Język w nauce (w perspektywie filozoficzno-lingwistycznej)

• Authors: Gajda, Stanisław

Title variants

PL

Language in science: the philosophical-linguistic perspective?

Abstracts

PL

Jest to tekst wykładu wygłoszonego na Letniej Szkole Młodych Pedagogów we wrześniu 2017 roku.

PL

Jądrem naukowego postępowania badawczego jest dążenie do zbudowania teorii. Struktura pełnej teorii obejmuje trzy poziomy: filozoficzny (zespół przyjętych a priori założeń ontologicznych, epistemologicznych i aksjologicznych), teoretyczno-metodologiczny (najbardziej ogólne twierdzenia i abstrakcyjne pojęcia, konceptualizujące strukturalizujące i interpretujące teoretyzowany fragment świata) oraz empiryczny (empiryczne twierdzenia i pojęcia orzekające coś bezpośrednio o badanych obiektach). W swych podstawach filozoficznych współczesne teorie budowane na naukach humanistycznych powinny uwzględniać reinterpretację relacji między światem przedmiotowym, umysłem i językiem, dokonaną przez zwroty podmiotowy i językowy, a także uznać wielość sposobów istnienia rzeczywistości (obiektywne: TO i TE/TEN oraz subiektywne: JA i MY). W konsekwencji pełna teoria języka musi przyjąć, iż język nie tylko wyraża to, co w umyśle i komunikuje innym, lecz także kształtuje ludzkie myślenie i oddziałuje na obiektywną rzeczywistość. Język w nauce jest determinowany przez kontakt społeczno-kulturowy (tradycję) oraz kontekst komunikacyjny, ale na jego kształt ma też wpływ indywidualne, podmiotowe poczucie stylowe.

EN

The core of scientific research procedure is the intention to develop a theory. The structure of a complete theory involves three levels: philosophical (a set of a priori ontological and axiological assumptions), theoretical/methodological (most general statements and abstract concepts, conceptualizing, structuring and interpreting the fragment of the world the theory refers to) and empirical (empirical statements and concepts involving certain declarations concerning the studied objects). The philosophical foundations of contemporary theories in the humanities should involve the reinterpretation of relationships between the material world, mind and language with the use of expressions such as “subjective” and “linguistic”, and acknowledge the multiplicity of ways in which the reality may exist (objective: THIS and THESE and subjective: ME and US). As a result, the complete theory of language must assume that language does not only express what is on someone’s mind and communicates it to others, but it also shapes human thinking and affects the objective reality. Language in science is determined by the socio-cultural context (tradition) and the communication context, but it is also affected by individual, subjective stylistic sense.

Keywords

EN

nauka; teoria; sposoby istnienia rzeczywistości; język; style intelektualne; poczucie stylowe; science; theory; ways in which the reality exists; language; intellectual styles; stylistic sense

• Publisher: Wydział Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu w Białymstoku
• Journal: Parezja. Czasopismo Forum Młodych Pedagogów przy Komitecie Nauk Pedagogicznych PAN
• Year: 2017
• Volume: 2

Dates

published

2017

Contributors

author

Gajda, Stanisław

References

• Bińczyk, E., Derra, A., Grygieńć J. (red.). (2015). Horyzonty konstruktywizmu. Inspiracje, perspektywy, przyszłość. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Habermas, J. (1999–2002). Teoria działania komunikacyjnego (t. 1 1–2). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Hohol, M. (2013). Wyjaśnić umysł. Struktura teorii neurokognitywnych. Kraków: Copernicus Center Press.
• Maćkiewicz, J. (2014). Jak dobrze pisać. Od myśli do tekstu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Merton R. (2002). Teoria socjologiczna i struktura społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Pinker, S. (2016). Piękny styl. Przewodnik człowieka myślącego po sztuce pisania XXI wieku. Przeł. A. Nowak-Młynikowa. Sopot: Wydawnictwo Smak Słowa.
• Popper, K. (1992). Wiedza obiektywna. Ewolucyjna teoria epistemologiczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Stróżewski, W. (2004). Ontologia. Kraków: Aureus-Znak.
• Zeidler, P. (1993). Spór o status poznawczy teorii. W obronie antyrealistycznego wizerunku nauki. Poznań: Wydawnictwo Naukowe IF. UAM.
• Zybertowicz, A. (1995). Przemoc i poznanie. Toruń: Wydawnictwo UMK.

Identifiers

URI

http://hdl.handle.net/11320/6679

DOI

10.15290/parezja.2017.08.02