Archeologia Bitwy Warszawskiej 1920 roku – zagadnienia wprowadzające

• Authors: Zapłata Rafał

Title variants

EN

Archaeology of the Battle of Warsaw 1920 – introductory issues

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The article is a preliminary presentation of the project “Inventory of selected relics of the Battle of Warsaw 1920”, commissioned by the Masovian Monuments Preservation Officer and carried out in 2020 – the centenary of the battle, known also as the “Miracle on the Vistula”. The research was carried out by the Hereditas Foundation in cooperation with the Forest Research Institute and the Historical and Educational Association of 7th Regiment of Vistula Lancers in Halinów. This initiative was an interdisciplinary undertaking based, among others, on the cooperation of a team of specialists in the fields of archaeology, history, geography, remote sensing and geoinformatics, as well as forestry. The main discussion in the article focuses on introductory issues concerning the archaeology of the Battle of Warsaw - archaeological research, concentrating mainly on non-intrusive and inventory activities. At the same time, the article contributes to the discussion about, among others, the definition, recognition and protection of battlefield relics – the so-called large-scale archaeological sites. The publication presents selected research results (numerous identified relics of armed conflicts – mainly field fortifications – from the area of the Warsaw Bridgehead, primarily from World War I and II, as well as from the Polish-Bolshevik war). The text also discusses basic elements of the research methodology, based (mainly) on GIS tools and data sourced from the Information System of National Protection Against Extraordinary Risks (ISOK) – obtained during airborne laser scanning. The key element of the project, and at the same time one of the results of the research, is a data set (prepared for heritage services or specific land managers) in the form of a spatial information system known as “H/A-GIS Bitwa Warszawska 1920”.

Keywords

EN

Battle of Warsaw (1920); battlefield archaeology; geographic data and information; non-intrusive archaeology; Airborne Laser Scanning; ISOK

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Raport
• Year: 2020
• Volume: 15
• Pages: 299-315

Contributors

author

Zapłata Rafał

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Wydział Matematyczno-Przyrodniczy. Szkoła Nauk Ścisłych

References

• BD’Abernon E. V. 1990. Osiemnasta decydująca bitwa w dziejach świata pod Warszawą 1920 r. Warszawa: Artur Dobiecki.
• Bailey G. 2007. Time perspectives, palimpsests and the archaeology of time. Journal of Anthroplogical Archaeology 26, 198-223.
• Barszcz M., Dymek A., Marconi-Betka A., Szulińska M. 2005. Studium wartości kulturowych obszaru „Pola Bitwy Warszawskiej 1920 roku” zawierające propozycje granic obszaru pola bitwy oraz formy ochrony. Warszawa (niepublikowane opracowanie w archiwum Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie).
• Brzeziński W., Wysocki J., Borkowski W. (red.). 2018. Archaeologia Hereditas. Dziedzictwo militarne (= Konserwacja Zapobiegawcza Środowiska 6). Warszawa: Instytut Archeologii UKSW.
• Buchli V., Lucas G., Cox M. 2001. Archaeologies of the contemporary past. London: Rutledge.
• Freeman P. 2001. Introduction: issues concerning the archaeology of battlefields. W: P. Freeman, A. J. Pollard (red.), Fields of conflict: Progress and Prospect in Battlefield Archaeology: Proceedings of a Conference Held in the Department of Archaeology University of Glasgow, April 2000. Oxford: Archaeopress, 1-10.
• Fuglewicz S. 2018. Karta Ewidencji Zabytku Nieruchomego wpisanego do rejestru zabytków. Przedmoście Warszawskie (1916-1919 i 1940-1944 Brückenkopf Warschau) – zespół umocnień w Wiązownie. Warszawa (nie publikowana karta ewidencyjna – w opracowaniu w archiwum MWKZ).
• Kajzer L. 1996. Wstęp do archeologii historycznej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Kobiałka D., Kostyrko M., Kajda K. 2017. The Great War and its landscapes between memory and oblivion: the case of prisoners of war camps in Tuchola and Czersk, Poland. International Journal of Historical Archaeology 21, 134-151.
• Kola A. 2005. Archeologia zbrodni. Oficerowie polscy na cmentarzu ofiar NKWD w Charkowie. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Kurczyński Z. 2019. Airborne Laser scanning in poland – between science and practice. Archives of Photogrammetry, Cartography and Remote Sensing 31 (1), 105–133.
• Kurczyński Z., Bakuła K. 2013. Generowanie numerycznego modelu terenu o zasięgu krajowym w oparciu o lotnicze skanowanie laserowe w projekcie ISOK. W: Z. Kurczyński (red.), Geodezyjne Technologie Pomiarowe. Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji (wydanie specjalne). Warszawa: PTFiT, 59-68.
• Lewandowski A. S. 2020. Bitwa Warszawska 1920 w pamięci opozycji antykomunistycznej. Biuletyn IPN 9 (178), 109-115.
• Ławrynowicz O., Żelazko J. 2015. Archeologia totalitaryzmu. Ślady represji 1939–1956. Łódź: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Oddział w Łodzi.
• Marciniak A. 2019. Archeologia współczesności jako formuła archeologii we współczesności. W: H. Mik, W. Węglińska (red.), Materialne pozostałości konfliktów i zbrodni XX wieku w świetle najnowszych badań archeologicznych. Gdańsk: Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, 17-31.
• Martyniuk-Drobysz A. 2019. QGIS w konserwatorstwie archeologicznym. Zarys. Raport 14, 151-166.
• Mazurek M., Okoniewska A., Sznajdrowska-Pondel A. (red.). 2020. Opracowanie II etapu ratowniczych badań wykopaliskowych na stanowisku Emów 7, gm. Wiązowna. Rzeszów (nie publikowane opracowanie w archiwum MWKZ).
• Mazurek M., Sznajdowska-Pondel A., Wrzosek J. 2020. Badania archeologiczne reliktów fortyfikacji polowych z XX wieku na inwestycjach drogowych. Procedury, metodologia i metodyka prac. Raport 15, 347-368.
• McNeail J. R. 2015. Interview https://www.e-ir.info/2015/10/27/interview-john-r-mcneill/ (dostęp: 30.09.2020).
• Nolan T. 2009. Geographic information science as a method of integrating history and archaeology for battlefield interpretation. Journal of Conflict Archaeology 5, 81–104.
• Nowak A. 2020. Klęska imperium zła. Rok 1920. Kraków: Biały Kruk.
• Odziemkowski J. 1990. Bitwa Warszawska 1920 roku. Warszawa: Mazowiecki Ośrodek Badań Nauk im. St. Herbsta.
• Odziemkowski J. 2004. Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919-1920. Warszawa: Rytm.
• Olczak M., Krawczyk T., Stryjek J. 2020. Rok 1920 w obrazie i dokumencie. Wojna z bolszewikami w zbiorach archiwów polskich. Warszawa: Wojskowy Instytut Wydawniczy.
• Pawleta M. 2016. Przeszłość we współczesności. Studium metodologiczne archeologicznie kreowanej przeszłości w przestrzeni społecznej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Saunders N. J. 2012. Matter and memory in the landscapes of conflict. The Western Front 1914-1999. W: B. Bender, M. Winter (red.), Contested landscapes: movement, exile and place. Oxford: Berg Publisher, 37-53.
• Sabaciński M. 2015. Relikty archeologiczne Wielkiej Wojny. Znikające dziedzictwo, poza nawiasem nauki i konserwatorstwa, Ochrona Zabytków 1 (266), 131-140.
• Szulińska M. 2008. Ossów – Wrota Bitwy Warszawskiej 1920 roku – park kulturowy na historycznym szlaku. Ochrona Zabytków 3 (242), 11-20.
• Trzepałka H. 2010. Przedmoście Warszawy w pasie działań 15 Dywizji Piechoty, sierpień 1920. Przewodnik po odcinku Wiązowna. Warszawa: Pro Fortalicium. Vimy Declaration for the Conservation of Battlefield Terrain / Deklaracja z Vimy w sprawie ochrony terenów pól bitew: http://www.veterans.gc.ca/eng/remembrance/memorials/overseas/first-world-war/france/vimy/declaration (dostęp: 30.09.2020).
• Waligóra B. 1930. Fortyfikacja Przedmościa Warszawy w r. 1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne.
• Waligóra B. 1932. Bój pod Ossowem i Leśniakowizną 14.VIII.1920. Przegląd Piechoty 12, 5-42.
• Waligóra B. 1934. Bój na przedmościu Warszawy w sierpniu 1920 r. Studia taktyczne z historii wojen polskich 1919-1921. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne.
• Wrzosek J. 2010. Pola bitew – ważny element dziedzictwa. Ochrona Zabytków 1-4 (248-251), 173-182.
• Wrzosek J. 2016. (Nie)zapomniana mogiła. Grób masowy żołnierzy bolszewickich poległych pod Ossowem w sierpniu 1920 r. W: A. I. Zalewska (red.), Archeologia współczesności (= Pierwszy Kongres Archeologii Polskiej 1). Warszawa: Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, Oddział w Warszawie, 159-177.
• Wrzosek J. 2017. Historyczne pole bitwy jako stanowisko archeologiczne. Wybrane problemy. Ochrona Zabytków 2 (271), 79-98.
• Wrzosek J. 2018. Pola bitew w Polsce – niechciany element dziedzictwa archeologicznego (?). W: W. Brzeziński, J. Wysocki, W. Borkowski (red.) Archaeologia Hereditas. Dziedzictwo militarne (= Konserwacja Zapobiegawcza środowiska 6). Warszawa: Instytut Archeologii UKSW, 281-289.
• Wrzosek J. 2019. Od archeologii pól bitewnych do archeologii konfliktów, W: H. Mik, W. Węglińska (red.), Materialne pozostałości konfliktów i zbrodni XX wieku w świetle najnowszych badań archeologicznych. Gdańsk: Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, 32-42.
• Wysocki W. J. 2017. Ossów 1920. Początek Cudu nad Wisłą. Warszawa: Bellona.
• Wysocki W. J. 2018. Radzymin 1920. Warszawa: Bellona.
• Wyszczelski L. 1995. Warszawa 1920. Warszawa: Bellona.
• Zalewka A. 2016. Archeologia czasów współczesnych w Polsce. W: A. I. Zalewska (red.), Archeologia współczesności (= Pierwszy Kongres Archeologii Polskiej 1). Warszawa: Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, Oddział w Warszawie, 21-39.
• Zalewska A. I. 2018. Ewidentne relikty wojen XX wieku w ewidencji zabytków. Oddziaływanie wyników badań z zakresu archeologii współczesności w przestrzeniach konserwatorskiej i publicznej. Kurier Konserwatorski 15, 42-53.
• Zalewska A. 2019. Kontekst, cele, zadania, zakres i metody archeologicznego przywracania pamięci o Wielkiej Wojnie w rejonie Rawki i Bzury. W: A. Zalewska (red.), Archeologiczne przywracanie pamięci o Wielkiej Wojnie w rejonie Rawki i Bzury (1914-1915). Warszawa: Wydawnictwo IAE PAN, 9-24.
• Zapłata R., Stereńczak K. 2018. Archaeological heritage in forested areas – challenges, problems and solutions, Raport 13, 117-128.
• Zapłata R., Stereńczak K., Kraszewski B. 2018. Wielkoobszarowe badania dziedzictwa archeologicznego na terenach leśnych. Kurier Konserwatorski 15, 47-51.
• Zapłata R. (red.). 2020. Raport „Inwentaryzacja wybranych reliktów Bitwy Warszawskiej z 1920 r.”. Warszawa (nie publikowany raport w archiwum Fundacji Hereditas).