Luminarze polskiej medycyny: szczecińscy profesorowie Bogusław Halikowski (1914-2004) i Zygmunt Machoy (1924-2018)

• Authors: Początek Michał

Title variants

EN

Luminaries of Polish medicine: Szczecin professors Bogusław Halikowski (1914-2004) and Zygmunt Machoy (1924-2018)

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Celem pracy jest przedstawienie sylwetek i dorobku naukowego dwóch wybitnych uczonych Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie. Nosząca od 2010 r. nazwę Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego uczelnia, powstała w 1948 r. (jako Akademia Lekarska) z myślą o wykształceniu kadry lekarskiej dla odzyskanych przez Polskę po II wojnie światowej ziem Pomorza Zachodniego. Miasto nie miało właściwie tradycji akademickich. W okresie przedwojennym w należącym do Rzeszy Niemieckiej Szczecinie nie było żadnej szkoły wyższej. W 1947 r. powstały tu Wyższa Szkoła Handlowa oraz Szkoła Inżynierska, późniejsza Politechnika, a następnie także inne uczelnie o profilu zawodowym: Wyższa Szkoła Morska, Wyższa Szkoła Rolnicza oraz Wyższa Szkoła Pedagogiczna. Na podstawie wydawnictw okolicznościowych, artykułów prasowych, notatek i wspomnień osobistych autora, przedstawiono dwóch zasłużonych profesorów Pomorskiej Akademii Medycznej: Bogusława Halikowskiego (1914-2004) i Zygmunta Machoya (1924-2018). Byli aktywni zawodowo w prawie identycznym czasie, ponadto łączyło ich zamieszkiwanie w Szczecinie, a także praca na tej samej uczelni, talenty dydaktyczne, zbliżone i szerokie zainteresowania naukowe, członkostwo Polskiej Akademii Nauk oraz fakt, że obaj w większym lub mniejszym zakresie zajmowali się zagadnieniami biochemicznymi. Byli znakomitymi przyrodnikami i rzecznikami ekologii. To pozwalało na holistyczne, całościowe rozpatrywanie problemów zdrowotnych, a także inspirowało do podejmowania innowacyjnych rozwiązań praktycznych. Halikowski kładł nacisk na edukację zdrowotną rodziców i nauczycieli, wprowadził tzw. „kroplówki celowane” w zaburzeniach metabolicznych u dzieci. Machoy zajmował się prospektywną analizą zawartości fluoru w płynach ustrojowych i kościach pracowników zakładów przemysłowych, co ułatwiało ocenę narażenia zawodowego. Cechami charakteru obu naukowców były: skromność, rzetelność w wykonywaniu podejmowanych zadań a także osobista wzajemna sympatia. Halikowski pochodził z Lwowa, gdzie był uczniem słynnego Jakuba Parnasa, Machoy zdobywał doświadczenie pod kierunkiem profesora Zdzisława Stolzmanna, współzałożyciela Polskiego Towarzystwa Biochemicznego, oraz przyjaźnił się ze znanym badaczem gdańskim Mariuszem Żydowo. Halikowski był potem cenionym pediatrą i neurologiem dziecięcym, kierownikiem klinik pediatrycznych w Gdańsku, Krakowie i Szczecinie, przewodniczącym krajowego Komitetu Rozwoju Człowieka, członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. Machoy, chemik po Uniwersytecie Poznańskim, kierował Zakładem Chemii Fizjologicznej PAM, był prodziekanem, a w latach 1984-1987 dziekanem I Wydziału Lekarskiego, z czasem doktorem honoris causa PAM, prezesem Międzynarodowego Towarzystwa Badań nad Fluorem (ISFR), poza tym – co ciekawe – zasłużonym historykiem medycyny.

EN

This article focused on the distinguished and deserved Polish scholars, Bogusław Halikowski (1914-2004) and Zygmunt Machoy (1924-2018). They worked at the Pomeranian Medical Academy in Szczecin (PAM). Prof. Bogusław Halikowski was an excellent doctor and pediatrician. As a student and young physician, he worked under Jakub Parnas, the famous biochemist and the head of the Department of Physiological Chemistry of the Jan Kazimierz University of in Lvov. During the Second World War he lost his left hand. In the 1950s, he directed the Pediatric Clinic in Gdańsk, then in Kraków, and finally in Szczecin. He was a visiting professor at foreign universities, a member of international scientific societies. He introduced so-called dripers targeted to compensate for osmotic and electrolyte disturbances. Prof. Zygmunt Machoy was a chemist who graduated from the University of Poznań. In the 1970s, he took the position of head of the Department of Physiological Chemistry, then the Department of Biochemistry. He was also a vice-dean, then a dean of the Faculty of Medicine of PAM. He managed the Doctoral Collage there. As a scholar he was involved in the study of metabolic oxidative-reduction processes. He conducted research on fluoride and was president of International Society for Fuoride Research (ISFR). He wrote some papers on the history of medicine. He received the title of doctor honoris causa of his University. Both scholars worked in Szczecin, were outstanding erudite figures, humanists, and researchers. They were skilled teachers and pro-ecology activists. They approached health and disease in a holistic way. Both were members of the Polish Academy of Sciences.

Keywords

PL

Bogusław Halikowski; Zygmunt Machoy; Pomorska Akademia Medyczna w Szczecinie

EN

Bogusław Halikowski; Zygmunt Machoy; Pomeranian Medical University in Szczecin

• Publisher: Uniwersytet Medyczny w Poznaniu
• Journal: Acta Medicorum Polonorum
• Year: 2020
• Volume: 10
• Issue: 2
• Pages: 58-70

Dates

printed

2021-01-20

Contributors

author

Początek Michał

• Prywatny Specjalistyczny Gabinet Neurologiczny, Piła

References

• Kirkiczenko J., Kraczkiewicz M., Kalendarz sądowy na rok 1931. Warszawa 1931. Skład Uniwersytetu Jana Kazimierza w roku akademickim 1938/39, Lwów 1938. Spis fachowych pracowników służby zdrowia, Warszawa 1961. Album pięćdziesięciolecia Pomorskiej Akademii Medycznej. Nauczyciele i wychowankowie, red. Miętkiewski E., Szczecin 1948-1998, Szczecin 1998. Brzeziński T., Organizacja i rozwój Pomorskiej Akademii Medycznej w latach 1948-1978, [w:] XXX lat Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, red. Miętkiewski E., Warszawa 1980. Gryglewski R. W., Chemia lekarska (Biochemia), [w:] Dzieje medycyny w Polsce, t. 2, Lata 1914-1944, red. Noszczyk W., Supady J., Warszawa 2015. Halikowski B., Przebieg wczesnego rozwoju człowieka warunkiem wydolności społeczeństwa (wykład na inauguracji roku akademickiego 1976-1977 w PAM), „Zeszyty Naukowe, Studenckie Towarzystwo Naukowe Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie” 1977, nr 10. Halikowski B., Wybrane zagadnienia z pediatrii. Skrypt dla studentów PAM, cz. I, Szczecin 1979. Machoy Z., Dzieje nauczania medycyny w Szczecinie, [w:] Dzieje nauczania medycyny na ziemiach polskich, t. 1, red. Żydowo M., Kraków 2001. Machoy Z., Profesor Zdzisław Stolzmann (1906-1997). Chemik, lekarz, patriota-pierwszy kurator Zakładu Chemii Fizjologicznej Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, „Biuletyn Informacyjny. Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie”, 2015, nr 1, s. 33-34. Marek A., Marcysiak M., Diabetologia, [w:] Dzieje medycyny w Polsce, t. 3, Lata 1944-1989, red. Noszczyk W., Warszawa 2016. Noszczyk W., Studia na wydziałach lekarskich, [w:] Dzieje medycyny w Polsce, t. 3, Lata 1944-1989, red. Noszczyk W., Warszawa 2016. Początek M., Co słychać, „Nowy Medyk”, 1979, nr 14, s. 2. Początek M., Dziecko jest ojcem człowieka, „Nowy Medyk”, 1978, nr 13, s. 7-10. Początek M., Machoy Z., Twórcza współpraca Akademii Medycznych Szczecina i Poznania, [w:] Od średniowiecznego przytułku do Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego Nr 2 Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, red. Machoy Z., Szczecin 2014. Seyda B., Dzieje medycyny w zarysie, Warszawa 1973. Skalski J., Medycyna w Polsce przedrozbiorowej. Szkolnictwo medyczne, [w:] Dzieje medycyny w Polsce, t. 1, Od czasów najdawniejszych do roku 1914, red. Noszczyk W., Warszawa 2015. Szukała M., Rola Towarzystwa Historii i Starożytności Pomorza w Szczecinie (Gesellschaft fűr PommerscheGeschichte und Altertumskunde) w XIX w. w badaniach nad Słowiańszczyzną, [w:] Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk a towarzystwa naukowe na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, red. Molik W., Hinc A., Poznań 2012.

Identifiers

DOI

doi.org/10.20883/amp.2020/21