Pedagogiczne implikacje filozofii kultury i życia Ludwiga Wittgensteina – zarys problematyki

• Authors: Lipowicz, Markus

Title variants

PL

Pedagogical implications of Ludwig Wittgenstein’s philosophy of culture and life – an outline of the problem

Abstracts

PL

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie oraz krótkie rozwinięcie pedagogicznych implikacji filozofii kultury i życia Ludwiga Wittgensteina. Stawiam hipotezę, iż myśl Wittgensteina może stanowić istotną alternatywę dla postmodernizmu zainspirowanego filozofią Nietzschego, skoncentrowanego wokół idei transgresji i indywidualizmu egocentrycznego. Po krótkim omówieniu pojęcia ponowoczesności w pierwszym rozdziale, postaram się w drugim rozdziale rozwinąć pojęcie wychowania, które wyłania się z myśli wiedeńskiego filozofa. Będę chciał pokazać, iż zamiast głosić konieczność emancypacji z kolektywnie ukształtowanych struktur kulturowych bądź ustanowienia nowych wartości, autor słynnego Traktatu logiczno-filozoficznego proponował postawę pokory wobec tego, czego nie sposób wyrazić w języku naukowym i metafizycznym, ale jednoznacznie manifestuje się w życiu społecznym w rozmaitych rytuałach i ceremoniach, dzięki którym jednostka zyskuje zdolność pojmowania swojej egzystencji jako sensownej. Ponowoczesny impet filozofii Wittgensteina nie polega więc na odrzuceniu nowoczesnej racjonalności, lecz na zdystansowaniu się wobec typowego dla nowoczesności nieustannego postępu oraz wynikającego z niego poczucia wyższości wobec przednowoczesnych, archaicznych form życia społecznego. Mając na uwadze współczesny nacisk na wzmocnienie wiedzy oraz umiejętności technicznych wśród dzieci i dorosłych, te humanistyczne implikacje pedagogiczne filozofii kultury i życia Wittgensteina wydają się być niezwykle aktualne i warte dalszych refleksji antropologicznych.

EN

The aim of the article is presentation and short elaboration on the pedagogical implications of Ludwig Wittgenstein’s philosophy of culture and life. My hypothesis is that Wittgenstein’s thoughts can be considered as an important alternative to postmodernism inspired by Nietzsche’s philosophy, which is fixed on the ideas of transgression and egocentric individualism. After a short discussion on the conception of postmodernity in the first chapter, I will try to elaborate on the concept of upbringing, which emerges from the thought of the Vienna philosopher. I will indicate that instead of proclaiming the emancipation from collectively established cultural structures of the constitution of new values, the author of the famous Tractatus Logico-Philosophicus proposed a disposition to humbleness to what cannot be expressed through scientific language or metaphysics, but clearly manifests in social life in various rituals and ceremonies, through which the individual gains the ability to understand its existence as meaningful. The postmodern impetus of Wittgenstein’s philosophy lies therefore not in a rejection of modern rationality but in distancing from the specific modern tendency of constant progress and the resulting feeling of superiority towards pre-modern, archaic social life forms. Having in mind the contemporary emphasis on enhancing technological knowledge and skills among both children and adults, these pedagogical implications of Wittgenstein’s philosophy of culture and life seem to be remarkably valid and therefore worth further anthropological reflections.

Keywords

EN

ponowoczesność; kultura; wychowanie; transcendencja; rytuały; ceremonie; postmodernity; culture; upbringing; transcendence; rituals; ceremonies

• Publisher: Wydział Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu w Białymstoku
• Journal: Parezja. Czasopismo Forum Młodych Pedagogów przy Komitecie Nauk Pedagogicznych PAN
• Year: 2017
• Volume: 1

Dates

published

2017

Contributors

author

Lipowicz, Markus

References

• Ablewicz, K. (2003). Teoretyczne i metodologiczne podstawy pedagogiki antropologicznej. Studium sytuacji wychowawczej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Bauman, Z. (2009), Sztuka życia. Przekł. T. Kunz. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Bednarek J. (2014). Emancypacyjna obietnica posthumanizmu. Praktyka teoretyczna, nr 4(14), s. 171–180.
• Chatterjee, R. (2005). Wittgenstein and Judaism: A Triumph of Concealment. New York: Peter Lang Publishing.
• Durkheim, É. (1964). Solidarność organiczna i mechaniczna. Przekł. J. Szacki. W: J. Szacki, Durkheim. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Drury, M. O’C. (1984). Conversations with Wittgenstein. W: Rush Rhees (red.), Recollections of Wittgenstein. New York: Oxford University Press.
• Foucault, M. (2006). Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych. Przekł. T. Komendant. Gdańsk: Wydawnictwo słowa/obraz terytoria.
• Ferrando, F., (2013). Posthumanism, Transhumanism, Antihumanism, Metahumanism, and New Materialisms. Differences and Relations, Existenz. An International Journal in Philosophy, Religion, Politics, and the Arts, vol. 8, no. 26–32.
• Gomułka, J. (2013). Wittgenstein i zagadka Anzelma. Analiza i Egzystencja, nr 23, s. 71–98.
• Gomułka, J., Sajdek, Z. (2015). Wittgenstein a problem reguł. Racjonalia, nr 5, s. 61–83.
• Habermas, J. (2007). Filozoficzny dyskurs nowoczesności. Przekł. M. Łukasiewicz. Kraków: TAiWPN Universitas.
• Hoły-Łuczaj M. (2015). Posthumanizm. Między metafizyką a etyką. Kultura i wartości, nr 1(11), s. 45–61.
• Krummel, R. F. (1998). Nietzsche und der deutsche Geist. Band 1. Berlin: De Gruyter.
• Labron, T. (2006). Wittgenstein’s Religious Point of View. New York: Continuum.
• Manyjka, J., Chui, M., Bughin, J., Dobbs, R., Bisson, P., Marrs, A. (2013). Disruptive Technologies: Advances that will transform life, business, and the global economy. San Francisco: McKinsey Global Institute.
• Nagl, L. (1990). Wittgenstein und die Postmoderne. W: F. Wallner, A. Haselbach (red.), Wittgensteins Einfluß auf die Kultur der Gegenwart. Wien: Wilhelm Braumüller/ Universitäts-Verlagsbuchhandlung.
• Nietzsche, F. (2002). Ecce homo. Jak sie stajemy tym, czym jesteśmy. Przekł. G. Sowinski. Kraków: Wydawnictwo A.
• Nietzsche, F. (1999). Nachlaß 1887–1889. W: tenże, Kritische Studienausgabe, G. Colli, M. Montinari (red.), Berlin–New York: De Gruyter.
• Nietzsche, F. (2004). Tako rzecze Zaratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo. Przekł. W. Berent. Kęty: Antyk.
• Nietzsche, F. (2006). Wiedza radosna. Przekł. L. Staff. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa.
• Nietzsche, F. (2007). Z genealogii moralności. Pismo polemiczne. Przekł. G. Sowiński. Kraków: Wydawnictwo A.
• Orzechowski, A. (1998). „Złota Gałąź” i intelektualna biografia Wittgensteina. W: L. Wittgenstein, Uwagi o „Złotej Gałęzi” Frazera. Przekł. A. Orzechowski. Warszawa: Instytut Kultury.
• Radomska, M. (2010). Braidotti/Haraway – perspektywa posthumanizmu, Nowa Krytyka, nr 24–25, s. 57–74.
• Ronen, S. (2002). Nietzsche and Wittgenstein. In Search of Secular Salvation. Warsaw: Academic Publishing House DIALOG.
• Rutkowski, J. (2012). Zmierzch kształcenia? Wybrane implikacje pedagogiczne implikacje filozofii Leo Straussa i Erica Voegelina. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Safranski, R. (2003). Nietzsche. Biografia myśli. Przekł. D. Stroińska. Warszawa: Czytelnik.
• Sorgner, S. L. (2009). Nietzsche, the Overhuman, and Transhuman. Journal of Evolution and Technology, nr 1 (20), s. 29–42.
• Steinweg, M. (2006). Behauptungsphilosophie. Berlin: Merve.
• Sztompka, P. (2002). Socjologia. Analiza społeczeństwa. Kraków: Znak.
• Śliwerski, B. (2015). Współczesne teorie i nurty wychowania. Kraków: Impuls.
• Świerczyński, M. (1998). Mistycyzm „wczesnego” Wittgensteina. W: M. Soin (red.), Wittgenstein w Polsce, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Vattimo, G. (2006). Koniec nowoczesności. Przekł. M. Surma-Gawłowska. Kraków; TAiWPN Universitas.
• Welsch, W. (1987). Unsere postmoderne Moderne, Weinheim: VCH, Acta Humaniora.
• Wittgenstein, L. (1997). Denkbewegungen. Tagebücher 1930–1932/1936–1937. Innsbruck: Haymon.
• Wittgenstein, L. (2000a). Dociekania filozoficzne. Przekł. B. Wolniewicz. Warszawa: PWN.
• Wittgenstein, L. (1967). Religion, [w:] F. Waismann, Wittgenstein und der Wiener Kreis. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
• Wittgenstein, L. (1984b). Tagebücher 1914-1916. W: tenże, Gesamtausgabe, t. 1, Frankfurt am Main: Suhrkamp.
• Wittgenstein, L. (2005). The Big Typescript. TS 213. Kritische zweisprachige Ausgabe Deutsch-Englisch. Wiley-Blackwell Publishing.
• Wittgenstein, L. (2000a). Tractatus logico-philosophicus. Przekł. B. Wolniewicz. Warszawa: PWN.
• Wittgenstein, L. (1998). Uwagi o „Złotej Gałęzi” Frazera. Przekł. A. Orzechowski. Warszawa: Instytut Kultury.
• Wittgenstein L. (2000b). Uwagi różne. Przekł. M. Kowalewska. Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Wittgenstein, L. (1967). Zu Heidegger. W: F. Waismann, Wittgenstein und der Wiener Kreis. Frankfurt am Main: Suhrkamp.

Identifiers

URI

http://hdl.handle.net/11320/5800

DOI

10.15290/parezja.2017.07.04