Od beztroskiego małpiego ludku do mądrego pana Pongo. Strategie post-ludzkie w późnej poezji Tadeusza Różewicza

• Authors: Filipowicz, Anna

Title variants

PL

From carefree monkey folk to the wise Mr Pongo. Post-human strategies in the late poetry of Tadeusz Różewicz

Abstracts

PL

W późnej twórczości Tadeusza Różewicza zwierzęta bywają często nowymi sprzymierzeńcami poety w jego rozważaniach nad kształtem współczesności. W przeciwieństwie do wcześniejszych tomów, w których świat animalny stanowił zazwyczaj synonim nieodwołalnej ludzkiej degrengolady, ukazywani w ostatnich utworach reprezentanci fauny stają się nieoczekiwanym sojusznikiem Różewicza, coraz bardziej krytycznego wobec ponowoczesnej kultury oraz konstytuującego ją człowieka. W zwierzęcej niemocie poeta szuka zwłaszcza przewrotnej zbieżności z podejmowanymi przez siebie twórczymi wyborami, zaś jego ironiczna gra gatunkową różnicą, w której odwraca się humanistyczne hierarchie i bezlitośnie piętnuje niekompetencję homo sapiens, staje się pretekstem do kolejnego zakwestionowania dorobku wykreowanej przez niego cywilizacji. Zapewne dlatego w poemacie Pan Pongo (ze zbioru Cóż z tego że we śnie) nie tylko docenia się przyrodzone zwierzętom milczenie czy ich behawioralne niepodobieństwo do ludzkiego gatunku, ale pozycjonuje niektóre ze stworzeń (orangutan) na równi z dawnymi „głosami” najważniejszych dla tej twórczości postaci literatury, sztuki czy filozofii. Takie konfrontacje z tym, co animalne zdradzają doskonałą orientację poety w mocnych i słabych stronach związanych ze zwierzętami posthumanistycznych teorii (nurty human-animal studies). Dowodzą jednak również nieredukowalnego sceptycyzmu Różewicza, który nawet w sytuacji pełnego uznania dla zwierzęcego istnienia pozostaje nieodmiennie przy „własnym”, zdenaturalizowanym stanowisku, opowiadając się trwale po ludzkiej i tylko ludzkiej stronie bytu.

Keywords

EN

zwierzę; antropocentryzm; zoocentryzm; posthumanizm; animal studies; maszyna antropologiczna; nosorożec Toni; orangutan Pongo; ogród zoologiczny

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze
• Year: 2013
• Volume: 02

Dates

published

2013

Contributors

author

Filipowicz, Anna

other

Uniwersytet Gdański, Instytut Filologii Polskiej, Katedra Teorii Literatury i Krytyki Artystycznej

other

Anna Filipowicz – dr, adiunkt w Katedrze Teorii Literatury i Krytyki Ar- tystycznej Uniwersytetu Gdańskiego. Obecnie zajmuje się filozofią post - humanizmu i antropologią zwierząt w polskiej literaturze współcze- snej. Opublikowała m.in. artykuły: Z pamiętnika młodego nosorożca, czyli o zoocentrycznym widzeniu świata (na przykładzie utworu Tadeusza Różewicza pt. „Nosorożec”) (2011); Zwierzęcy Holocaust? O skandalu zagłady w „Dwuna- stu stacjach” Tomasza Różyckiego (2012); Raj odrzucony. O poetyckim wyzwo- leniu zwierząt (w „Śmierci” Marcina Świetlickiego) (2013)

other

[e-mail]

Identifiers

URI

http://hdl.handle.net/11089/6587