Performatywny charakter estetyki

• Authors: Dziamski Grzegorz
• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The performative character of aesthetics Many lecturers of aesthetics feel that the subject of their lectures is not necessarily aesthetics, but history of aesthetics, the aesthetic views of Plato and Aristotle, Kant and Hegel, Hume and Burke, the British philoso- phers of taste and German romanticists. Does that mean that aesthetics feeds on its own past, is nurtured by reinterpretations of its classics, defends concepts and categories that inspire no one and do not open new cognitive perspectives? Does it mean that aesthetics is dead today, like Latin or Sanskrit, while its vision of art and beauty is outdated, invalid and totally useless? Aesthetics is a polysemous concept, which has never been sufficient- ly defined. It can determine a way of perceiving and experiencing the world that is specific for a given community, in other words, taste, yet it can also mean certain countries’ or regions’ contribution to aesthetic thought, to the aesthetic self-knowledge of man. Thus its dimension is practical, cultural and philosophical. Today aesthetics faces new challenges that it has to live up to; its ma- jor tasks include the defence of popular art, polishing the concept of aes- thetic experience, aestheticization of everyday life and de-aestheticiza- tion of art, transcultural aesthetics and its approach to national cultures. In the book “Aesthetics: the Big Questions” (1998) Carolyn Korsmeyer reduces the main issues of contemporary aesthetics to six questions. The first question, old but valid, is a question about the definition of art. What is art? Nowadays everything can be art because art has shed all limita- tions, even the limitations of its own definition, and has gained absolute freedom. It has become absolute, as Boris Groys says. It has become absolute, because it has made anti-art a full-fledged part of art, and it has not been possible either to question or negate art since, as even the negation of 50 Grzegorz Dziamski art is art, legitimized by a more than 100 year long tradition, going back to the first ready-made by Marcel Duchamp in 1913. Today making art can be art and not making art can be art, as well, art is art and anti-art is art. The old question: “What is art?” loses its sense, and so does Nel- son Goodman’s question: “When art?”. When does something become art? These questions are substituted by new ones: “What is art for you?”, “What do you expect from art?”. There can be a lot of answers, because defining art has a performative character. Louise Bourgeois has ex- pressed the performative character of defining art in an even better way: “Art is whatever we believe to be art”. And for some reasons, which we do not fully realize ourselves, we want to make others share our belief. The text in an introduction to a new book on contemporary aesthetics by Grzegorz Dziamski.

Keywords

PL

ESTETYKA; ESTETYKA SZTUKI POPULARNEJ; DOŚWIADCZENIE ESTETYCZNE; WARTOŚCI ARTYSTYCZNE; WARTOŚCI ESTETYCZNE SZTUKI PIĘKNE; SZTUKA INSTYTUCJONALNA; SZTUKA ESTETYCZNA; DEFINIOWANIE SZTUKI; SZTUKA ABSOLUTNA; ANTYSZTUKA

EN

AESTHETICS; AESTHETICS OF POPULAR ART; AESTHETIC EXPERIENCE, ARTISTIC VALUES; AESTHETIC VALUES; FINE ARTS; INSTITUTIONAL ART; AESTHETIC ART; DEFINING ART; ABSOLUTE ART; ANTI-ART

• Publisher: Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu
• Journal: DYSKURS: Pismo Naukowo-Artystyczne ASP we Wrocławiu
• Year: 2018
• Volume: 26
• Pages: 32-50

Dates

published

2018

Contributors

author

Dziamski Grzegorz

References

• 1. The Encyclopedia of Aesthetics (ed M. Kelly), New York 1998.
• 2. Irena Wojnar wskazuje na dwutorowość estetyki francuskiej. Estetykami są zarówno ci, którzy zajmują się nią w sposób teoretyczny, chciałoby się powiedzieć: akademicki, jak i ci, którzy podejmują dociekania nad aktami artystycznymi z pozycji twórców czy krytyków sztuki. I Wojnar, Wstęp, [w:] Antologia współczesnej estetyki francuskiej, red. I. Wojnar, Warszawa 1980, s. 14.
• 3. Estetyka wypowiedziana (explicite) i estetyka zawarta w smaku oraz wyrażających ten smak dziełach sztuki (implicite). W. Tatarkiewicz, Wstęp, [w:] tegoż, Historia estetyki. t. 1 Estetyka starożytna, Warszawa 1985, s. 17.
• 4. S. Morawski, O przedmiocie i metodzie estetyki, Warszawa 1973, s. 10–12.
• 5. B. Dziemidok, Główne kontrowersje estetyki współczesnej, Warszawa 2002, s. 287. Taki pogląd Dziemidok przypisał Dickiemu – W koncepcji Dickiego dla sztuki konceptualnej nie było miejsca, s. 140. Moim zdaniem Dickie stworzył instytucjonalną teorię sztuki po to właśnie, żeby wyjaśniać sztukę najnowszej awangardy, której tradycyjna estetyka nie potrafiła interpretować inaczej niż jako antysztukę.
• 6. Morawski podzielił estetykę współczesną na filozoficzną (croceanizm, nurt naturalistyczny, religijny, estetyka analityczna, fenomenologiczna, egzystencjalna, hermeneutyczna, instytucjonalna), zorientowaną naukowo (nurt psychologiczny, socjologiczny, strukturalno-semiotyczny), ideologiczną (marksizm wschodni i zachodni) oraz estetykę artystów. S. Morawski, Główne nurty estetyki XX wieku, Wrocław 1992.
• 7. Krakowscy estetycy wydzielili dziesięć głównych nurtów w estetyce XX wieku: estetykę fenomenologiczną, egzystencjalistyczną, psychoanalityczną, hermeneutyczną, pragmatyczną, marksistowską, analityczną, semiotyczno-strukturalną, systemową, empiryczną. Estetyki filozoficzne XX wieku, red. K. Wilkoszewska, Kraków 2000.
• 8. B. Dziemidok, Główne tendencje estetyki współczesnej w pracach Richarda Shustermana i Wolfganga Welscha, [w:] Wizje i rewizje. Wielka księga estetyki w Polsce, red. K. Wilkoszewska, Kraków 2007, s. 23–24. Krystyna Wilkoszewska do wymienionych przez Dziemidoka polskich badaczy dopisuje jeszcze Ewę Rewers, Ryszarda Nycza, Tadeusza Miczkę (postmodernizm), Eugeniusza Wilka, Piotra Zawojskiego, Antoniego Porczaka (nowe media). K. Wilkoszewska, Nowe inspiracje w estetyce drugiej połowy XX w. [w:] Estetyki filozoficzne XX wieku, dz. cyt. Zob. również: Postmodernizm. Teksty polskich autorów, red. A.M. Potocka, Kraków 2003. Tu redaktorka umieściła 14 tekstów, m.in. M. Porębskiego, G. Dziamskiego, A. Burzyńskiej, M.P. Markowskiego, A. Kępińskiej, P. Krajewskiego, S. Morawskiego.
• 9. B. Dziemidok, Główne tendencje estetyki współczesnej, dz. cyt, s. 24.
• 10. Tamże, s. 26.
• 11. N. Carroll, Filozofia sztuki masowej, przekł. M. Przylipiak, Gdańsk 2011.
• 12. Tamże, s. 12.
• 13. Zob. G. Dziamski, Postmodernizm w refleksji nad muzyką końca XX i początku XXI wieku, [w:] Nauka, humanistyka, człowiek. Prace dedykowane profesor Krystynie Zamiarze w czterdziestolecie pracy naukowej, red. J. Kmita, B. Kotowa, J. Sójka, Poznań 2005, s. 279. J. Cage, Experimental Music, [w:] Silence, Middletown 1961, s. 11.
• 14. R. Shusterman, O końcu i celu doświadczenia estetycznego, [w:] tegoż, O sztuce i życiu. Od poetyki hip hopu do filozofii somatycznej, przekł. W. Małecki, Wrocław 2007.
• 15. B. Dziemidok, Główne tendencje estetyki współczesnej, dz. cyt., s. 29.
• 16. R. Shusterman, O końcu i celu doświadczenia estetycznego, dz. cyt., s. 210–214.
• 17. B. Dziemidok, Główne tendencje estetyki współczesnej, dz. cyt., s. 34.
• 18. T. Wolfe, The Painted World, New York 1975, s. 118–119.
• 19. Zob. Estetyka transkulturowa, red. K. Wilkoszewska, Kraków 2004. Tamże zamieszczony jest tekst W. Welscha Tożsamość w epoce globalnej – perspektywa transkulturowa.
• 20. S. Morawski, Czy zmierzch estetyki? [w:] Zmierzch estetyki – rzekomy czy autentyczny?, red. S. Morawski, Warszawa 1987, s. 18.
• 21. H. Marcuse, Eros and Civilization (1955), London 1966, s. 148. Polskie wydanie: Eros i cywilizacja, przekł. H. Jankowska, A. Pawelski, Warszawa 1998, s. 183.
• 22. Język niemiecki nie dysponuje rozróżnieniem, które posiada angielski, na „sensuousness” odnoszący się do zmysłów i „sensuality”, czyli zmysłowość, z pewnym podtekstem seksualnym. W niemieckim oba te znaczenia oddaje się za pomocą jednego wyrazu „Sinnlichkeit.” Tamże, s. 149 i s. 185.
• 23. R. B. Tilghman, But Is It Art?, Oxford 1984, s. 2.
• 24. R, A. Sharpe, Contemporary Aesthetics. A Philosophical Analyses, Brighton 1983, s. 12.
• 25. R. Stecker, Aesthetic Creation and Artistic Value, „Sztuka i Filozofia”, 2009, nr 35, s. 48.
• 26. Określenia „sztuki piękne” używa również Shusterman: O końcu i celu doświadczenia estetycznego, dz. cyt., s. 198. Zob. również: D. Kuspit, Koniec sztuki, przekł. J. Borowski, Gdańsk 2006.
• 27. B. Groys, The Artist as Exemplary Art Consumer, [w:] XIV International Congress of Aesthetics. Ljubljana 1998, „Filozosfski Vestnik”, 1999, No 2.
• 28. Zob. G. Dziamski, Sztuka po końcu sztuki. Wstęp [w:] Sztuka po końcu sztuki, Poznań 2009, s. 7 i 12.
• 29. R. Shusterman, O szuce i życiu. Od poetyki hip-hopu do filozofii somatycznej, dz. cyt.
• 30. R. Stecker, Aesthetic Creation, dz. cyt., s. 50.
• 31. R. Ingarden, Zagadnienie systemu jakości estetycznie doniosłych, [w:] tegoż: Przeżycie, dzieło, wartość, Kraków 1966.
• 32. R. Stecker, Aestetic Creation, dz. cyt., s. 50–51.
• 33. Zob. G. Dziamski, Kryzys estetyki, [w:] tegoż, Postmodernizm wobec kryzysu estetyki współczesnej, Poznań 1996.
• 34. E. Bullough, Aesthetics. Lectures and Essays, Ed. E.M. Wilkinson, London 1957.
• 35. H. Marcuse, The Aesthetic Dimension, Boston 1978, s. IX–X.
• 36. S. Morawski, O przedmiocie i metodzie estetyki, Warszawa 1973, s. 15.
• 37. J. Hudzik, Pożegnanie z estetyką, [w:] Konteksty sztuki. Konteksty estetyki, red. K. Wilkoszewska, A. Zeidler- Janiszewska, Łódź 2011.
• 38. A. Zeidler-Janiszewska, Estetyka w diasporach, [w:] Konteksty sztuki, konteksty estetyki, dz. cyt.
• 39. O filozofowaniu, perypetiach dzisiejszej kultury i rebus publicis. Z profesorem Stefanem Morawskim rozmawiają Andrzej Szahaj i Anna Zeidler-Janiszewska, Toruń 1995, s, 67.
• 40. S. Morawski, Niewdzięczne rysowanie mapy..., Toruń 1999, s. 276.
• 41. Tamże, s. 317.
• 42. Tamże, s. 324.
• 43. Jeden przykład. W połowie lat 50. XX wieku Artur Sandauer pisał rozprawkę o dwóch źródłach sztuki, rytmie i pracy, nie pamiętając, że pół wieku wcześniej podobną koncepcję przedstawił Karol Bucher w książce Arbeit und Rhythmus, 1896. A. Sandauer, Pisma zebrane, Warszawa 1985, t. 2,s. 431–432.