Geneza idei epistemicznych układów odniesienia i ich odmiany

• Authors: Kilian Krzysztof J.

Title variants

EN

The Origin of the Idea of Epistemic Frameworks, and Their Varieties

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Nazwa „epistemiczny układ odniesienia” została wprowadzona przez Kazimierza Jodkowskiego w 2004 roku i jest efektem jego uprzednich analiz sporu ewolucjonizmu z kreacjonizmem. Epistemiczne układy odniesienia to niewielkie, dwu- lub trzyelementowe zbiory najogólniejszych, historycznie zmiennych założeń, które określają konieczne warunki uprawiania nauki. Współcześnie, z dwoma, bazującymi na naturalizmie metodologicznym, epistemicznymi układami odniesienia, rywalizują epistemiczne układy odniesienia nadnaturalizmu i artyficjalizmu. Epistemiczny układ odniesienia naturalizmu antynadnaturalistycznego to nakaz przyjmowania jedynie naturalistycznych wyjaśnień dla faktów i procesów, któremu towarzyszy zakaz przyjmowania wyjaśnień antynaturalistycznych, pojmowanych jako zakaz powoływania się na przyczyny nadnaturalne. Epistemiczny układ odniesienia nadnaturalizmu to nakaz dopuszczania w wyjaśnianiu zjawisk przyrodniczych obok przyczyn naturalnych również wyjaśnień odwołujących się do przyczyn nadnaturalnych — interwencji bytu nadprzyrodzonego, czyli Boga. Epistemiczny układ odniesienia naturalizmu antyartyficjalistycznego to nakaz przyjmowania jedynie naturalistycznych wyjaśnień dla faktów i procesów, któremu towarzyszy zakaz przyjmowania wyjaśnień antynaturalistycznych, pojmowanych jako zakaz powoływania się na przyczyny sztuczne (inteligentne, celowe). Epistemiczny układ odniesienia artyficjalizmu to nakaz dopuszczania w badaniach naukowych obok przyczyn naturalnych również przyczyn sztucznych, inteligentnych.

EN

The term “epistemic framework” was coined by Kazimierz Jodkowski in 2004. That expression, together with the notion of epistemic frameworks, is the outcome of his prior analyses of the evolution-creation controversy. Epistemic frameworks are small, two- or three-element sets of the most general, historically changeable assumptions. These assumptions determine sine qua non conditions of scientific practice. Nowadays, two epistemic frameworks based on methodological naturalism are in competition with the epistemic frameworks of supernaturalism and artificialism. The epistemic framework of antisupernaturalistic naturalism adheres to the precept of accepting only naturalistic explanations for facts and processes. That precept is correlated with a proscription on accepting antinaturalistic explanations, construed in turn as a proscription on referring to supernatural causes. The epistemic framework of supernaturalism follows the precept of accepting not only naturalistic explanations for facts and processes, but also supernaturalistic ones — interventions by a divine being, namely God. The epistemic framework of anti-artificialistic naturalism observes the precept of accepting only naturalistic explanations for facts and processes. That precept is correlated with a proscription on accepting antinaturalistic explanations, construed in turn as a proscription on referring to artificial (intelligent) causes. The epistemic framework of artificialism embraces the precept of accepting, in the context of scientific research, not only natural causes, but artificial (intelligent) ones as well.

Keywords

PL

Kazimierz Jodkowski; epistemiczny układ odniesienia; twarde jądro; naturalizm metodologiczny; nadnaturalizm; artyficjalizm; teoria inteligentnego projektu; kreacjonizm; ewolucjonizm; zasada inkluzji; zasada ekskluzji

EN

Kazimierz Jodkowski; epistemic framework; hard core; methodological naturalism; supernaturalism; artificialism; intelligent design; creationism; theory of evolution; principle of inclusivity; principle of exclusivity

• Publisher: Uniwersytet Zielonogórski. Instytut Filozofii
• Journal: Filozoficzne Aspekty Genezy
• Year: 2017
• Volume: 14
• Pages: 137-190

Contributors

author

Kilian Krzysztof J.

• Uniwersytet Zielonogórski

References

• AIKIN Scott F., HARBOUR Michael, and TALISSE Robert B., „Nagel on Public Education and Intelligent Design”, Journal of Philosophical Research 2010, vol. 35, s. 209-219, http://tiny.pl/gkfh3 (01.01.2018).
• AYALA Francisco J., „Darwin’s Revolution”, w: CAMPBELL and SCHOFF (eds.), Creative Evolution…, s. 1-18.
• BACON Francis, The Advancement of Learning, P.F. Collier and Son, New York 1901, http://oll.libertyfund.org/titles/bacon-the-advancement-of-learning (20.01.2018).
• BAŁĘKOWSKI Krzysztof i MACIĄG Kamil (red.), Wybrane zagadnienia z filozofii języka i religii, Fundacja na rzecz promocji nauki i rozwoju TYGIEL, Lublin 2015.
• BARTLETT Jonathan, „Filozoficzne wady naturalizmu metodologicznego i perspektywy na przyszłość”, przeł. Dariusz Sagan, Filozoficzne Aspekty Genezy 2017, t. 14, s. 1-35, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2017.t.14/art.02.pdf (19.02.2018).
• BARTLETT Jonathan, „Philosophical Shortcomings of Methodological Naturalism and the Path Forward”, w: BARTLETT and HOLLOWAY (eds.), Naturalism and Its Alternatives…, s. 13-37, http://tiny.pl/gkdb2 (18.01.2018).
• BARTLETT Jonathan and HOLLOWAY Eric, „Introduction”, w: BARTLETT and HOLLOWAY (eds.), Naturalism and Its Alternatives…, s. 1-9.
• BARTLETT Jonathan and HOLLOWAY Eric (eds.), Naturalism and Its Alternatives in Scientific Methodologies: Proceedings of the 2016 Conference on Alternatives to Methodological Naturalism, Blyth Institute Press, Broken Arrow, Oklahoma 2017.
• BARTLETT Jonathan and HOLLOWAY Eric, „Nienaturalistyczne metodologie we współczesnej praktyce”, przeł. Dariusz Sagan, Filozoficzne Aspekty Genezy 2016, t. 13, s. 101-117, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2016.t.13/art.08.pdf (10.03.2018).
• BARTLETT Jonathan and HOLLOWAY Eric, „Other Non-Naturalistic Methodologies in Modern Practice”, w: BARTLETT and HOLLOWAY (eds.), Naturalism and Its Alternatives…, s. 257-268.
• BEHE Michael J., „Nieredukowalna złożoność: problem dla ewolucjonizmu darwinowskiego”, przeł. Dariusz Sagan, Filozoficzne Aspekty Genezy 2005/2006, t. 2/3, s. 67-96, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2005-2006.t.2-3/art.01.pdf (30.01.2018).
• BEHE Michael J., „Współczesna hipoteza inteligentnego projektu. Łamanie reguł”, przeł. Dariusz Sagan, Na Początku… 2004, R. 12, nr 7-8 (183-184), s. 244-266, http://tiny.pl/xhn87 (28.01.2018).
• BERMAN Marshall, „Intelligent Design Creationism: A Threat to Society — Not Just Biology”, The American Biology Teacher 2003, vol. 65, no. 9, s. 646-648.
• BISHOP Robert C., „God and Methodological Naturalism in the Scientific Revolution and Beyond”, Perspectives on Science and Christian Faith 2013, vol. 65, no. 1, s. 10-23, http://tiny.pl/gkfxt (24.01.2018).
• BORCZYK Bartosz, CHMIELEWSKI Adam, ELŻANOWSKI Andrzej, JODKOWSKI Kazimierz, LESZCZYŃSKI Damian, LUKIERSKI Jerzy, NYSLER Łukasz i PAWŁOWSKI Bogusław, „Dyskusja”, w: LESZCZYŃSKI (red.), Ewolucja, filozofia, religia…, s. 155-172, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Jodkowski_Dyskusja.o.Darwinie.pdf (06.02.2018).
• BRAUER Matthew J., FORREST Barbara, and GEY Steven G., „Is It Science Yet?: Intelligent Design Creationism and the Constitution”, Washington University Law Review 2005, vol. 83, no. 1, s. 1-150 http://openscholarship.wustl.edu/law_lawreview/vol83/iss1/1/ (03.01.2018).
• BRIGHTMAN Edgar Sheffield, „An Empirical Approach to God”, The Philosophical Review 1937, vol. XLVI, no. 2, s. 147-169, http://www.jstor.org/stable/1483003?seq=1#page_scan_tab_contents (28.01.2018).
• BROWNE E. Janet, Charles Darwin: The Power of Place, Princeton University Press, Princeton 2003.
• BUGAJAK Grzegorz, „Adekwatność tezy o rozdzielności płaszczyzn poznawczych. Głos w imieniu mieszkańców «opancerzonego bunkra»”, w: BYLICA, KILIAN, PIOTROWSKI i SAGAN (red.), Filozofia — nauka — religia…, s. 173-190, http://tiny.pl/gkfx7 (17.05.2017).
• BYLICA Piotr, „Darwin o celowości w przyrodzie”, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 2008, R. 53, nr 3-4, s. 269 259-273, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Bylica_Darwin.o.celowosci.w.przyrodzie.pdf (20.01.2018).
• BYLICA Piotr, „Główne założenia i problemy teizmu naturalistycznego w sprawie relacji sfery nadprzyrodzonej i świata przyrodniczego”, w: DYK (red.), Sozologia systemowa…, s. 55-95, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Bylica_Glowne.zalozenia.teizmu.naturalistycznego.pdf (31.01.2018).
• BYLICA Piotr, „Kazimierza Jodkowskiego koncepcja epistemicznych układów odniesienia a teizm naturalistyczny Johna Polkinghorne’a”, w: BYLICA, KILIAN, PIOTROWSKI i SAGAN (red.), Filozofia — nauka — religia…, s. 191-211, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Bylica_Kazimierza.Jodkowskiego.koncepcja.epistemicznych.ukladow.odniesienia.pdf (18.01.2018).
• BYLICA Piotr, „Konflikt między teizmem i nauką bazującą na naturalizmie — w ujęciu Phillipa E. Johnsona”, Zagadnienia Naukoznawstwa 2003, nr 3-4 (157-158), s. 227-238, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Bylica_Konflikt.miedzy.teizmem.i.nauka.pdf (06.02.2018).
• BYLICA Piotr, „Mark Harris as a Naturalistic Theist: The Perspective of the Model of Levels of Analysis”, Filozoficzne Aspekty Genezy 2015, t. 12, s. 7-36, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2015.t.12/art.11.pdf (14.02.2018).
• BYLICA Piotr, „Naturalizm metodologiczny jako warunek naukowości w kontekście relacji nauki i religii”, Przegląd Filozoficzny — Nowa Seria 2004, R. 13, nr 3 (51), s. 163-175, http://tiny.pl/xh8g4 (04.02.2018).
• BYLICA Piotr, „Nauka światopoglądowo neutralna?”, Fronda 2012, nr 63, s. 67-80, http://tiny.pl/gkfxr (18.01.2018).
• BYLICA Piotr, „Spór o naukowość teorii inteligentnego projektu”, w: JODKOWSKI (red.), Teoria inteligentnego projektu…, s. 51-78, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Bylica_Spor.o.naukowosc.teorii.ID.pdf (14.02.2018).
• BYLICA Piotr, „Zaburzenia dysocjacyjne czy opętanie przez Szatana. Historyczno-metodologiczna analiza stosunku psychiatrii do problemu opętań”, w: ZON (red.), Pogranicza nauki…, s. 209-225, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Bylica_Zaburzenia.dysocjacyjne.pdf (04.02.2018).
• BYLICA Piotr, Współczesny teizm naturalistyczny z punktu widzenia modelu poziomów analizy. Problem działania sfery nadnaturalnej w przyrodzie, Biblioteka Filozoficznych Aspektów Genezy, t. 7, Instytut Filozofii Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2016, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Bylica_Wspolczesny.teizm.naturalistyczny.pdf (16.01.2018).
• BYLICA Piotr, JODKOWSKI Kazimierz, KILIAN Krzysztof J. i SAGAN Dariusz, „Dyskusja nad artykułem Adama Groblera, «Słabości eksplanacyjne teorii inteligentnego projektu»”, Filozoficzne Aspekty Genezy 2013, t. 10, s. 17-63, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2013.t.10/art.14.pdf (16.01.2018).
• BYLICA Piotr, KILIAN Krzysztof J., PIOTROWSKI Robert i SAGAN Dariusz (red.), Filozofia — nauka — religia. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Kazimierzowi Jodkowskiemu z okazji 40-lecia pracy naukowej, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2015, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Filozofia.nauka.religia.pdf (31.01.2018).
• BYLICA Piotr, KILIAN Krzysztof J., SAGAN Dariusz, „Wstęp”, w: BYLICA, KILIAN, PIOTROWSKI i SAGAN (red.), Filozofia — nauka — religia…, s. 11-33.
• CAMPBELL John H. and SCHOFF J.W. (eds.), Creative Evolution!?, Jones and Bartlett, New York 1994.
• CENIAN Adam, „Wiara w naukę — jej podstawy, założenia, mocne i słabe strony kultu”, wystąpienie na Konferencji Chrześcijańskiego Forum Pracowników Nauki: Nauka — Etyka — Wiara, Rydzyna 30.05-02.06.2013, s. 151-159, http://www.chfpn.pl/files/?id_plik=508 (15.01.2018).
• CHABEREK Michał OP, „Świat jest zbyt złożony, by powstał przypadkowo. Rozmowa z Michaelem Behe’em”, Fronda 2012, nr 63, s. 34-41.
• CHABEREK Michał OP, „Św. Tomasz z Akwinu a ewolucjonizm. Polemika z tezami Piotra Lichacza OP i Williama E. Carrolla”, Filozoficzne Aspekty Genezy 2012, t. 9, s. 33-52, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2012.t.9/art.01.pdf (18.01.2018).
• COYNE Jerry A., „Nowa fala fanatyzmu w nauce”, przeł. Dariusz Sagan, Filozoficzne Aspekty Genezy 2004, t. 1, s. 49-53, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2004.t.1/art.01.pdf (02.02.2018).
• COYNE Jerry A., „Science, Religion, and Society: The Problem of Evolution in America”, Evolution. International Journal of Organic Evolution 2012, vol. 66, no. 8, s. 2654-2663, http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/evo.2012.66.issue-8/issuetoc (30.01.2018).
• CUBERBILLER Marta, „Metodologiczne korzyści z istnienia teorii kreacjonistycznych”, w: GAZDA (red.), Idź Pod Prąd w sporze ewolucjonizm-kreacjonizm…, s. 45-48.
• CUBERBILLER Marta, „O metodach datowania radioaktywnego”, w: GAZDA (red.), Idź Pod Prąd w sporze ewolucjonizm-kreacjonizm…, s. 230-233.
• DARWIN Karol, Autobiografia i wybór listów. Dzieła wybrane, t. 8, przeł. Anna Iwanowska, Aniela Makarewicz, Anna Straszewicz i Zdzisława Wójcik, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1960.
• DARWIN Karol, O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego czyli o utrzymaniu się doskonalszych ras w walce o byt. Dzieła wybrane, t. 2, przeł. Szymon Dickstein i Józef Nusbaum, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1959.
• DARWIN Karol, Zmienność zwierząt i roślin w stanie udomowienia. Dzieła wybrane, t. 3, przeł. Kazimierz Brończyk, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1959.
• DAVIS Percival and KENYON Dean H., Of Pandas and People: The Central Question of Biological Origins, Foundation for Thought and Ethics, Richardson, Texas 1993.
• DAWKINS Richard, Ślepy zegarmistrz, czyli jak ewolucja dowodzi, że świat nie został zaplanowany, przeł. Antoni Hoffman, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1994.
• DE DUVE Christian, „The Beginning of Life on Earth”, American Scientist 1995, vol. 83, s. 428-437, http://pratclif.com/memes/deduve-begin-life1.html (07.02.2018).
• DE VRIES Paul, „Naturalizm w naukach przyrodniczych. Perspektywa chrześcijańska”, przeł. Radosław Plato, Filozoficzne Aspekty Genezy 2011, t. 8, s. 121-135, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2011.t.8/art.08.pdf (12.02.2018).
• DEMBSKI William A., „Odmiany naturalizmu. Czy któraś forma naturalizmu jest zgodna z teorią inteligentnego projektu?”, przeł. Dariusz Sagan, Na Początku… 2005, R. 13, nr 1-2, s. 45-54, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Dembski_Odmiany.naturalizmu.pdf (22.01.2018).
• DEMBSKI William A., „Powrót projektu do nauk przyrodniczych”, przeł. Dariusz Sagan, Na Początku… 2004, nr 9-10 (185-186), s. 323-342, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Dembski_Powrot.projektu.pdf (22.01.2018).
• DEMBSKI William A., „The Intelligent Design Movement”, http://www.arn.org/docs/dembski/wd_idmovement.htm (10.02.2018).
• DEMBSKI William A. and RUSE Michael (eds.), Debating Design: From Darwin to DNA, Cambridge University Press, Cambridge 2004.
• DEMBSKI William A. and WELLS Jonathan, The Design of Life: Discovering Signs of Intelligence in Biological Systems, Foundation for Thought and Ethics, Dallas 2008.
• DĘBOWSKI Józef i STARZYŃSKA-KOŚCIUSZKO Ewa (red.), Nauka. Racjonalność. Realizm. Między filozofią przyrody a filozofią nauki i socjologią wiedzy, Instytut Filozofii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2013.
• DILLEY Stephen, „The Evolution of Methodological Naturalism in the Origin of Species”, HOPOS: The Journal of the International Society for the History of Philosophy of Science 2013, vol. 3, no. 1, s. 20-58, http://www.jstor.org/stable/10.1086/667897?seq=1#page_scan_tab_contents (23.01.2018).
• Discovery Institute, „Falsyfikowalność teorii inteligentnego projektu”, przeł. Dariusz Sagan, Na Początku… 2005, nr 11-12A (200-201), s. 455-457, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Discovery.Institute_Falsyfikowalnosc.teorii.ID.pdf (23.01.2018).
• Discovery Institute, „The Wedge Strategy”, http://www.antievolution.org/features/wedge.html (27.01.2018).
• DYK Wiesław (red.), Sozologia systemowa. Biosfera. Człowiek i jego środowisko w aspekcie przyrodniczym, filozoficznym i teologicznym, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2012.
• EDIS Taner, „Dlaczego «teoria inteligentnego projektu» jest bardziej interesująca niż tradycyjny kreacjonizm”, przeł. Dariusz Sagan, Filozoficzne Aspekty Genezy 2007/2008, t. 6/7, s. 81-93, http://tiny.pl/xh8mc (29.01.2018).
• FEYERABEND Paul K., „Changing Patterns of Reconstruction”, British Journal for the Philosophy of Science 1977, vol. 28, no. 4, s. 351-369.
• FEYERABEND Paul K., Przeciw metodzie, przeł. Stefan Wiertlewski, Wydawnictwo Siedmioróg, Wrocław 1996.
• FEYERABEND Paul K., Science in a Free Society, Verso, London 1983.
• FØRLAND Tor Egil, „Acts of God?: Miracles and Scientific Explanation”, History and Theory 2008, vol. 47, no. 4, s. 483-494, http://www.chss.uqam.ca/Portals/0/docs/his7007/Tor%20Egil-Dieu-Hisitoire.pdf (01.01.2018).
• FUTUYMA Douglas J., „Cuda a molekuły”, przeł. Dariusz Sagan, Filozoficzne Aspekty Genezy 2004, t. 1, s. 65-69, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2004.t.1/art.03.pdf (03.02.2018).
• GAZDA Małgorzata (red.), Idź Pod Prąd w sporze ewolucjonizm-kreacjonizm, Wydawnictwo POD PRĄD, Lublin 2017.
• GIBERSON Karl W. i YERXA Donald A., O gatunkach powstawania. W poszukiwaniu opowieści o stworzeniu, przeł. Dariusz Sagan, Biblioteka Filozoficznych Aspektów Genezy, t. 3, Wydawnictwo MEGAS, Warszawa 2008.
• GISH Duane, Evolution: The Fossils Say No, Creation-Life Publishers, San Diego 1978.
• GODEK Lidia, MUSIAŁ Maciej i WOSZCZAK Marek (red.), X Polski Zjazd Filozoficzny. Księga streszczeń, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM, Poznań 2015.
• GORDON Bruce L., „W obronie uniformitaryzmu”, przeł. Agnieszka Biesiadecka, Dorota Brylla, Małgorzata Gazda, Grzegorz Malec, Radosław Plato, Maciej Powąska, Alicja Ratajczak i Dariusz Sagan, Filozoficzne Aspekty Genezy 2014, t. 11, s. 133-149, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2014.t.11/art.05.pdf (17.02.2018).
• GRASSÉ Pierre P., Evolution of Living Organisms: Evidence for a New Theory of Transformation, Academic Press Inc., New York 1977.
• GREGORY Brad S., „No Room for God?: History, Science, Metaphysics, and the Study of Religion”, History and Theory 2008, vol. 47, no. 4, s. 495-519, www.chss.uqam.ca/Portals/0/docs/his7007/Brad%20S.%20Gregory.pdf (01.01.2018).
• GRIGG Russell, „Tajemnicza choroba Darwina”, przeł. Andrew Ostapowicz, Creation Ministries International, http://creation.com/darwins-mystery-illness-polish (17.01.2018).
• HAROLD Franklin M., The Way of the Cell: Molecules, Organisms, and the Order of Life, Oxford University Press, Oxford 2001.
• HEDTKE Randal, Secrets of the Sixth Edition: Darwin Discredits His Own Theory, Master Books, Green Forest 2010.
• HELLER Michał, „Konieczność i przypadek w ewolucji Wszechświata”, Zagadnienia Filozoficzne w Nauce 2009, t. XLIV, s. 3-12, http://zfn.edu.pl/index.php/zfn/article/download/208/198 (30.01.2018).
• HELLER Michał, „Nie za bardzo inteligentny projekt”, Copernicus Center 24 grudnia 2014, https://www.copernicuscenter.edu.pl/nie-za-bardzo-inteligentny-inteligentny-projekt-25312 (10.02.2018).
• HELLER Michał, Sens życia i sens Wszechświata. Studia z teologii współczesnej, Biblos, Tarnów 2002.
• HERSCHEL John F.W., Preliminary Discourse on the Study of Natural Philosophy, Longman, Brown, Green & Longmans, London 1851, https://archive.org/details/preliminarydisco00hersiala (08.02.2018).
• HODGE Charles, What Is Darwinism?, Scribner, Armstrong and Company, New York 1874, http://tiny.pl/gkfxw (17.02.2018).
• HOLLOWAY Eric, „Problems With Non-Naturalistic Theories of Science”, w: BARTLETT and HOLLOWAY (eds.), Naturalism and Its Alternatives…, s. 163-176.
• ISAAC Randy, „Assessing the RATE Project”, Perspectives on Science and Christian Faith 2007, vol. 59, no. 2, s. 143-146, http://www.asa3.org/ASA/education/origins/rate-ri.htm (03.02.2018).
• JANECZEK Stanisław, STAROŚCIC Anna, DĄBEK Dariusz i HERDA Justyna (red.), Filozofia przyrody, Dydaktyka Filozofii, t. III, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2013.
• JODKOWSKI Kazimierz, „Antynaturalizm teorii inteligentnego projektu”, Roczniki Filozoficzne 2006, t. 54, nr 2, s. 63-76, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Jodkowski_Antynaturalizm.teorii.ID.pdf (16.02.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, „Curriculum Vitae”, http://tiny.pl/gkfxf (08.02.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz (red.), Czy sprzeczność może być racjonalna?, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 4, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1986.
• JODKOWSKI Kazimierz, „Czy teoria inteligentnego projektu posiada konsekwencje, dotyczące istnienia nadnaturalnego projektanta? Polemika z Elliottem Soberem”, Filozoficzne Aspekty Genezy 2007/2008, t. 6/7, s. 41-49, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2007-2008.t.4-5/art.07.pdf (27.01.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, „Darwinowska teoria ewolucji jako teoria filozoficzna”, w: KONSTAŃCZAK i TUROWSKI (red.), Filozofia jako mądrość bycia…, s. 17-23, http://tiny.pl/q3m56 (31.01.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, „Dlaczego kreacjonizm jest pseudonauką?”, w: ZON (red.), Pogranicza nauki…, s. 317-323, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Jodkowski_Dlaczego.kreacjonizm.jest.pseudonauka.pdf (31.01.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, „Epistemiczne układy odniesienia i «warunek Jodkowskiego»”, w: LATAWIEC i BUGAJAK (red.), Filozoficzne i naukowo-przyrodnicze elementy obrazu świata…, s. 108-123, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Inne.teksty/Jodkowski_Epistemiczne.uklady.odniesienia.i.warunek.Jodkowskiego.pdf (16.02.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, „Epistemiczny układ odniesienia teorii inteligentnego projektu”, Filozofia Nauki 2006, nr 1 (53), s. 95-105, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Inne.teksty/Jodkowski_Epistemiczny.uklad.odniesienia.teorii.ID.pdf (18.01.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, „Eskapizm teologii i filozofii katolickiej w sprawie «nauka a religia»”, Na Początku… 2005, nr 7-8 (196-197), s. 261-284, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Jodkowski_Eskapizm.teologii.i.filozofii.katolickiej.pdf (18.01.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, „Filozofia nauki Paula K. Feyerabenda. Stadium umiarkowane”, Studia Filozoficzne 1979, nr 11 (168), s. 59-75.
• JODKOWSKI Kazimierz, „Filozoficzna natura sporu ewolucjonizm-kreacjonizm. Refleksje po lekturze tekstu Phillipa E. Johnsona”, Na Początku… 2000, nr 7-8 (131-132), s. 211-217, https://creationism.org.pl/artykuly/KJodkowski4 (02.02.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, „Interpretacje Kuhnowskiej tezy o niewspółmierności”, Roczniki Filozoficzne 1984, t. 32, z. 3, s. 173-198.
• JODKOWSKI Kazimierz, „Jaka geometria obowiązuje we Wszechświecie?”, w: PIETRZAK (red.), Albert Einstein i rewolucja relatywistyczna…, s. 71-89, http://tiny.pl/gkfx1 (16.01.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, „Klasyfikacja stanowisk kreacjonistycznych”, Filozoficzne Aspekty Genezy 2005/2006, t. 2/3, s. 241-269, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2005-2006.t.2-3/art.11.pdf (02.02.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, „Konflikt nauka-religia a teoria inteligentnego projektu”, w: JODKOWSKI (red.), Teoria inteligentnego projektu…, s. 145-180, http://tiny.pl/qzq82 (20.01.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, „Kreacjoniści przed sądem. Aspekty filozoficzne «małpich procesów»”, w: MICHALCZENIA, MIZIŃSKA i OSSOWSKA (red.), Poszukiwania filozoficzne. Tom I…, s. 175-198, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Jodkowski_Kreacjonisci.przed.sadem.Aspekty.filozoficzne.malpich.procesow.pdf (19.01.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, „Kreacjonizm a naturalizm nauk przyrodniczych”, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio I, Lublin-Polonia 1996/1997, vol. XXI i XXII, s. 11-26, http://tiny.pl/gkfx4 (02.02.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, „Kreacjonizm młodej Ziemi a koncepcja Big Bangu. Poglądy Johna Hartnetta z konstruktywistycznej i eksternalistycznej perspektywy”, Filozoficzne Aspekty Genezy 2015, t. 12, s. 37-79, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2015.t.12/art.12.pdf (14.02.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, „Metafizyczne opowieści nauki jako fundament pluralizmu naukowego”, w: JOHNSON, Wielka metafizyczna opowieść nauki…, s. 74-85, http://tiny.pl/q3m5p (18.01.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, Metodologiczne aspekty kontrowersji ewolucjonizm-kreacjonizm, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 35, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1998.
• JODKOWSKI Kazimierz, „Nauka w oczach Feyerabenda”, w: JODKOWSKI (red.), Czy sprzeczność może być racjonalna…, s. 227-270.
• JODKOWSKI Kazimierz, „Niedocenianie filozofii. Błąd Phillipa E. Johnsona”, Na Początku… 2002, nr 1-2 (151-152), s. 14-19, https://creationism.org.pl/artykuly/KJodkowski#txt2 (15.01.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, „Nienaukowy fundament nauki”, w: PIETRZAK (red.), Granice nauki…, s. 59-108, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Jodkowski_Nienaukowy.fundament.nauki.pdf (18.01.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, „Noma, cudy i filtr eksplanacyjny”, Roczniki Filozoficzne 2005, t. 53, nr 2, s. 83-103, http://publikacje.uz.zgora.pl:7777/skep/docs/F23001/Jodkowski,%20NOMA%20cudy%20i%20filtr%20eksplanacyjny.doc (13.02.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, „O dwu rodzajach niewspółmierności interteoretycznej w ujęciu Paula K. Feyerabenda”, Studia Filozoficzne 1980, nr 7, s. 79-91.
• JODKOWSKI Kazimierz, „Problem wyboru spośród niewspółmiernych teorii (analiza stanowiska P.K. Feyerabenda z tzw. okresu umiarkowanego)”, Studia Filozoficzne 1984, nr 1 (218), s. 109-120.
• JODKOWSKI Kazimierz, „Przedmowa”, Filozoficzne Aspekty Genezy 2004, t. 1, s. 5-6, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2004.t.1/art.09.pdf (02.02.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, „Racjonalność Kopernika i Darwina. Polemika z drem Eugeniuszem Moczydłowskim”, Na Początku… 2003, nr 11-12A (174-175), s. 433-448, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Jodkowski_Racjonalnosc.Kopernika.i.Darwina.pdf (14.02.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, „Rodzaje procesu ewolucyjnego i sens przypadku. Wyjaśnianie nieporozumień — ciąg dalszy”, Filozofia Nauki 2006, nr 1 (53), s. 169-174, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Jodkowski_Rodzaje.procesu.ewolucyjnego.pdf (14.02.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, „Rozpoznawanie genezy: istota sporu ewolucjonizm-kreacjonizm”, Roczniki Filozoficzne 2002, t. 50, z. 3, s. 187-198, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Jodkowski_Rozpoznawanie.genezy.pdf (19.01.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, „Ruch kreacjonistyczny jest elementem pluralizmu naukowego”, Przegląd Filozoficzny — Nowa Seria 2001, R. X, nr 1 (37), s. 241-253, http://tiny.pl/gdw95 (08.01.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, „Spisek Darwina”, w: LESZCZYŃSKI (red.), Ewolucja, filozofia, religia…, s. 265-277, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Jodkowski_Spisek.Darwina.pdf (31.01.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz (red.), Teoria inteligentnego projektu — nowe rozumienie naukowości?, Biblioteka Filozoficznych Aspektów Genezy, t. 2, Wydawnictwo MEGAS, Warszawa 2007, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Jodkowski_red._Teoria.ID.nowe.rozumienie.naukowosci.pdf (20.01.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, Teza o niewspółmierności w ujęciu Thomasa S. Kuhna i Paula K. Feyerabenda, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 1, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1984.
• JODKOWSKI Kazimierz, „Twarde jądro ewolucjonizmu”, Roczniki Filozoficzne 2003, t. 51, z. 3, s. 77-117, http://tiny.pl/q3m5j (18.01.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, „Uczony w ciemnym budynku. Na marginesie metafory Elżbiety Kałuszyńskiej”, w: DĘBOWSKI i STARZYŃSKA-KOŚCIUSZKO (red.), Nauka. Racjonalność. Realizm…, s. 55-67, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Jodkowski_Uczony.w.ciemnym.budynku.pdf (16.02.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, „W poszukiwaniu twardego jądra ewolucjonizmu”, Filozofia Nauki 2001, nr 2 (34), s. 7-18, http://tiny.pl/xh81h (31.01.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, Wspólnoty uczonych, paradygmaty i rewolucje naukowe, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 22, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1990.
• JODKOWSKI Kazimierz, „Wstęp do teorii inteligentnego projektu”, Fronda 2012, nr 63, s. 16-32, http://tiny.pl/gkfbn (21.01.2018).
• JODKOWSKI Kazimierz, „Zasadnicza nierozstrzygalność sporu ewolucjonizm-kreacjonizm”, Przegląd Filozoficzny — Nowa Seria 2012, nr 3 (83), s. 201-222, http://tiny.pl/gkfxn (18.05.2017).
• JOHNSON Phillip E., „Głośna herezja w świątyni Darwina”, przeł. Kazimierz Jodkowski, w: JODKOWSKI, Metodologiczne aspekty…, s. 473-481.
• JOHNSON Phillip E., Reason in the Balance: The Case Against Naturalism in Science, Law & Education, InterVarsity Press, Downers Grove 1995.
• JOHNSON Phillip E., „Reguły rozumowania darwinizmu”, przeł. Kazimierz Jodkowski, w: JODKOWSKI, Metodologiczne aspekty…, s. 460-472.
• JOHNSON Phillip E., Wielka metafizyczna opowieść nauki (z posłowiem Kazimierza Jodkowskiego), przeł. Piotr Bylica, Archiwum Na Początku…, z. 13, Polskie Towarzystwo Kreacjonistyczne, Warszawa 2003.
• KAZIBUT Radosław, „Filozoficzna gramatyka praktyki laboratoryjnej Hasoka Changa a epistemiczny układ odniesienia Roberta Boyle’a”, w: GODEK, MUSIAŁ i WOSZCZAK (red.), X Polski Zjazd Filozoficzny…, s. 419-420.
• KILIAN Krzysztof J., Poglądy filozoficzne Paula K. Feyerabenda. Część I. Program metodologiczny, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2014.
• KILIAN Krzysztof J., „Wzrost wiedzy a zasada tolerancji”, w: MICHALCZENIA, MIZIŃSKA i OSSOWSKA (red.), Poszukiwania filozoficzne. T. I…, s. 155-173.
• KOJONEN Erkki V.R., „Methodological Naturalism and the Truth Seeking Objection”, International Journal for Philosophy of Religion 2016, vol. 79, no. 3, s. 1-26, http://tiny.pl/gkfxk (18.01.2018).
• KONSTAŃCZAK Stefan i TUROWSKI Tomasz (red.), Filozofia jako mądrość bycia. Profesorowi Krzysztofowi Kaszyńskiemu w darze z okazji 70. urodzin, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2009.
• KOPEĆ Radosław i CHOJECKI Paweł, „Wywiad z prof. Jodkowskim”, Idź Pod Prąd 2007, nr 11 (40), s. 8 i 11, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Kopec.Chojecki_Wywiad.z.prof.Jodkowskim.pdf (15.02.2018).
• KRAUSE Tomasz, „Filozoficzne aspekty tzw. «afery Kansas»”, Filozoficzne Aspekty Genezy 2004, t. 1, s. 143-224, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2004.t.1/art.08.pdf (03.02.2018).
• KUHN Thomas S., Struktura rewolucji naukowych, przeł. Helena Ostromęcka i Justyna Nowotniak, Aletheia, Warszawa 2001.
• KWAŚNIEWSKI Jacek, „Nauka a religia. Historiografia problemu. Ewolucja poglądów na temat historycznych związków religii i nauki”, Zagadnienia Filozoficzne w Nauce 2011, nr XLIX, s. 149-187, http://tiny.pl/gkdvk (12.02.2018).
• LAKATOS Imre and FEYERABEND Paul K., For and Against Method: Including Lakatos’s Lectures on Scientific Method and the Lakatos-Feyerabend Correspondence, ed. Matteo Motterlini, The University of Chicago Press, Chicago — London 1999.
• LARMER Robert A., „Is Methodological Naturalism Question-Begging?”, Philosophia Christi 2003, vol. 5, no. 1, s. 113-130, www.epsociety.org/userfiles/art-Larmer%20(MethodologicalNaturalismQuestion-Begging).pdf (01.01.2018).
• LATAWIEC Anna i BUGAJAK Grzegorz (red.), Filozoficzne i naukowo-przyrodnicze elementy obrazu świata 7, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2008.
• LAUDAN Larry, „Zgon kryterium demarkacji”, przeł. Artur Koterski, w: MUSZYŃSKI (red.), Z badań nad prawdą, nauką i poznaniem…, s. 63-79.
• LEMASTER James C., „The Relationship of Bacon, Teleology, and Analogy to the Doctrine of Methodological Naturalism”, w: BARTLETT and HOLLOWAY (eds.), Naturalism and Its Alternatives…, s. 67-89.
• LEMASTER James C., „Związek między Baconem, teleologią i analogią a doktryną naturalizmu metodologicznego”, przeł. Dariusz Sagan, Filozoficzne Aspekty Genezy 2017, t. 14, s. 1-35, http://tiny.pl/gkfx2 (10.03.2018).
• LESZCZYŃSKI Damian (red.), Ewolucja, filozofia, religia, Lectiones & Acroases Philosophicae 2010, vol. III.
• LÓPEZ Mario A., „Projekt jako kryterium demarkacji”, przeł. Dariusz Sagan, Filozoficzne Aspekty Genezy 2016, t. 13, s. 75-100, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2016.t.13/art.12.pdf (12.01.2018).
• LUSKIN Casey, „Teoria inteligentnego projektu nie wypowiada religijnych twierdzeń o sferze nadnaturalnej”, przeł. Izabela Janus, Filozoficzne Aspekty Genezy 2009/2010, t. 6/7, s. 93-116, http://tiny.pl/xhnlg (25.01.2018).
• LYELL Charles, Principles of Geology or, the Modern Changes of the Earth and its Inhabitants Considered as Illustrative of Geology, D. Appleton & Co., New York 1854, https://archive.org/details/principlesofgeol00lyelrich (19.01.2018).
• ŁASTOWSKI Krzysztof, „Kilka uwag o sporze ewolucjonizmu z «naukowym kreacjonizmem» w związku z książką K. Jodkowskiego Metodologiczne aspekty kontrowersji ewolucjonizm-kreacjonizm”, Przegląd Filozoficzny — Nowa Seria 2001, R. X, nr 1 (37), s. 229-240, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Lastowski_Kilka.uwag.o.sporze.ewolucjonizmu.z.naukowym.kreacjonizmem.pdf (08.02.2018).
• MALEC Grzegorz, „Erozja teizmu Darwina, czyli wpływ podróży na okręcie HMS Beagle na poglądy teologiczne angielskiego przyrodnika”, w: BAŁĘKOWSKI i MACIĄG (red.), Wybrane zagadnienia z filozofii języka i religii…, s. 110-120, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Malec_Erozja.teizmu.Darwina.pdf (08.02.2018).
• MALEC Grzegorz, „Naturalizm metodologiczny w sporze ewolucjonizmu z kreacjonizmem w świetle poglądów Paula K. Feyerabenda”, Filozoficzne Aspekty Genezy 2012, t. 9, s. 131-154, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2012.t.9/art.12.pdf (20.01.2018).
• MALEC Grzegorz, „«Wzniosły jest pogląd, że Stwórca…», czyli łapówka Darwina dla chrześcijan”, Filozoficzne Aspekty Genezy 2014, t. 11, s. 187-204, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2014.t.11/art.09.pdf (17.01.2018).
• MCMULLIN Ernan, „Odmiany naturalizmu metodologicznego”, przeł. Ewelina Topolska, Filozoficzne Aspekty Genezy 2012, t. 9, s. 109-129, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2012.t.9/art.02.pdf (20.01.2018).
• MEYER Stephen C., „Demarkacja nauki i religii”, przeł. Joanna Popek, Filozoficzne Aspekty Genezy 2009/2010, t. 6/7, s. 177-196, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2009-2010.t.6-7/art.11.pdf (26.01.2018).
• MEYER Stephen C., „Scientific Tenets of Faith”, Journal of the American Scientific Affiliation 1986, vol. 38, no. 1, http://www.arn.org/docs/meyer/sm_scientifictenets.htm (13.02.2018).
• MICHALCZENIA Jakub, MIZIŃSKA Jadwiga i OSSOWSKA Katarzyna (red.), Poszukiwania filozoficzne. Tom I: Nauka, Prawda. Panu Profesorowi Józefowi Dębowskiemu w darze, Instytut Filozofii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2014.
• MILLER Keith B., „The Misguided Attack on Methodological Naturalism”, w: SCHNEIDERMAN and ALLMON (eds.), For the Rock Record…, s. 117-140.
• MORELAND James Porter and CRAIG William Lane, Philosophical Foundations for a Christian Worldview, InterVarsity Press, Downers Grove 2003.
• MORRIS Henry M., „Evolution Is Religion — Not Science”, Acts & Facts 2001, vol. 30, no. 2, https://www.icr.org/article/455 (17.02.2018).
• MORRIS Henry M., Scientific Creationism, Creation-Life Publishers, San Diego 1974.
• MURPHY Nancey, „Phillip Johnson on Trial: A Critique of His Critique of Darwin”, Perspectives on Science and Christian Faith 1993, vol. 45, no. 1, s. 26-36, http://www.asa3.org/ASA/PSCF/1993/PSCF3-93Murphy.html (17.02.2018).
• MUSZYŃSKI Zbysław (red.), Z badań nad prawdą, nauką i poznaniem, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 31, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1998.
• NAGEL Thomas, „Public Education and Intelligent Design”, Philosophy & Public Affairs 2008, vol. 36, no. 2, s. 187-205.
• NELSON Paul, „Methodological Naturalism: A Rule That No One Needs or Obeys”, Evolution News and Science Today 22 September 2014, https://evolutionnews.org/2014/09/methodological_1/ (02.01.2018).
• NOWAK Grzegorz, „Książka filozofa o sporze między ewolucjonistami i kreacjonistami”, Filozofia Nauki 2001, t. 9, nr 2, s. 161-168.
• O’CONNOR Robert C., „Nauka przed sądem: analiza racjonalności naturalizmu metodologicznego”, przeł. Joanna Popek i Grzegorz Rogula, Filozoficzne Aspekty Genezy 2014, t. 11, s. 95-131, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2014.t.11/art.04.pdf (16.01.2018).
• O’CONNOR Robert C., „Science on Trial: Exploring the Rationality of Methodological Naturalism”, Perspectives on Science and Christian Faith 1994, vol. 49, no. 1, s. 15-31, http://www.asa3.org/ASA/PSCF/1997/PSCF3-97OConnor.html (16.01.2018).
• OLDROYD David R., Darwinian Impacts: An Introduction to the Darwinian Revolution, Humanities Press, Atlantic Highlands, New Jersey 1980.
• ORR H. Allen, „Ponownie darwinizm kontra inteligentny projekt”, przeł. Dariusz Sagan, Filozoficzne Aspekty Genezy 2004, t. 1, s. 33-48, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2004.t.1/art.05.pdf (02.02.2018).
• PENNOCK Robert T., „Bóg w lukach wiedzy: argument z niewiedzy i ograniczenia naturalizmu metodologicznego”, przeł. Dariusz Sagan, Filozoficzne Aspekty Genezy 2012, t. 9, s. 155-185, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2012.t.9/art.04.pdf (20.01.2018).
• PENNOCK Robert T., „Creationism and Intelligent Design”, Annual Review of Genomics and Human Genetics 2003, vol. 4, s. 143-163, http://bio.classes.ucsc.edu/bio175/Other/Pennock_2003.pdf (03.01.2018).
• PERAKH Mark, „Nieredukowalna sprzeczność”, przeł. Dariusz Sagan, Filozoficzne Aspekty Genezy 2004, t. 1, s. 71-113, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2004.t.1/art.04.pdf (03.02.2018).
• PIETRZAK Zbigniew (red.), Albert Einstein i rewolucja relatywistyczna, Lectiones & Acroases Philosophicae 2016, t. IX, nr 1.
• PIETRZAK Zbigniew (red.), Granice nauki, Lectiones & Acroases Philosophicae 2013, t. VI, nr 1.
• PIOTROWSKI Robert, „Kulturowe a filozoficzne tło neokreacjonizmu amerykańskiego”, w: JODKOWSKI (red.), Teoria inteligentnego projektu…, s. 25-50.
• PLANTINGA Alvin, „Naturalizm metodologiczny?”, przeł. Radosław Plato, Filozoficzne Aspekty Genezy 2014, t. 11, s. 37-93, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2014.t.11/art.03.pdf (15.01.2018).
• POE Harry Lee i MYTYK Chelsea Rose, „Od metody naukowej do naturalizmu metodologicznego. Ewolucja idei”, przeł. Bartosz Błaszczak, Gerard Dmuch, Ewa Komorowska, Iwona Kumiszcze, Izabela Obłaczyńska, Katarzyna Piłka, Radosław Plato, Marika Poprawska, Dariusz Sagan, Karolina Stencel, Katarzyna Szot i Piotr Wróblewski, Filozoficzne Aspekty Genezy 2011, t. 8, s. 137-151, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2011.t.8/art.09.pdf (24.01.2018).
• PORPORA Douglas V., „Methodological Atheism, Methodological Agnosticism and Religious Experience”, Journal for the Theory of Social Behaviour 2006, vol. 36, no. 1, s. 57-75, http://tiny.pl/gkfx8 (20.01.2018).
• PROVINE William B., „Projekt? Tak! Ale czy inteligentny?”, przeł. Sławomir Piechaczek, Filozoficzne Aspekty Genezy 2005/2006, t. 2/3, s. 217-237, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2005-2006.t.2-3/art.10.pdf (01.02.2018).
• RATZSCH Del, „Teologia naturalna, naturalizm metodologiczny i «żółwie do samego dołu»”, przeł. Dariusz Sagan, Filozoficzne Aspekty Genezy 2016, t. 13, s. 119-152, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2016.t.13/art.03.pdf (13.01.2018).
• RENNIE John, „15 odpowiedzi na nonsensowne tezy kreacjonistów”, przeł. Karol Sabath, Świat Nauki 2002, nr 9, s. 66-72, http://creationism.org.pl/groups/ptkrmember/spor/pl/Rennie,%2015%20odpowiedzi.pdf/view (13.02.2018).
• ROSKAL Zenon E., „Eksperyment MacDougalla w epistemicznym układzie odniesienia naturalizmu”, w: BYLICA, KILIAN, PIOTROWSKI i SAGAN (red.), Filozofia — nauka — religia…, s. 165-172, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Roskal_Eksperyment.MacDougalla.pdf (06.02.2018).
• ROWIŃSKI Tomasz, „Dlaczego warto nauczać «dwóch stron»? O edukacji, ewolucji i teorii inteligentnego projektu. Rozmowa z o. Michałem Chaberkiem, dominikaninem, doktorem teologii fundamentalnej, autorem książki Stworzenie czy ewolucja? Dylemat katolika”, Christianitas 2014, nr 58, s. 70-82, http://christianitas.org/news/dlaczego-warto-nauczac-dwoch-stron-o-edukacji-ewolucji-i-teorii-inteligentnego-projektu (23.01.2018).
• RUSE Michael, „Darwin’s Debt to Philosophy: An Examination of the Influence of the Philosophical Ideas of John F.W. Herschel and William Whewell on The Development of Charles Darwin’s Theory of Evolution”, Studies in History and Philosophy of Science Part A 1975, vol. 6, no. 2 s. 159-181, http://tiny.pl/gkfhx (08.02.2018).
• RUSE Michael, „The Argument from Design: A Brief History”, w: DEMBSKI and RUSE (eds.), Debating Design…, s. 13-31, https://www.researchgate.net/publication/285439477_The_Argument_from_Design_A_Brief_History (19.01.2018).
• RYLAND Mark, „«Teoria inteligentnego projektu» podważa teorię ewolucji. Już sama złożoność stworzenia świadczy o działaniu siły wyższej. Darwinizm? Nie ma szans. Wywiad z Michaelem J. Behe’em dla Our Sunday Visitor”, przeł. Dariusz Sagan, Na Początku… 2004, nr 11-12A (187-188), s. 414-420, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Ryland_Teoria.ID.podwaza.teorie.ewolucji.pdf (22.01.2018).
• SAGAN Dariusz, „Filtr eksplanacyjny: wykrywanie inteligentnego projektu na gruncie nauk przyrodniczych”, Roczniki Filozoficzne 2009, t. LVII, nr 1, s. 157-193, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Sagan_Filtr.eksplanacyjny.pdf (21.01.2018).
• SAGAN Dariusz, „Michaela Behe’ego koncepcja nieredukowalnej złożoności”, Na Początku… 2003, nr 11-12 (174-175), s. 402-417, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Sagan_Michaela.Beheego.koncepcja.IC.pdf (02.02.2018).
• SAGAN Dariusz, „Molekularny «zegar Paleya» a darwinowska ewolucja”, Ruch Filozoficzny 2005, t. LXII, nr 2, s. 289-304, http://tiny.pl/xh8tk (21.01.2018).
• SAGAN Dariusz, „Naturalizm metodologiczny — konieczny warunek naukowości?”, Roczniki Filozoficzne 2013, t. LXI, nr 1, s. 73-91, http://tiny.pl/q33sb (04.02.2018).
• SAGAN Dariusz, „Nieredukowalna złożoność jako świadectwo inteligentnego projektu”, Fronda 2012, nr 63, s. 49-65, http://tiny.pl/gkfxq (21.01.2018).
• SAGAN Dariusz, „Odpowiedź na uwagi polemiczne ks. dra Marka Słomki do mojego artykułu o filtrze eksplanacyjnym”, Roczniki Filozoficzne 2009, t. LVII, nr 1, s. 345-349, http://tiny.pl/xhzm6 (21.01.2018).
• SAGAN Dariusz, „Retoryczna historia Ruchu Inteligentnego Projektu”, Diametros 2005, nr 4, s. 76-85, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Sagan_Retoryczna.historia.Ruchu.ID.pdf (21.01.2018).
• SAGAN Dariusz, „Spór o możliwość wykrywania projektu w naukach przyrodniczych”, Scientia et Fides 2015, t. 3, nr 1, s. 87-113, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Sagan_Spor.o.mozliwosc.wykrywania.projektu.pdf (09.02.2018).
• SAGAN Dariusz, Spór o nieredukowalną złożoność układów biochemicznych, Biblioteka Filozoficznych Aspektów Genezy, t. 5, Wydawnictwo MEGAS, Warszawa 2008, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Sagan_Spor.o.nieredukowalna.zlozonosc.pdf (23.01.2018).
• SAGAN Dariusz, „Teleologiczne wyjaśnienie nieredukowalnej złożoności układów biochemicznych”, Roczniki Filozoficzne 2006, t. LIV, nr 1, s. 139-160, http://tiny.pl/gkfxs (04.02.2018).
• SAGAN Dariusz, „Teoria inteligentnego projektu — argumenty za i przeciw”, w: JANECZEK, STAROŚCIC, DĄBEK i HERDA (red.), Filozofia przyrody…, s. 335-383, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Sagan_Teoria.ID.argumenty.za.i.przeciw.pdf (10.02.2018).
• SAGAN Dariusz, „Teoria inteligentnego projektu a ewolucjonizm”, Kwartalnik Filozoficzny 2013, t. XLI, z. 2, s. 75-96, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Sagan_Teoria.ID.a.ewolucjonizm.pdf (17.02.2018).
• SAGAN Dariusz, „Teoria inteligentnego projektu a kreacjonizm”, Kwartalnik Filozoficzny 2015, t. XLIII, z. 2, s. 131-150, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Sagan_Teoria.ID.a.kreacjonizm.pdf (09.02.2018).
• SAGAN Dariusz, „Wspólnota pochodzenia jako argument w sporze darwinizm-teoria inteligentnego projektu”, Diametros 2013, nr 37, s. 127-145, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Sagan_Wspolnota.pochodzenia.pdf (17.02.2018).
• SAGAN Dariusz, „Wyjaśnianie za pomocą praw przyrody jako warunek naukowości w sporze o ewolucję i inteligentny projekt”, Studia Philosophiae Christianae 2013, t. 49, nr 1, s. 93-116, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Sagan_Wyjasnianie.za.pomoca.praw.przyrody.pdf (10.02.2018).
• SAGAN Dariusz, „Zdolność przewidywania jako warunek naukowości w sporze o ewolucję i inteligentny projekt”, Zagadnienia Naukoznawstwa 2012, nr 4 (194), s. 269-286, http://tiny.pl/q3367 (17.02.2018).
• SCHILLER Ferdinand C.S., „Darwinism and Design”, w: SCHILLER, Humanism…, s. 128-156, http://tiny.pl/gkfx6 (22.01.2018).
• SCHILLER Ferdinand C.S., Humanism: Philosophical Essays, The Macmillan Company, London and New York 1903.
• SCHNEIDERMAN Jill S. and ALLMON Warren D. (eds.), For the Rock Record: Geologists on Intelligent Design, University of California Press, Berkeley, Los Angeles, London 2009.
• SCOTT Eugenie C., Evolution vs. Creationism. An Introduction. Second Edition, Greenwood Press, Westport, Connecticut, London 2009.
• SHORMANN David E., „The Revolution of Creationism”, Creation Matters 2012, vol. 17, no. 6, s. 1-3, http://tiny.pl/gnlgn (20.02.2018).
• SMART Joshua A., „O zastosowaniu pojęcia nieredukowalnej złożoności”, Na Początku… 2004, nr 11-12A (187-188), s. 421-447, http://tiny.pl/xh4f4 (12.02.2018).
• SNOKE David, „Biologia systemowa jako paradygmat badawczy teorii inteligentnego projektu”, przeł. Dariusz Sagan, Filozoficzne Aspekty Genezy 2015, t. 12, s. 255-285, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2015.t.12/art.03.pdf (15.01.2018).
• SOBER Elliott, „Teoria inteligentnego projektu a nadnaturalizm — o tezie, że projektantem może być Bóg lub istoty pozaziemskie”, przeł. Sławomir Piechaczek, Filozoficzne Aspekty Genezy 2007/2008, t. 6/7, s. 21-39, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2007-2008.t.4-5/art.06.pdf (27.01.2018).
• STILWELL Phil, „The Status of Methodological Naturalism as Justified by Precedent”, Studies in Liberal Arts and Sciences 2009, no. 41, s. 229-247.
• THAXTON Charles, „Nowy argument z projektu”, przeł. Izabela Janus, Filozoficzne Aspekty Genezy 2011, t. 8, s. 155-177, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2011.t.8/art.02.pdf (24.01.2018).
• „Top Questions and Answers on Intelligent Design”, 8 September 2005, http://www.discovery.org/a/2348 (20.01.2018).
• VAN DER MEER Jitse M., „Przekonania towarzyszące, ideologia i nauka”, przeł. Dariusz Sagan, Filozoficzne Aspekty Genezy 2016, t. 13, s. 153-194, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2016.t.13/art.04.pdf (13.0.2018).
• VIHALEMM Rein, „The Kuhn-Loss Thesis and the Case of Phlogiston Theory”, Science Studies 2000, vol. 13, no. 1, s. 68-78.
• WALKER Tas, „Jak obiektywni są naukowcy?”, przeł. Katarzyna Gieremek, Na Początku… 2000, nr 3-4 (127-128), s. 74-76, https://creationism.org.pl/artykuly/TWalker (02.02.2018).
• WILLMA Adam, „Przyroda, Bóg, nauka. Rozmowa z profesorem Kazimierzem Jodkowskim”, Gazeta Pomorska 2 listopada 2006, s. 7, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Jodkowski_Przyroda.Bog.nauka.pdf (18.01.2018).
• WITT Jonathan, „Zarys historii powstania naukowej teorii inteligentnego projektu”, przeł. Dariusz Sagan, Na Początku… 2005, nr 9-10 (198-199), s. 352-362, www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/Przedruki/Witt_Historia.powstania.ID.pdf (22.01.2018).
• WOODWARD Thomas, „Istota sporu darwinizmu z teorią inteligentnego projektu: przyrodnicza symfonia makroewolucji”, przeł. Dariusz Sagan, Filozoficzne Aspekty Genezy 2007/2008, t. 6/7, s. 7-20, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2007-2008.t.4-5/art.01.pdf (27.01.2018).
• WÓJCIK Bogusław, „Czy teoria inteligentnego projektu i neodarwinizm mogą być komplementarne?”, Zagadnienia Filozoficzne w Nauce 2007, nr XLI, s. 28-45, http://tiny.pl/gkg4g (21.01.2018).
• ZABOŁOTNY Andrzej, „Naturalizm metodologiczny w nauce — dylemat teisty”, Filozoficzne Aspekty Genezy 2016, t. 13, s. 25-48, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2016.t.13/art.09.pdf (24.01.2018).
• ZON Józef (red.), Pogranicza nauki. Protonauka — paranauka — pseudonauka, Wydawnictwo KUL, Lublin 2009.
• ZYBERTOWICZ Andrzej z zespołem, Samobójstwo Oświecenia?, Wydawnictwo Kasper, Kraków 2015.