznych pytań na gruncie etyki, choć często poddawane w wątpliwość, jest przy założeniu ostatecznej jedności podmiotu etycznego i psychospołecznego merytorycznie uzasadnione. Jest ono zasadne tym bardziej, jeśli rozważa się filozofię o tak silnym zaangażowaniu praktycznym jak stoicyzm. Koncepcja wartości sformułowana przez Portyk a także oparte na niej ujęcie emocji poprzez swoją treść (postulat apatii) oraz okoliczności powstania stać się mogą przedmiotem podejrzliwej uwagi psychologa. Istnieją mianowicie przesłanki, aby podejrzewać je o neurotyczność - o bycie efektem lub przyczyną neurozy. Podejrzenie takie zweryfikować można w oparciu o multidyscyplinarną koncepcję nerwicy Paula Tillicha. Po nieco dokładniejszej analizie stoickiej aksjologii i ujęcia emocji okazuje się mianowicie, że zasadniczo nie były one ani owocem, ani przyczyną zaburzeń o charakterze neurotycznym. Jak się wydaje, było wręcz odwrotnie – zbliżały one człowieka do osobowościowego i egzystencjalnego wykwitu. Jednocześnie jednak stwierdzić należy, że źle zrozumiana lub doprowadzona na swoje manowce (Ariston) nauka stoicka mogła (może) stać się neurotyczna.

EN

Psychological questions within philosophical ethics, although very often deeply distrusted, are justified if we presume the ultimate unity of the ethical and psychosocial subject. Such questions are especially well-grounded when we deal with a philosophy that is as practical as Stoicism. Because of both their contents and origins, the theories of values and emotions proposed by this ancient school may attract the suspicious attention of psychologists. For there are good reasons to suggest that the ideas in question were neurotic – that they arose from and caused neurosis. This hypothesis can be verified within the framework of Paul Tillich’s multidisciplinary conception of neurosis. After a somewhat more detailed analysis, it turns out that the Stoic conception is in principle neither the result nor the cause of neurotic disturbances. Furthermore, it seems that it is quite the contrary – it causes people to flourish psychologically and existentially. It must nevertheless be emphasized that Stoic philosophy, if misunderstood or led astray (Ariston), still might (have) become neurotic in character.

• Publisher: Instytut Filozofii - Uniwersytet Jagielloński
• Journal: Diametros
• Year: 2006
• Issue: 10
• Pages: 1-21

Contributors

author

Konrad Banicki

• Uniwersytet Jagielloński

References

• Cicero [1961] – Marcus Tullius Cicero, Rozmowy tuskulańskie, tłum. J. Śmigaj, w: Marcus Tullius Cicero, Pisma filozoficzne, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1961.
• Diogenes Laertios [1984] – Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów, tłum. K. Leśniak, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984.
• Edelstein [1966] – L. Edelstein, The Meaning of Stoicism, Harvard University Press, Cambridge 1966.
• Epiktet [1961a] – Epiktet, Encheiridion, tłum. L. Joachimowicz, w: Epiktet, Diatryby, Encheiridion. Z dodaniem fragmentów oraz Gnomologium Epiktetowego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1961.
• Epiktet [1961b] – Epiktet, Diatryby, tłum. L. Joachimowicz, w: Epiktet, Diatryby, Encheiridion. Z dodaniem fragmentów oraz Gnomologium Epiktetowego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1961.
• Kubiak [2003] – Z. Kubiak, Dzieje Greków i Rzymian. Piękno i gorycz Europy, Świat Książki, Warszawa 2003.
• Nussbaum [1996] – M.C. Nussbaum, The Therapy of Desire. Theory and Practice in Hellenistic Ethics, Princeton University Press: Princeton 1996.
• Pembroke [1971] – S.G. Pembroke, Oikeiosis, w: Problems in Stoicism, red. A.A. Long, Athlone, London 1971, s. 114-149.
• Reydam-Schils [2004] – G. Reydam-Schils, Musonius Rufus, Porphyry and Christians in Counter-Point on Marriage and the Good, w: Being or Good? Metamorphoses of Neoplatonism, red. A. Kijewska, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin 2004, s. 151- 168.
• Reydam-Schils [2005] – G. Reydam-Schils, The Roman Stoics. Self, Responsibility and Affection, Chicago University Press, Chicago 2005.
• Seneca [1961] – Lucius Annaeus Seneca, Listy moralne do Lucyliusza, tłum. W. Kornatowski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1961.
• Sorabji [2000] – R. Sorabji, Emotion and Peace of Mind: From Stoic Agitation to Christian Temptation: The Gifford Lectures, Oxford University Press, New York 2000.
• Stockdale [1993] – J.B. Stockdale, Courage Under Fire: Testing Epictetus’s Doctrines in a Laboratory of Human Behavior, Hoover Institution/Stanford University, Stanford 1993.
• Tillich [1994] – P. Tillich, Męstwo bycia, tłum. H. Bednarek, Wydawnictwo Rebis, Poznań 1994.

Identifiers

DOI

10.13153/diam.10.2006.240